تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اسراء – آیه ۶۳ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُکُمْ جَزَاء مَّوْفُورًا
[خدا] گفت: برو [دور شو] هر کس از آنان از تو پیروی کند، حتماً حهنّم کیفر شما خواهد بود کیفری تمام.
1- خداوند، به درخواست ابلیس جهت مهلت حیات تا قیامت، پاسخ مثبت داد.
لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة ... قال اذهب
2- ابلیس، به خاطر نافرمانیش، از درگاه خداوند طرد گردید.
قال اذهب
3- خداوند، به مهلت خواهی شیطان برای فریفتن مردم، جواب مثبت داد.
لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته ... قال اذهب فمن تبعک منهم
4- شیطان، تا برپایی قیامت زنده و همواره به اغوای نسل آدم(ع) مشغول است.
لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً . قال اذهب فمن تبعک
5- دوزخ، کیفر قطعی ابلیس و پیروان وی
فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم
6- پیروی انسان از ابلیس، عامل از دست دادن کرامت انسانی و هم سنخ شدن با او
فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم
التفات از خطاب مفرد به جمع، حکایت از آن دارد که پیروان شیطان، در ردیف او قرار گرفته و با او هم سنخ می شوند.
7- شیطان، موجودی مختار و مکلف است.
اذهب فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم جزاءً موفورًا
وعده حهنّم به ابلیس و پیروان وی حکایت از این دارد که ابلیس مکلف به انجام تکلیفهایی است. چون اصولاً کیفر، برای تمرّد از انجام وظیفه است.
8- انسان در پیروی و عدم پیروی از ابلیس، توانا و مختار است.
فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم
نسبت دادن تبعیت به انسان از یکسو و مورد تهدید قرار دادن او از سوی دیگر، نشانگر اختیار انسان در انتخاب راه خود است.
9- دوزخ، کیفری کامل و بی کم و کاست برای شیطان و پیروان او
فإن جهنّم جزاؤکم جزاءً موفورًا
«موفور» از ریشه «وفر» به معنای تام و بی نقص است (مفردات راغب).
ابلیس:
آثار پیروی از ابلیس 6; آثار عصیان ابلیس 2; اجابت استمهال ابلیس 1; طرد ابلیس 2; کیفر ابلیس 5; کیفر پیروان ابلیس 5
انسان:
اختیار انسان 8; اغوای انسان 4; عوامل انحطاط انسان 6
جهنّمیان 5، 9:
شخصیت:
آسیب شناسی شخصیت 6
شیطان:
اجابت استمهال شیطان 3; اختیار شیطان 7; اغواگری شیطان 3; پیروی از شیطان 8; تداوم اغواگری شیطان 4; تداوم حیات شیطان 4; تکلیف شیطان 7; کیفر پیروان شیطان 9; کیفر شیطان 9
عصیان:
عصیان از شیطان 8
مطرودان خدا 2:
تصاویر ضمیمه
