تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۱۱۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَمَن یَکْسبْ إِثْمًا فَإِنَّمَا یَکْسبُهُ عَلَی نَفْسهِ وَکَانَ اللّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا

و هر کس گناهی مرتکب شود آن را فقط به زیان خود مرتکب می شود و خدا بسیار دانا و حکیم است.

1 آثار زیانبار گناه، دامنگیر خود انسان

و من یکسب اثماً فانما یکسبه علی نفسه

2 توجه آدمی به بازگشت آثار زیانبار گناه به خود، زمینه گرایش به توبه و استغفار

ثم یستغفر اللّه یجد اللّه ... و من یکسب اثماً فانما یکسبه علی نفسه

خداوند پس از ارائه راه آمرزش، این حقیقت را بیان کرده که آثار گناه و خیانت، دامنگیر خود گناهکار خواهد شد، تا او را از خیانت و گناه باز دارد و در صورت ارتکاب، به توبه و استغفار روی آورد.

3 آثار زیانبار خیانت به دیگران، دامنگیر خود خیانتکار خواهد شد.

إنّ اللّه لایحب من کان خواناً ... و من یکسب اثماً فانما یکسبه علی نفسه

به مقتضای آیات گذشته، مصداق مورد نظر از «اثماً»، همان خیانتکاری است.

4 خداوند بازگرداننده آثار زیانبار گناه به گنهکاران

فانما یکسبه علی نفسه و کان اللّه علیماً حکیماً

جمله «کان اللّه علیما حکیما» می رساند که تحمیل آثار سوء آدمی به دست خداوند است.

5 خداوند، آثار سوء گناه آدمی را بر اساس علم خویش و بدور از هرگونه خطا به وی باز می گرداند.

و من یکسب اثماً فانما یکسبه علی نفسه و کان اللّه علیماً حکیماً

توصیف خداوند به «علیما» برای رساندن این معناست که در بازگرداندن آثار سوء گناه، هیچ خطایی رخ نخواهد داد.

6 بازگرداندن آثار زیانبار گناه به گنهکاران، کاری حکیمانه

فانما یکسبه علی نفسه و کان اللّه علیماً حکیماً

7 عمل حکیمانه، مشروط به علم است.

و کان اللّه علیماً حکیماً

8 خداوند، دانایی کاردان است.

و کان اللّه علیماً حکیماً

بنابر اینکه «حکیما»، صفت «علیما» باشد.

9 خداوند، علیم (بسیار دانا) و حکیم (کاردان) است.

و کان اللّه علیماً حکیماً

استغفار:

زمینه استغفار 2

اسماء و صفات:

حکیم 9 ; علیم 9

توبه:

زمینه توبه 2

خدا:

افعال خدا 4، 5 ; حکمت خدا 8 ; علم خدا 5، 8

خیانت:

آثار خیانت 3 ; زیان خیانت 3

ذکر:

آثار ذکر 2

زیان:

عوامل زیان 1

علم:

اهمیّت علم 7

عمل:

شرایط عمل پسندیده 7 ; عمل حکیمانه 6، 7

گناه:

آثار گناه 1، 4، 5، 6 ; زیان گناه 1، 2، 4، 5، 6

گناهکاران:

زیان گناهکاران 4