تفسیر آیات قرآن کریم – سوره هود – آیه ۱۱۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِنَّ کُـلاًّ لَّمَّا لَیُوَفِّیَنَّهُمْ رَبُّکَ أَعْمَالَهُمْ إِنَّهُ بمَا یَعْمَلُونَ خَبیرٌ

و البتّه که پروردگارت [سزای]اعمال همگان را آن گاه [که قیامت برپا شود]به تمام و کمال به آنان خواهد پرداخت; زیرا او به آنچه می کنند آگاه است.

1ـ خداوند در قیامت ، میان مؤمنان به کتابهای آسمانی و انکار کنندگان آن قضاوت خواهد کرد.

و لولا کلمة سبقت ... و إنّ کلاًّ لما لیوفینّهم ربک أعمـلهم

مراد از «کلاًّ» ـ به قرینه «فاختلف فیه» در آیه قبل ـ مؤمنان به کتابهای آسمانی و انکار کنندگان آن است و به قرینه «لولا ... لقضی بینهم» معلوم می شود که خداوند در صحنه قیامت، پیش از پاداش دهی و به کیفررسانی، میان انسانها داوری خواهد کرد.

2ـ مؤمنان به کتابهای آسمانی ، در قیامت به پاداش کامل کردار خویش دست خواهند یافت.

و إنّ کلاًّ لما لیوفینّهم ربک أعمـلهم

مراد از «أعمالهم» کیفر و پاداش اعمال می باشد. بنابراین «إنّ کلاًّ ...»; یعنی ، همانا پروردگارت پاداش و کیفر اعمال همگان را به طور کامل پرداخت خواهد کرد.

3ـ انکار کنندگان کتابهای آسمانی ، به کیفر و مجازات اخروی گرفتار خواهند شد.

و إنّ کلاًّ لما لیوفینّهم ربک أعمـلهم

قابل ذکر است که مفسران درباره کلمه «لما» و معنا و جایگاه آن در آیه شریفه، سخنان بسیاری دارند. علاقه مندان را به کتابهای مفصل تفسیری و ادبی ارجاع می دهیم. آنچه به نظر تکلفی ندارد این است که «لمّا» شرطیه است و فعل آن محذوف می باشد کلام با تقدیر آن چنین می شود: إنّ کلاًّ لما أتتهم الساعة لیوفینّهم.

4ـ پاداشها و کیفرهای خداوند ، با اعمال و رفتار آدمیان مطابقت داشته و کاستی ندارد.

لیوفینّهم ربک أعمـلهم

«توفیة» (مصدر یوفی) به معنای به طور کامل و تمام پرداختن است.

5ـ خداوند ، کفر و ایمان و اعمال نیک و بد انسانها را به صورت پاداش و کیفر متبلور خواهد ساخت.

و إنّ کلاًّ لما لیوفینّهم ربک أعمـلهم

گفتن «اعمال» و اراده کردن پاداش و کیفر آنها ، گویای این نکته است که: پاداش و کیفر ، بازتاب اعمال و تبلور یافته آن است; به گونه ای که گویا پاداش و کیفر اعمال ، همان اعمال است.

6ـ کیفررسانی و پاداش دهی خداوند ، پرتوی از ربوبیت اوست.

لیوفینّهم ربک أعمـلهم

7ـ خداوند ، به تمامی اعمال انسانها و حقیقت آن اعمال آگاه است.

إنه بما یعملون خبیر

«خبرت الأمر»; یعنی ، حقیقت آن را شناختم (لسان العرب). بنابراین «إنه بما یعملون خبیر»; یعنی ، همانا خداوند به حقیقت و کُنه اعمال شما آگاه است.

8ـ رساندن انسانها به سزایی کامل و مطابق با اعمال و رفتار آنان ، تنها درخور کسی است که به تمام اعمال و جزئیات رفتار ایشان آگاه باشد.

لیوفینّهم ربک أعمـلهم إنه بما یعملون خبیر

بیان آگاهی خداوند به تمامی اعمال و جزئیات آن ، پس از مطرح ساختن ادای کامل پاداش و کیفر اعمال ، گویای برداشت فوق است.

اسما و صفات:

خبیر 7

انسان:

علم به عمل انسان ها 8

ایمان:

پاداش ایمان 5

پاداش:

تناسب پاداش با عمل 4، 8

خدا:

پاداشهای خدا 6; خدا و عمل انسانها 7; علم غیب خدا 7; قضاوت اخروی خدا 1; کیفرهای خدا 6; نشانه های ربوبیت خدا 6

عمل:

پاداش عمل پسندیده 5; تجسم عمل 5; شرایط حسابرسی عمل 8; کیفر عمل ناپسند 5

قضاوت:

قضاوت بین مؤمنان و کافران 1

کتب آسمانی:

کیفر اخروی مکذبان کتب آسمانی 3; مؤمنان به کتب آسمانی 1، 2; مکذبان کتب آسمانی1

کفر:

کیفر کفر 5

کیفر:

تناسب کیفر با عمل 4، 8

مؤمنان:

پاداش اخروی مؤمنان 2

نظام جزایی: 4، 8