تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انفال – آیه ۳ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ

همانان که نماز را بر پا می دارند، و از آنچه به ایشان عطا کرده ایم انفاق می کنند.

1 اقامه نماز و انفاق از امکانات خدادادی، نمود بارز ایمان واقعی

إنما المؤمنون ... الذین یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

2 ضرورت اقامه نماز و انفاق بخشی از امکانات و داراییها

أطیعوا اللّه و رسوله ... الذین یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

«من» در «مما رزقنهم» می تواند برای تبعیض باشد. بنابراین انفاق همه داراییها مورد توصیه خداوند نخواهد بود، بلکه انفاق بخشی از آن خواست خداوند است.

3 باور به خدادادی بودن امکانات، هموار کننده انفاق و بخشیدن اموال در راه خدا

و مما رزقنهم ینفقون

هدف از جمله «رزقنهم» علاوه بر بیان این حقیقت که داراییهای انسان عطای خداوند است تسهیل امر انفاق نیز می باشد. یعنی داراییها را خداوند در اختیار شما قرار داده است و بنابراین شایسته نیست از انفاق کردن آنها دریغ کنید.

4 مؤمنان راستین همواره احیاگر ارزشهای معنوی و برطرف کننده نیازهای مادی جامعه

الذین یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

اقامه نماز می تواند به عنوان نمونه ای بارز از احیای امور معنوی یاد شده باشد. فعل مضارع «یقیمون» و «ینفقون» حاکی از استمرار اقامه نماز و انفاق است.

5 رفتار و اعمال آدمی، برخاسته از جهانبینی اوست.

إنما المؤمنون ... الذین یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

6 اقامه نماز و انفاق در راه خدا، تجلی خشیت قلب و فزونی ایمان و توکل بر خدا

وجلت قلوبهم ... زادتهم إیمنا ... الذین یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

تکرار «الذین»، بدون حرف عطف، برای رساندن این معناست که اقامه نماز انفاق نمود خارجی و تجلی صفات برشمرده شده در آیه قبل است.

7 اقامه نماز و انفاق در راه خدا دارای ویژگی و امتیاز در میان سایر عبادات و تکالیف الهی

یقیمون الصلوة و مما رزقنهم ینفقون

بدیهی است ایمان علاه بر اقامه نماز و انفاق دارای نمودهای عملی دیگر نیز هست ; بنابراین ذکر این دو برای رساندن اهمیت ویژه آنهاست.

امکانات دنیوی:

منشأ امکانات دنیوی 3

انفاق:

اهمیت انفاق 1 و 2 ; زمینه انفاق 3 ; عوامل انفاق 6 ; فضیلت انفاق 7 ; محدوده انفاق 2 ; ویژگی انفاق 7

انگیزش:

عوامل انگیزش 3، 5

ایمان:

آثار ایمان 1، 3 ; ازدیاد ایمان 6

تکلیف:

عوامل عمل به تکلیف 6

توکّل:

آثار توکّل بر خدا 6

جامعه:

تأمین نیازهای جامعه 4

جهانخبینی:

آثار جهانخبینی 5 ; جهانخبینی و ایدئولوژی 3

رفتار:

پایهخهای رفتار 5

عبادت:

فضیلت عبادت 7

عمل:

منشأ عمل 5

قلب:

آثار خضوع قلب 6

مؤمنان:

نقش مؤمنان راستین 4

معنویات:

احیای معنویات 4

نماز:

اهمیت برپایی نماز 1، 2 ; عوامل برپایی نماز 6 ; فضیلت برپایی نماز 7