تفسیر آیات قرآن کریم – سوره یوسف – آیه ۶۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

 

 وَقَالَ لِفِتْیَانِهِ اجْعَلُواْ بضَاعَتَهُمْ فِی رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ یَعْرِفُونَهَا إِذَا انقَلَبُواْ إِلَی أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ

و به غلامانش گفت: «سرمایه آنان را در بارهایشان قرار دهید. امید است آنان وقتی به خانواده خویش باز گشتند ، آن را باز شناسند. باشد که ایشان باز گردند».

 

1ـ یوسف(ع) سهمیه افراد را به آنان می فروخت و بهای آن را دریافت می کرد.

و قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

«بضاعة» به مالی که برای تجارت و خرید و فروش است گفته می شود. بنابراین مراد از «بضاعتهم» مالی است که برادران یوسف در مقابل دریافت سهمیه به او پرداخته بودند.

 

2ـ یوسف(ع) از کارگزارانش خواست بهای دریافت شده از فرزندان یعقوب را در بارها و اثاثیه آنان جاسازی کنند.

و قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

 

3ـ یوسف(ع) به کارگزارانش توصیه کرد سرمایه فرزندان یعقوب را به گونه ای در اثاثیه آنان جاسازی کنند که تا رسیدن به وطنشان متوجه آن نشوند.

اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم لعلهم یعرفونها إذا انقلبوا إلی أهلهم

 

4ـ غلامان و کارگزارانی فراوان در استخدام یوسف(ع) برای توزین و توزیع آذوقه ها و دریافت بهای آنها

و قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

«فتیان» جمع فتی و به معنای غلامان و جوانان است.

 

5ـ یوسف(ع) امید داشت برادرانش بضاعتهای برگردانده شده به آنان را به هنگام رسیدن به وطنشان باز شناسند.

اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم لعلهم یعرفونها

روشن است که فرزندان یعقوب با گشودن محموله های خویش بضاعتهای خود را در آن می یافتند. بنابراین جای «لعل» (شاید و باشد) نبود. از این رو در تفسیر کلمه «لعل» چند وجه ذکر شده است: 1ـ اشفاق و ترجی مربوط به قید «إذا انقلبوا» است ; یعنی، امید است که پس از رسیدن به اهلشان دریابند نه قبل از آن. 2ـ مقصود از شناخت بضاعت شناختن حق آن است ; یعنی، شاید حق آن را بشناسند و قدردانی کنند. 3ـ لعل به معنای «کی» (تا اینکه) است و معنای ترجی و امید ندارد.

 

6ـ یوسف(ع) با باز گرداندن مال التجاره فرزندان یعقوب ، درصدد بود در آنان احساس حق شناسی و سپاس گزاری ایجاد کند و انگیزه مراجعت ایشان را قوت بخشد.

اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم لعلهم یعرفونها ... لعلهم یرجعون

برداشت فوق ، ناظر به دومین احتمالی است که در توضیح برداشت قبل آمده است.

 

7ـ یوسف(ع) علی رغم ترغیب و تهدید برادران و نیز آماده سازی همه زمینه های مراجعت آنان ، اطمینان به بازگشت آنان نداشت و عدم موافقت یعقوب را با سفر بنیامین محتمل می دانست.

لعلهم یرجعون

 

8ـ یوسف(ع) به آمدن برادرش بنیامین به مصر علاقه ای وافر داشت و بدان امید بسته بود.

اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم ... لعلهم یرجعون

 

9ـ طرح و نقشه یوسف(ع) برای مسافرت بنیامین از کنعان به مصر

فإن لم تأتونی به فلاکیل لکم ... اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم ... لعلهم یرجعون

 

10ـ یعقوب(ع) و فرزندانش از مال و منال کافی برخوردار نبودند و از جهت امکانات مالی در محدودیت بودند.

اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم ... لعلهم یرجعون

از جمله احتمالاتی که می توان آن را دلیل یوسف در باز گرداندن سرمایه برادرانش دانست ، محدودیت مالی خاندان یعقوب است. جمله «ما نبغی هـذه بضـعتنا ... نمیر أهلنا» در آیه 65 مؤید این احتمال است.

 

11ـ یوسف(ع) دارای اختیارات ویژه در توزیع غلات و آذوقه های ذخیره شده *

قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

از اینکه یوسف(ع) پرداخت سهمیه فرزندان یعقوب در نوبتهای بعد را در صورت همراه نداشتن بنیامین ، ممنوع کرد ، برداشت فوق استفاده می شود. باز گرداندن بضاعت برادرانش به خودشان نیز می تواند تأیید کننده اختیارات ویژه او باشد.

 

12ـ سهمیه بندی کالاها در شرایط بحرانی و دریافت بهای کالای اعطا شده ، مقتضای حراست از بیت المال و آگاهی به امور اقتصادی است.

اجعلنی علی خزائن الأرض إنی حفیظ علیم ... اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

عملکرد یوسف(ع) (سهمیه بندی در شرایط کمبود و دریافت بهای کالاها) به عنوان مدیر و مسؤولی حفیظ و علیم ، گویای برداشت فوق است.

 

13ـ اعطای مجانی کالا به مردم از سوی دولت ، حتی در شرایط بحرانی و سهمیه بندی کالاها ، سیاست شایسته و روایی نیست.

قال لفتیـنه اجعلوا بضـعتهم فی رحالهم

اقتصاد:

سیاستگذاری در بحران اقتصاد ی 12; سیاستهای اقتصاد ی ناپسند 13

برادران یوسف:

ایجاد انگیزه مسافرت برادران یوسف به مصر 6; ایجاد زمینه حق شناسی در برادران یوسف 6; ایجاد زمینه شکر در برادران یوسف 6; تشویق برادران یوسف 7; تهدید برادران یوسف 7; رد مال التجاره برادران یوسف 2، 3، 5، 6; فقر برادران یوسف10

بیت المال:

روش حفاظت از بیت المال 12

سهمیه بندی ارزاق:

اهمیت سهمیه بندی ارزاق 12

مردم:

اعطای مجانی کالا به مردم 13

یعقوب(ع):

فقر یعقوب(ع) 10

یوسف(ع):

اختیارات یوسف(ع) 11; امیدواری یوسف(ع) 8; اوامر یوسف(ع) 2; اهداف یوسف(ع) 6; برنامه ریزی یوسف(ع) 9; تشویقهای یوسف(ع) 7; توصیه های  یوسف(ع) 3؛ توقعات یوسف(ع) 5؛ تهدیدهاییوسف(ع) 7؛روش برخورد یوسف(ع) 6; سیاستهای اقتصادی یوسف(ع) 1; علاقه یوسف(ع) به بنیامین 8; قصه یوسف(ع) 1، 2، 3، 5، 6، 7، 11; نقش کارگزاران یوسف(ع) 4; یوسف(ع) و توزیع غلات 11; یوسف(ع) و مسافرت بنیامین 7، 8، 9; یوسف(ع) و فروش غلات 1