تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اعراف – آیه ۱۱۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالُواْ أَرْجِهْ وَأَخَاهُ وَأَرْسلْ فِی الْمَدَآئِنِ حَاشرِینَ

[به فرعون] گفتند: [کار] او و برادرش را به تأخیر انداز و گردآورندگانی را به شهرها بفرست،

1 مجازات موسی(ع) و برادرش هارون از پیشنهادهای ارائه شده در جلسه مشورتی اشراف و سران حکومت فرعونی

قالوا أرجه و أخاه

پیشنهاد تأخیر در مجازات موسی و هارون حکایت از آن دارد که فرعون و یا برخی از اشراف دربار مجازات موسی و هارون را مطرح کرده بودند.

2 تأخیر در مجازات موسی(ع) و برادرش هارون از مصوبات جلسه مشورتی سران و بزرگان دربار فرعون

قالوا أرجه و أخاه

«ه» در «أرجه» ضمیری است که به صورت ساکن قرائت شده و مفعول «ارجِ» می باشد. «ارجِ» فعل امر از مصدر «ارجاء» (به تأخیر انداختن) است. مشتقات کلمه «ارجاء» گاهی با همزه استعمال می گردد و گاهی همزه آن تبدیل به یاء می شود. گفته می شود: اَرْجأ یُرْجی یُرْجی. قابل ذکر است که مراد از تأخیر انداختن، تأخیر در مجازات است.

3 هارون، برادر موسی(ع)، همراه و همگام وی در تبلیغ رسالت و ارشاد و هدایت فرعونیان

أرجه و أخاه

4 خنثی سازی معجزه موسی(ع) با استمداد از ساحران زبردست، از آرای تصویب شده از جلسه سران و بزرگان حکومت فرعونیان

و أرسل فی المدائن حشرین

5 سران دربار فرعون از وی خواستند با تأخیر مجازات موسی و هارون موافقت کرده و ساحران زبردست و کاردان را از اطراف و اکناف احضار کند.

و أرسل فی المدائن حشرین

«حشرین» به معنای جمع کنندگان و کوچ دهندگان است و مفعول آن به قرینه آیه قبل و بعد «ساحرین» می باشد و خود «حشرین» مفعول برای «أرسل» است. بنابراین جمله «أرسل ... » یعنی: نیروهایی را برای جمع آوری و گسیل ساحران بسیج کن.

6 بسیج نیروهای حکومتی به تمامی شهرهای تحت نفوذ فرعون، طرح کارگزاران دربار برای گردآوری و احضار ساحران زبردست

و أرسل فی المدائن حشرین

«ال» در «المدائن» عهد ذهنی است و اشاره به شهرهای تحت نفوذ حکومت فرعون دارد. زیرا معهود بین فرعون و اشراف دربار همان شهرهای کشور خودشان است.

جادوگران فرعون:

استمداد از جادوگران فرعون 4، 5 ; بسیج جادوگران فرعون 5، 6

فرعون:

خواسته های کارگزاران فرعون 5 ; شورای کارگزاران فرعون 1، 2، 4 ; کارگزاران فرعون 6

فرعونیان:

بسیج فرعونیان 6

قوم فرعون:

اشراف قوم فرعون 1، 2، 4

موسی(ع):

برادر موسی(ع) 3 ; تأخیر مجازات موسی(ع) 2، 5 ; شریک رسالت موسی(ع) 3 ; قصه موسی(ع) 1، 2، 3، 4، 5 ; مبارزه با معجزه موسی(ع) 4 ; مبارزه با موسی(ع) 6 ; مجازات موسی(ع) 1

هارون(ع):

تأخیر مجازات هارون(ع) 2، 5 ; تبلیغ هارون(ع) 3 ; مجازات هارون(ع) 1 ; نقش هارون(ع) 3 ; هدایتگری هارون(ع) 3