تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اسراء – آیه ۶۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ أَرَأَیْتَکَ هَـذَا الَّذی کَرَّمْتَ عَلَیَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ لأَحْتَنِکَنَّ ذُرِّیَّتَهُ إَلاَّ قَلِیلاً

[ابلیس] گفت: به من خبر ده، این موجودی که بر من برتری دادی [برای چه بود؟] اگر تا روز قیامت مهلتم دهی، فرزندانش را - جز اندکی - افسار می زنم [و به دنبال خود می کشانم].

 

1- تکریم آدم(ع) از سوی خدا، مورد اعتراض ابلیس قرار گرفت.

قال أرءیتک هـذا الذی کرّمت علیّ

 

2- ابلیس، از خداوند خواستار با خبر شدن از فلسفه بزرگداشت آدم(ع) و برتر دانستن او بر خود شد.

قال أرءیتک هـذا الذی کرّمت علیّ

عبارت «أرأیت» معمولاً در آغاز جمله و برای سؤال می آید و به معنای «أخبرنی» است; بنابراین مراد از آن این است که: خداوندا! به من اطلاع بده که چرا آدم را بر من برتری دادی؟

 

3- سجده ملائکه بر آدم(ع)، پیام دار کرامت و فضیلت او بر آنان بود.

اسجدوا لأدم فسجدوا ... قال أرءیتک هـذا الذی کرّمت علیّ

 

4- ابلیس، موجودی خودخواه و متکبر

إلاّ إبلیس قال ءأسجد لمن خلقت طینًا قال أرءیتک هـذا الذی کرّمت علیّ

 

5- اعتقاد ابلیس به برتری خود بر آدم(ع)*

هـذا الذی کرّمت علیّ

 

6- پندار ابلیس در بی توجهی خداوند به ضعفها و آسیب پذیری های آدم و نسلش، عامل اعتراض وی به تکریم آدم از سوی خداوند *

أرءیتک الذی کرّمت علیّ لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته

ذکر «لئن أخّرتن ... لأحتنکنّ ...» پس از اعتراض به تکریم انسان، می تواند به منظور برشمردن آسیب پذیری، ضعف آدمیان و عدم صلاحیت آنان برای تکریم باشد.

 

7- سوگند ابلیس برای به دست گرفتن زمام امور و منحرف ساختن فرزندان آدم(ع) - جزاندکی از آنان - در صورت مهلت خداوند به وی تا روز قیامت

لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

 

8- ابلیس، از همان آغاز خلقت نوع انسان، از آسیب پذیری و امکان تسلّط خویش بر آنان آگاهی داشت.

لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته

 

9- رستاخیز، امری تعیین شده و قطعی در آغاز خلقت آدم(ع) و آگاهی ابلیس از آن

قال ... لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة

 

10- ابلیس، خود را مقهور اراده خداوند دانسته و کار خویش را منوط به اذن او می دانست.

لئن أخّرتن ... لأحتنکنّ ذریّته

 

11- آگاهی ابلیس از وجود عناصری غیر قابل فریب در میان نسلهای آینده آدم(ع) از همان آغاز خلقت آنان

لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

 

12- ابلیس، علی رغم سوگند و تصمیم قطعی بر گمراه کردن ذریه آدم(ع)، بر ناتوانی خویش از تسلط بر گروه اندکی از آنان اعتراف کرد.

لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

 

13- تکریم آدم(ع) از سوی خداوند، برانگیزاننده ابلیس بر دشمنی و بدخواهی برای ذریه آدم

قال ءأسجد لمن خلقت طینًا . قال أرءیتک هـذا الذی کرّمت علیّ لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

از اینکه ابلیس، پیش از تصمیم قطعی خود بر اغوای نسل آدم(ع)، به بزرگداشت آدم(ع) از سوی خداوند و برتری دادن او بر خودش اعتراض کرد، می توان استفاده کرد که آن تکریم، دشمنی وی را برانگیخته بود.

 

14- بیشتر انسانها، در معرض ابتلا به وسوسه ها و استیلای شیطانند.

لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

 

15- شیطان، ناتوان و ناامید از به دام افکندن آدم(ع) و گمراه ساختن او

لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً

تأکید ابلیس بر گمراه ساختن ذریه آدم(ع) و به میان نیاوردن نامی از خود او، می تواند مشعر به مطلب فوق باشد.

آدم(ع):

آثار تکریم آدم(ع) 1، 13; آثار سجده ملائکه بر آدم(ع) 3; آسیب پذیری آدم(ع) 6; برتری آدم(ع) 5; تکریم آدم(ع) 3، 6; فضایل آدم(ع) 3; فلسفه تکریم آدم(ع) 2; قصه آدم(ع) 1، 2; یأس از گمراهی آدم(ع) 15

ابلیس:

ابلیس و حاکمیت خدا 10; استمهال ابلیس 7; اضلال ابلیس 7، 12، 15; اعتراض ابلیس 1; اغواگری ابلیس 14; اقرار ابلیس 12; بینش ابلیس 6; تکبر ابلیس 4، 5; خواسته های ابلیس 2; سلطه ابلیس 8; سوگند ابلیس 7، 12; عجز ابلیس 12، 15; عقیده ابلیس 5، 10; علم ابلیس 8، 9، 11; عوامل اعتراض ابلیس 6; عوامل دشمنی ابلیس 13; محدوده سلطه ابلیس 11، 12; مقهوریت ابلیس 10; یأس ابلیس 15

اکثریّت:

اغواپذیری اکثریّت 14

انسان:

آسیب پذیری انسان 6، 8; اقلیّت انسان ها 7، 12; دشمنان انسان 13; گمراهی اکثریّت انسان ها 7، 12; لغزشگاههای انسان 14

خدا:

آثار اراده خدا 10

شیطان:

سلطه شیطان 14

قیامت:

حتمیّت قیامت 9