تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انعام – آیه ۳۲ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلاَّ لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الآخِرَةُ خَیْرٌ لِّلَّذینَ یَتَّقُونَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ
و زندگی دنیا جز بازی و سرگرمی نیست، و بی شک سرای آخرت برای کسانی که تقوا پیشه می کنند بهتر است; پس آیا عقل خود را به کار نمی گیرید؟
1 واقعیت زندگی دنیا منهای اعتقاد به آخرت، جز پوچی و بیهودگی نیست.
و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو
2 دنیا محوری و دوست داشتن آن، مرام و اندیشه ای کودکانه و نابخردانه است.
و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو
با توجه به اینکه لعب و لهو کار کودکان و کسانی است که بلوغ فکری ندارند، مقتضای تشبیه، وجود این ویژگیهادر دنیاپرستان است.
3 واقعیت زندگی منکران معاد، جز بازی و سرگرمی چیز دیگری نیست.
قد خسر الذین کذبوا بلقاء اللّه ... و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو
گر چه وجهه غالب دنیا لهو و لعب است، در عین حال می دانیم که همین دنیا سبب ارتقای رتبه ها و کسب درجات است. لذا می توان گفت این آیه ناظر به آیات قبل است که درباره منکران معاد بود. یعنی زندگی دنیا برای آنان جز لعب و لهو معنای دیگری ندارد.
4 آخرت، سرایی خوب برای کسانی که معاد را تکذیب نکرده و در انجام تکالیف کوتاهی نمی کنند.
و للدار الأخرة خیر للذین یتقون
بنابراین که «خیر» صفت مشبهه باشد. یتقون» در این آیه، به قرینه تقابلی که با آیه قبل دارد و در آن آیه بحث از تکذیب لقاء اللّه و تفریط در دین و تکالیف الهی بود، به معنای تکذیب نکردن معاد و انجام تکالیف الهی است.
5 تقوا و در اندیشه معاد بودن، راه رسیدن به زندگی برتر و نیکو در آخرت
و للدار الأخرة خیر للذین یتقون
6 آخرت برای تقواپیشگان خیر محض و خالی از شرور و ناگواریهاست.
و للدار الأخرة خیر للذین یتقون
در صورتی که «خیر» صفت مشبهه باشد، نه فعل تفضیل. در این صورت «الأخرة خیر» یعنی آخرت همه اش خیر است.
7 اشتغال به دنیا و سرگرم شدن به آن، انسان را از آخرت باز می دارد.
و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو و للدار الأخرة خیر للذین یتقون
8 تقواپیشگان از لهو و لعب و غفلت از آخرت دور هستند.
و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو و للدار الأخرة خیر للذین یتقون
9 نیندیشیدن درباره حقیقت زندگی دنیا و آخرت و جایگاه و ارزش هر یک، مورد توبیخ خداوند
و ما الحیوة الدنیا ... أفلا تعقلون
10 به کار نگرفتن عقل و اندیشه زمینه توجه به دنیا و غفلت از آخرت
و ما الحیوة الدنیا إلا ... أفلا تعقلون
11 اندیشه و تعقل درباره دنیا و آخرت و ارزش و جایگاه هر یک، زمینه مصون ماندن از زیان و حسرت در قیامت
قد خسر الذین کذبوا ... و ما الحیوة الدنیا إلا ... أفلا تعقلون
12 مفتون نشدن به دنیا و توجه کردن به آخرت و معاد، مقتضای خرد و اندیشه است.
و ما الحیوة الدنیا إلا لعب و لهو ... أفلا تعقلون
آخرت:
ارزش آخرت 4، 6، 9، 11; حقیقت آخرت 9; خیریّت آخرت 4، 6; شرور در آخرت 6; ویژگیهای آخرت 6
ایمان:
آثار ایمان به معاد 4; اهمیت ایمان به آخرت 1; متعلق ایمان 1، 4
تعقل:
آثار عدم تعقل 10; تعقل در حقیقت آخرت 9، 11; تعقل در حقیقت دنیا 9، 11; سرزنش عدم تعقل 9، 11; نشانه های تعقل 12
تقوا:
آثار تقوا 5
تکلیف:
آثار عمل به تکلیف 4
حسرت:
موانع حسرت اخروی 11
حیات:
ارزش حیات دنیوی 9; حقیقت حیات دنیوی 9; عوامل پوچی حیات دنیوی 1; موجبات حیات برتر اخروی 5
خدا:
سرزنشهای خدا 9
دنیا:
ارزش دنیا 11; فریبندگی دنیا 12
دنیاطلبی:
آثار دنیاطلبی 7; بی منطقی دنیاطلبی 2; زمینه دنیاطلبی 10; سرزنش دنیاطلبی 2; موانع دنیاطلبی 12
ذکر:
آثار ذکر معاد 5; زمینه ذکر آخرت 12
زیان:
زمینه مصونیت از زیان 11; مصونیت از زیان اخروی 11
سعادت:
عوامل سعادت اخروی 5
عقل:
نقش عقل 10
عقیده:
باطل 2
غفلت:
زمینه غفلت از آخرت 10; عوامل غفلت از آخرت 7
لعب:
آثار لعب 7; موارد لعب 1، 3
لهو:
آثار لهو 7; موارد لهو 1، 3
مؤمنان:
آخرت مؤمنان 4
متقین:
در آخرت 6; متقین و غفلت از آخرت 8; متقین و لعب 8; متقین و لهو 8
معاد:
حیات مکذّبان معاد 3
نعمت:
ویژگی نعمت اخروی 6
تصاویر ضمیمه
