قَالَ اذْهَبْ فَمَن تَبعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآؤُکُمْ جَزَاء مَّوْفُورًا

[خدا] گفت: برو [دور شو] هر کس از آنان از تو پیروی کند، حتماً حهنّم کیفر شما خواهد بود کیفری تمام.

 

1- خداوند، به درخواست ابلیس جهت مهلت حیات تا قیامت، پاسخ مثبت داد.

لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة ... قال اذهب

 

2- ابلیس، به خاطر نافرمانیش، از درگاه خداوند طرد گردید.

قال اذهب

 

3- خداوند، به مهلت خواهی شیطان برای فریفتن مردم، جواب مثبت داد.

لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته ... قال اذهب فمن تبعک منهم

 

4- شیطان، تا برپایی قیامت زنده و همواره به اغوای نسل آدم(ع) مشغول است.

لئن أخّرتن إلی یوم القیـمة لأحتنکنّ ذریّته إلاّ قلیلاً . قال اذهب فمن تبعک

 

5- دوزخ، کیفر قطعی ابلیس و پیروان وی

فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم

 

6- پیروی انسان از ابلیس، عامل از دست دادن کرامت انسانی و هم سنخ شدن با او

فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم

التفات از خطاب مفرد به جمع، حکایت از آن دارد که پیروان شیطان، در ردیف او قرار گرفته و با او هم سنخ می شوند.

 

7- شیطان، موجودی مختار و مکلف است.

اذهب فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم جزاءً موفورًا

وعده حهنّم به ابلیس و پیروان وی حکایت از این دارد که ابلیس مکلف به انجام تکلیفهایی است. چون اصولاً کیفر، برای تمرّد از انجام وظیفه است.

 

8- انسان در پیروی و عدم پیروی از ابلیس، توانا و مختار است.

فمن تبعک منهم فإن جهنّم جزاؤکم

نسبت دادن تبعیت به انسان از یکسو و مورد تهدید قرار دادن او از سوی دیگر، نشانگر اختیار انسان در انتخاب راه خود است.

 

9- دوزخ، کیفری کامل و بی کم و کاست برای شیطان و پیروان او

فإن جهنّم جزاؤکم جزاءً موفورًا

«موفور» از ریشه «وفر» به معنای تام و بی نقص است (مفردات راغب).

ابلیس:

آثار پیروی از ابلیس 6; آثار عصیان ابلیس 2; اجابت استمهال ابلیس 1; طرد ابلیس 2; کیفر ابلیس 5; کیفر پیروان ابلیس 5

انسان:

اختیار انسان 8; اغوای انسان 4; عوامل انحطاط انسان 6

جهنّمیان 5، 9:

شخصیت:

آسیب شناسی شخصیت 6

شیطان:

اجابت استمهال شیطان 3; اختیار شیطان 7; اغواگری شیطان 3; پیروی از شیطان 8; تداوم اغواگری شیطان 4; تداوم حیات شیطان 4; تکلیف شیطان 7; کیفر پیروان شیطان 9; کیفر شیطان 9

عصیان:

عصیان از شیطان 8

مطرودان خدا 2: