تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۴۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِن کُلِّ أمَّةٍ بشَهِیدٍ وَجِئْنَا بکَ عَلَی هَـؤُلاء شَهِیدًا

پس چگونه خواهد بود [حال کافران] وقتی که از هر امّتی شاهدی می آوریم و تو را نیز بر، اینان شاهد می آوریم؟

 

1 هر امتی گواه و ناظری بر اعمال خویش به همراه دارد.

فکیف اذا جئنا من کل امّة بشهید

 

2 خداوند گواهان و ناظران امتها را در قیامت به گواهی فرامی خواند.

فکیف اذا جئنا من کل امّة بشهید

 

3 پیامبران، گواهان امتهای خویش

فکیف اذا جئنا من کل امّة بشهید

بنا به گفته مفسران، مراد از «شهید»، پیامبر هر امّت است. فراز بعدی آیه این معنا را تأیید می کند.

برداشت فوق را فرمایش علی (ع) تأیید می کند که در ضمن بیان مواطن محشر فرمود: ... فیقوم الرسل (ع) فیشهدون فی هذه المواطن فذلک قوله: «فیکف اذا جئنا من کل امّة بشهید».(1)

 

4 رسوایی و وخامت حال بخیلان، ریاکاران و کافران به خدا و قیامت در صحنه قیامت

الذین یبخلون ... فکیف اذا جئنا من کل امّة بشهید

 

5 پیامبر (ص)، گواه امت خویش

و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

در برداشت فوق، «هؤلاء» اشاره به مسلمانان و امت پیامبر (ص) گرفته شده است.

 

6 خداوند در قیامت، پیامبر (ص) را برای گواهی بر امت خویش فرامی خواند.

و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

 

7 آگاهی پیامبران از اعمال امتهای خویش

فکیف اذا جئنا ... علی هؤلاء شهیداً

لازمه گواهی دادن بر اعمال نیک و بد مردم، آگاهی به آن اعمال است.

 

8 پیامبر (ص)، گواهی بر شاهدان امتها در قیامت

فکیف اذا ... و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

در برداشت فوق، «هؤلاء» اشاره به «شهید» در جمله سابق است. و چون هر امت، شاهد مخصوص به خود دارد و امتها متعددند، گواهان نیز متعدد خواهند بود.

و لذا اسم اشاره با صیغه جمع (هؤلاء) آمده است.

 

9 مقام ویژه و بلند پیامبر اسلام (ص) در بین دیگر پیامبران الهی

فکیف ... و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

پیامبر اسلام (ص) بنابر آنچه در برداشت قبل توضیح داده شد گواه بر دیگر پیامبران است. و این حقیقت، حکایت از مقام ویژه و برتر آن حضرت دارد.

 

10 خداوند در قیامت با وجود آگاهی بر اعمال گواهانی را برای نشان دادن اتقان در حسابرسی، فراخواهد خواند.

کان اللّه بهم علیماً ... فکیف اذا جئنا ... و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

 

11 پیامبر اسلام(ص)، گواه و شاهد بر همه رسولان الهی در روز رستاخیز

فکیف اذا جئنا ... و جئنا بک علی هؤلاء شهیداً

امیرالمؤمنین (ع) پس از تلاوت آیه فوق فرمود: و هو [محمد (ص)] الشهید علی الشهداء و الشهداء هم الرسل (ع).(2)

امت:

عمل امت ها 7 ; گواهان امت ها 2، 3، 5، 6 ; گواهی امت ها 1

انبیا:

علم غیب انبیا 7 ; گواهان انبیا 11 ; گواهی انبیا 3

بخیل:

در قیامت 4 ; رسوایی بخیل 4

خدا:

حسابرسی خدا 10 ; علم خدا 10

روایت: 11

ریاکار:

رسوایی ریاکار 4 ; ریاکار در قیامت 4

عمل:

گواهان عمل 1

قیامت:

فلسفه گواهی در قیامت 10 ; گواهی در قیامت 11

کافران:

در قیامت 4

کفر:

به خدا 4 ; کفر به قیامت 4

گواهان:

در قیامت 2، 6، 8، 10

محمد (ص):

فضایل محمد (ص) 9 ; گواهی محمد (ص) 5، 6، 8، 11 ; محمد (ص) و انبیا 9

 

پی نوشت ها:

1. توحید صدوق، ص 261، ج 5، ب 36 ; نورالثقلین، ج 1، ص 481، ح 254.

2. تفسیر عیاشی، ج 1، ص 242، ح 132 ; تفسیر برهان، ج 1، ص 370، ح 4.