تفسیر آیات قرآن کریم – سوره حجر – آیه ۴۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ هَذَا صِرَاطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ

[خدا] گفت: این راهی است مستقیم برعهده من،

1- عبودیت و پاک بودن از هرگونه ناخالصی، صراط مستقیم الهی است.

إلاّ عبادک منهم المخلصین . قال هـذا صرط علیّ مستقیم

2- توانایی ابلیس به اغوای اکثریت مردم و ناتوانی وی بر اغوای بندگان خالص خداوند، قانون و سنت الهی

إلاّ عبادک منهم المخلصین . قال هـذا صرط علیّ مستقیم

برداشت فوق، مبتنی بر این احتمال است که مشارالیه «هـذا» امر اغواگری ابلیس نسبت به اکثریت مردم و اغوا ناپذیری بندگان خالص باشد. کلمه «علیّ» دربردارنده تضمین و عهده داری است و «مستقیم» چیزی است که انحراف در آن راه ندارد. بنابراین معنای «هـذا صراط علیّ مستقیم» این خواهد بود: چنین امری از ناحیه خداوند، حکمی تغییرناپذیر است که اصطلاحاً آن را «سنت» می نامند.

3- تمامی تلاش و توان ابلیس برای اغوای اکثریت مردمان، تحت حاکمیت و قدرت خداوند است.

هـذا صرط علیّ مستقیم

جمله «هـذا صراط علیّ مستقیم» احتمال دارد در پاسخ ابلیس باشد که با انانیت، اغواگری مردمان را با تأکید به خود نسبت داد و خداوند، جواب می دهد: چنین نیست; بلکه این امر تحت قدرت اوست.

4- «عن سلام بن المستنیرالجعفی قال: دخلت علی أبی جعفر(ع) ... قال: قلت: ما قول الله عزّوجلّ فی کتابه: «قال هـذا صراط علیّ مستقیم» قال: صراط علی بن أبی طالب(ع)...;(1)

از سلام بن مستنیر جعفی روایت شده است که گفت: وارد بر امام باقر(ع) شدم و گفتم: مقصود از سخن خداوند عزّوجلّ در کتابش چیست که می فرماید: «قال هـذا صراط علیّ مستقیم»؟ فرمود: [این راه]، راه علی بن ابی طالب(ع) است...».

ابلیس

اغواگری ابلیس 2، 3

اخلاص

اهمیت اخلاص 1

اکثریت

اغواپذیری اکثریت 2

امام علی(ع)

فضایل امام علی(ع) 4

انسان

اغواپذیری انسان 2

بندگان خدا

اغواناپذیری بندگان خدا 2

خدا

حاکمیت خدا 3; سنتهای خدا 2; قدرت خدا 3

روایت 4

صراط مستقیم 1

مراد از صراط مستقیم 1 4

عبودیت

اهمیت عبودیت 1

مخلصین

اغواناپذیری مخلصین 2

پی نوشت ها :

1- تفسیر فرات، ص 225، ح 1، مسلسل 302; بحارالأنوار، ج 35، ص 372، ح 18.