تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اعراف – آیه ۶۳ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَوَعَجِبْتُمْ أَن جَاءکُمْ ذکْرٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَلَی رَجُلٍ مِّنکُمْ لِیُنذرَکُمْ وَلِتَتَّقُواْ وَلَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ

آیا [مرا تکذیب می کنید و] در شگفتید از این که توسّط مردی از شما پیامی بیدار کننده از جانب پروردگارتان برایتان آمده است تا شما را [از کیفر خدا] بیم دهد و تا تقوا پیشه کنید، شاید مورد رحمت [خدا] قرار گیرید؟

 

1 پیامبران، واسطه ابلاغ دین و معارف الهی به مردم

أو عجبتم أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم

مراد از «ذکر»، دین و معارف الهی است.

 

2 پیامبران، برخاسته از میان خود مردم

أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم

 

3 بعثت فردی از بشر برای رسالت، شگفت آور و نامعقول در دیدگاه قوم نوح

أو عجبتم أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم

 

4 اشراف قوم نوح به دلیل نامعقول شمردن پیامبری برای فردی از بشر، رسالت وی را انکار کردند.

إنا لنریک فی ضلل مبین ... أو عجبتم أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم

 

5 ادعای پیامبری، نشانه گمراهی نوح در پندار ناصواب قوم وی

یقوم لیس بی ضللة ... أو عجبتم أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم

جمله «أو عجبتم ... » عطف بر «لیس بی ضللة» است.

 

6 دین و معارف الهی ناشی از مقام ربوبی خداوند و برای رشد و تعالی انسانهاست.

أن جاءکم ذکر من ربکم

«من» در «ذکر من ربکم» برای ابتدای غایت است. یعنی معارف دین از مقام ربوبی سرچشمه گرفته است. و اضافه «رب» به «کم» می رساند که نزول آن معارف در راستای ربوبیت خدا بر انسانها و برای تربیت آنان است.

 

7 معارف الهی آموزه هایی است که باید آنها را همواره به خاطر داشت.

أن جاءکم ذکر من ربکم

«ذکر»، علم و معرفتی است که آدمی آن را در ذهن خود حاضر دارد و از آن غفلت نمیورزد. و معارف الهی از آن رو «ذکر» نامیده شده که انسان باید آنها را بیاموزد و همواره به خاطر داشته باشد.

 

8 نوح(ع)، وظیفه دار ترساندن مردم از عذابهای الهی و فراهم آوردن زمینه های تقواپیشگی برای آنان با تبلیغ معارف دین

أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم و لتتقوا

 

9 ترساندن مردم از عذابهای الهی به واسطه پیامبران، از اهداف نزول دین و معارف الهی است.

 

أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم

«لینذرکم» متعلق به «جاء» است و ضمیر «لینذر» به «رجل» برمی گردد. یعنی هدف از اینکه معارف دین بر پیامبری نازل می شود، این است که وی مردم را از عذابهای الهی بترساند.

 

10 گرایش مردم به تقواپیشگی در پرتو رسالت انبیا، از اهداف نزول دین و و معارف الهی است.

أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم لینذرکم و لتتقوا

«لتتقوا» عطف بر «لینذرکم» است و در نتیجه نیل مردم به تقوا از اهداف آمدن ذکر و معارف دین می باشد. و چون بیان این هدف در پی «لینذرکم» ذکر شده است، می توان گفت نیل انسانها به تقواپیشگی در پرتو امداد و اندرز پیامبران امکان پذیر است.

 

11 مردم وظیفه دار باور به انذارهای پیامبران و پرهیز از گرفتار آمدن به عذابهای الهی

لینذرکم و لتتقوا

 

12 پذیرش معارف دین و باور به اندرزهای پیامبران، زمینه ساز گرایش به تقوا و پرهیزگاری است.

لینذرکم و لتتقوا

 

13 دستیابی قوم نوح (ع) به رحمتهای ویژه خداوند، از اهداف بعثت آن حضرت بود.

جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم ... لعلکم ترحمون

 

14 شمول رحمت خاص الهی بر بندگان، از اهداف نزول دین و بعثت پیامبران

أن جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم ... لعلکم ترحمون

اشراف:

و امور غیرمنطقی 4 ; اشراف و نبوت نوح(ع) 4

انبیا:

انذارهای انبیا 9 ; اهداف رسالت انبیا 10 ; خاستگاه انبیا 2 ; فلسفه بعثت انبیا 14 ; مسؤولیت انبیا 1، 9 ; مواعظ انبیا 11، 12

انذار:

از عذاب 9 ; انذار از عذابهای خدا 8

ایمان:

آثار ایمان 12 ; ایمان به تعالیم انبیا 12

تقوا:

اهمیت تقوا 10 ; دعوت به تقوا 10 ; زمینه تقوا 8، 12

خدا:

ربوبیت خدا 6 ; رحمت خاص خدا 13، 14 ; عذابهای خدا 11

دین:

اهمیت تعالیم دین 7 ; تبلیغ دین 1، 8 ; فلسفه دین 6، 9، 10، 14 ; قبول تعالیم دین 12 ; منشأ تعالیم دین 6 ; نقش تعالیم دین 6

ذکر:

تعالیم دین 7

رحمت:

عوامل نزول رحمت 14

رشد:

عوامل رشد 6

عذاب:

اجتناب از عذاب 11

عقیده:

باطل 5

قوم نوح:

پندارهای قوم نوح 5 ; عقیده اشراف قوم نوح 4 ; عقیده قوم نوح 3، 5 ; قوم نوح و ادعای نبوت 5 ; قوم نوح و امور غیرمنطقی 3 ; قوم نوح و رحمت خدا 13

مردم:

مسؤولیت مردم 11

نبوت:

بشر 3، 4

نوح(ع):

انذارهای نوح(ع) 8 ; انکار رسالت نوح(ع) 4 ; تاریخ دوران نوح(ع) 4 ; فلسفه بعثت نوح(ع) 13 ; مسؤولیت نوح(ع) 8