تفسیر آیات قرآن کریم – سوره کهف – آیه ۴۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَوْ یُصْبحَ مَاؤُهَا غَوْرًا فَلَن تَسْتَطِیعَ لَهُ طَلَبًا

یا آب آن فرو رود پس نتوانی آن را طلب کنی و بازیابی.

1- مرد مؤمن به ثروت مند مغرور در مورد امکان به زمین فرو رفتن آب های جاری در باغ و کشت زار او و خشکیدن آن با عذاب الهی هشدار داد.

أو یصبح ماؤها غورًا

«غور» مصدر و در معنای «غائر» (فرورونده) به کار رفته است، استعمال مصدر به معنای اسم فاعل در لغت عرب از شیوه های مبالغه است.

2- مظاهر طبیعت، مقهور اراده خداوند است.

فتصبح صعیدًا زلقًا . أو یصبح ماؤها غورًا

تبدیل شدن باغ و کشت زار به زمینی بی حاصل و یا فرورفتن آب آن به واسطه نزول عذاب الهی، نشان دهنده این حقیقت است که اسباب و علل طبیعی، جملگی مقهور اراده حق اند و از خود، استقلالی ندارند.

3- جریان آب های سطحی زمین و در دسترس بودن آن، از نعمت های خداوند و از عوامل مهم آبادانی است.

أو یصبح ماؤها غورًا فلن تستطیع له طلبًا

4- مرد مؤمن، با بیان ناتوانی ثروت مند مغرور از دسترسی به آب فرو رفته، او را به وابستگی نعمت ها به مشیّت الهی، آکاه ساخت.

لولا ... قلت ما شاء اللّه ... أو یصبح ماؤها غورًا فلن تستطیع له طلبًا

5- انسان، از مقابله با اراده ناتوان است.

فتصبح صعیدًا زلقًا . أو یصبح ماؤها غورًا فلن تستطیع له طلبًا

«لن» برای نفی همیشگی است. جمله «لن تستطیع له طلباً» یعنی، اگر خداوند بخواهد آب ها را فرو ببرد، کسی نمی تواند در جست وجوی آن برآمده و موفق به یافتن آن گردد.

6- فرو رفتن آب ها و منابع آبی، از جمله کیفرهای الهی برای کافرانی است که به خود بنازند و بر دیگران تفاخر کنند.

أو یصبح ماؤها غورًا فلن تستطیع له طلبًا

«یصبح» عطف بر «فتصبح» و تفریع دیگری بر «یرسل علیها حسباناً» است. قید «من السماء» در مورد عذابی که آب ها را در زمین فرو ببرد، ناظر به الهی بودن عذاب است، نه نزول آن از آسمان.

آب:

خشکیدن منابع آب 6; فواید آب 3

آبادانی:

عوامل آبادانی 3

انسان:

عجز انسان 5

باغدار متکبر:

تعالیم همنشین باغدار متکبر 4; عجز باغدار متکبر 4; قصه باغدار متکبر 1، 4; هشدار به باغدار متکبر 1; هشدار همنشین باغدار متکبر 1

تفاخر:

کیفر تفاخر 6

خدا:

اراده خدا 5; حاکمیت اراده خدا 2; عذابهای خدا 1; کیفرهای خدا 6; نعمتهای خدا 3; نقش مشیت خدا 4

زمین:

فروروی آبها در زمین 1

طبیعت:

مقهوریت طبیعت 2

کافران:

کیفر کافران متکبر 6

نعمت:

منشأ نعمت 4; نعمت آب 3