تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۴۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَالَ ارْکَبُواْ فِیهَا بسْمِ اللّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ

و [نوح] گفت: «در آن سوار شوید که حرکت کردنش و لنگر انداختنش تنها با نام خداوند است. بی هیچ تردید پروردگارم آمرزنده و مهربان است».

1ـ نوح(ع) ، پس از شروع طوفان و انجام مقدمات حرکت،ازپیروان و خانواده اش خواست تا بر کشتی سوار شوند.

و قال ارکبوا فیها

به نظر می رسد جمله «قال ارکبوا ...» عطف بر جملاتی مقدر باشد که به خاطر دخالت نداشتن آنها در هدفهای نقل ماجرا بیان نشده است; یعنی: قلنا احمل فیها ... ففعل کذا و کذا و قال ارکبوا فیها .... و لذا در برداشت «انجام مقدمات حرکت» آورده شد.

2ـ کشتی نوح ، با نام خدا حرکت می کرد و با نام خدا از حرکت باز می ایستاد.

بسم الله مجریها و مرسیها

«مجری» و «مرسی» مصدرهای میمی هستند و در کلام مبتدا واقع شده اند و به ترتیب به معنای «جری» (حرکت کردن) و «إرساء» (از حرکت بازداشتن) می باشد. حرف «باء» برای استعانت و «بسم الله» خبر برای «مجریها ...» است. بنابراین جمله «بسم الله مجریها ...» چنین معنا می شود: [نوح گفت: ]حرکت این کشتی و نیز بازداشتن آن از حرکت، با نام خدا تحقق می یابد.

3ـ خداوند ، غفور (بسیار آمرزنده) و رحیم (مهربان) است.

إن ربی لغفور رحیم

4ـ اتکا به مغفرت و رحمت خدا برای نجات از حادثه طوفان ، توصیه نوح(ع) به پیروان خویش

قال ارکبوا فیها ... إن ربی لغفور رحیم

نوح(ع) با یادآوری مغفرت و رحمت الهی ، پس از فرمانش مبنی بر سوار شدن به کشتی ، درصدد بیان این حقیقت بود که کشتی تنها یک وسیله است و آنچه تأمین کننده نجات می باشد شمول مغفرت و رحمت الهی است.

5ـ پیروان نوح ، به هنگام سوارشدن بر کشتی نجات ، نگران گناهان و تخلفات خویش بودند.

قال ارکبوا فیها ... إن ربی لغفور رحیم

6ـ نجات پیروان نوح از حادثه طوفان ، پرتوی از مغفرت و رحمت الهی بود.

قال ارکبوا فیها ... إن ربی لغفور رحیم

7ـ نوح(ع) ، واسطه شمول مغفرت و رحمت خداوند بر مؤمنان و پیروان او

إن ربی لغفور رحیم

به دلیل «ارکبوا» که خطاب به پیروان نوح است، متعلق «غفور» و «رحیم» نیز پیروان آن حضرت می باشد; یعنی: إن ربی لغفور لکم رحیم بکم. (خداوند آمرزنده شما و نازل کننده رحمت بر شماست). لازمه این سخن آن بود که نوح می فرمود: «ربکم» (پرورگار شما) نه «ربی». این جابه جایی بیانگر این نکته است که: خداوند به واسطه نوح(ع)، مغفرت و رحمت خویش را به پیروان او می گستراند.

8ـ بخشش گناهان بندگان وگسترش رحمت بر آنان، جلوه ای از ربوبیت خداوند

إن ربی لغفور رحیم

9ـ «عن أبی عبدالله(ع): إن نوحاً(ع) رکب السفینة أوّل یوم من رجب ...;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده است: حضرت نوح اول ماه رجب بر کشتی سوار شد...».

10ـ «عن أبی عبدالله(ع) قال: جاء رجل إلی أمیرالمؤمنین(ع) و هو فی مسجد الکوفة فقال (ع): ... صلّ فی هـذا المسجد ... منه سارت سفینة نوح ...;(2)

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: امیرالمؤمنین(ع) در مسجد کوفه بود. مردی نزد وی آمد،آن حضرت فرمود:...در این مسجد نماز بخوان... از همین مسجد کشتی نوح سیر خود را آغاز کرد ...».

آمرزش:

واسطه های آمرزش 7

اسماوصفات:

رحیم 3; غفور 3

بسمله:

آثار بسمله 2

توکل:

توکل به آمرزش خدا 4; توکل به رحمت خدا 4

خدا:

نشانه ها یآمرزش خدا 6; نشانه های ربوبیت خدا 8; نشانه های رحمت خدا 6

رحمت:

واسطه های رحمت 7

روایت: 9، 10

گناه:

آمرزش گناه 8

ماه رجب: 9

مؤمنان:

آمرزش مؤمنان 7; رحمت بر مؤمنان 7، 8

مسجد کوفه: 10

نوح(ع):

آمرزش پیروان نوح(ع) 7; توصیه های نوح(ع) 4; دعوت از پیروان نوح(ع) 1; دعوت از خانواده نوح(ع) 1; دعوتهای نوح(ع) 1; رحمت بر پیروان نوح(ع) 7; زمان حرکت کشتی نوح(ع) 9; عوامل توقف کشتی نوح(ع) 2; عوامل حرکت کشتی نوح(ع) 2; فضایل نوح(ع) 7; قصه نوح(ع) 1، 2، 5; گناهان پیروان نوح(ع) 5; مبدأ حرکت کشتی نوح(ع) 10; نجات از طوفان نوح(ع) 4، 6; نجات پیروان نوح(ع) 6;نگرانی پیروان نوح(ع) 5; نقش نوح(ع) 7; نوح(ع)و نجات پیروان نوح(ع) 1; نوح(ع) و نجات خانواده نوح(ع) 1

پی نوشت ها :

1. خصال صدوق، ج 2، ص 503، ح 6، ب 15; نورالثقلین، ج 2، ص360، ح 101.

2. کافی، ج 3، ص 492، ح 2; نورالثقلین، ج 2، ص 361، ح 106.