مصاحبه مکتوب آیت الله هاشمی رفسنجانی با روزنامه آلیک
آلیک، روزنامه ارمنی‌های ایران است. قومی که در اقلیت‌ها، اکثریت هستند. جناب آقای هاشمی، نظر شما درباره ارامنه چیست؟
● بسم‌الله الرحمن الرحیم. چون لفظ اقلیت برای ارامنه و گروهی دیگر از ایرانیان، بر اساس تقسیمات دینی گذارده شده، بگذارید ما هم بر اساس تعالیم قرآن، کتاب دین اسلام صحبت کنیم. ارامنه پیرو دین مسیح می‌باشند و مسیحیت یا نصارا هم از ادیان الهی است. در سوره بقره درباره دو امت یهود و نصارا می‌گوید: هر دو در خواندن کتاب آسمانی یکسانند و حتی چند بار از نصارا با عنوان «اهل کتاب» نام برد و در جایی با تأکید «انّ» می‌گوید: «الذین آمنوا و الذین هادوا و الصابون و النصاری» پس اهل ایمان هستند و لفظ «اقلیت» برای آنها در تقسیمات جغرافیایی ایران معنا دارد. از نظر نژادی از اقوام آریایی هستند که مانند همه آریایی‌های ایران، دینداری را با اعتقاد به نیروی طبیعت آغاز کردند. در تاریخ ایران نیز مردمی هنرمند و صنعتگر بودند که همیشه پا به پای همه مردم برای سربلندی ایران تلاش می‌کردند.
○ جناب آقای هاشمی، در دوره ریاست شما در مجمع تشخیص مصلحت نظام شاهد تصویب برابری دیه مسلمانان و غیر مسلمانان در ایران بودیم و از این بابت مسئولان اقلیت‌های دینی در بیانیه‌ای مشترک نهایت سپاس خود را به شما ابزار کردند. اما برخی از مسائل همچنان باعث رنج خاطر اقلیت‌هاست. آیا برای این موارد، مثل عدم تبعیض استخدام رسمی و احوال شخصیه برنامه‌ای دارید؟
● از نظر اسلام، ملاک برتری افراد ایمان و تقواست و از نظر ملی، همه ما ایرانی هستیم و باید از مواهب وطن خویش به صورت مساوی برخوردار باشیم. مطمئناً در آینده برخی از تبعیض‌ها نخواهد بود.
○ مراکز فرهنگی، اجتماعی و ورزشی ارامنه در ایران نقش بسزائی در بقای جامعه ارامنه ایران ایفا کرده‌اند. با توجه به نقش و قدمت تاریخی حضور ارامنه در ایران و سهم آنان در توسعه و عزت کشور، متاسفانه این مراکز با مشکلات مالی روبرو هستند. به جای عنوان کمک بلاعوض آیا برنامه‌ای دارید از تخصیص بودجه استفاده گردد؟
● مراکز فرهنگی، اجتماعی و ورزشی فعال در محدوده جغرافیایی ایران، باعث سربلندی ایرانیان هستند و ارامنه نیز مستثنی نیستند. باید به هر چه که باعث مجد و عظمت ایران می‌شود، توجه شود و به آن همت گماشت. کمک‌های بلاعوض هم مخصوص اقلیت‌ها نیست. بسیاری از سازمانها و ارگان‌ها و نهادهای دیگر از این نوع کمک‌ها استفاده می‌کنند. البته تخصیص بودجه مرتب هم حق همه مراکز است و باید برای تداوم آن طراحی و برنامه‌ریزی کرد.
○ اخیراً در مجامع بین‌المللی بحث انرژی هسته‌ای ایران داغ است و ما ارامنه هم به عنوان ایرانیان از نوع برخورد غرب با ایران در این خصوص نگرانیم. چه برنامه‌ای دارید تا به دنیا بقبولانیم که حق استفاده از انرژی هسته‌ای را داریم؟
● استفاده از انرژی هسته‌ای در دنیای کنونی که علم و دانش پیشرفت‌های شگرفی کردند، حق همه ملت‌هاست و ما هم وظیفه داشتیم برای دستیابی مردم کشور به این موهبت الهی تلاش کنیم که الحمدلله به مراحلی هم رسیدیم. فشارهای کنونی هم با همان هدف کهنه استعمار مبنی بر وابسته نگه داشتن ملتها اعمال می‌شود، اما دنیا باید بپذیرد که دیگر زمان آن شیوه‌ها گذشته است. قدرت‌های جهانی فعلاً نگرانی از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای را بهانه کردند که باید با دیپلماسی فعال و مذاکرات مداوم این اعتماد را در آنها ایجاد کنیم که به دنبال استفاده از مواهب صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای هستیم. البته در شرایطی برای جلب اعتماد آنها، غنی‌سازی را متوقف کردیم، ولی تعلیق دائمی آن ظلمی در حق ملت ایران و حتی ملت‌های دیگر است که بعدها می‌خواهند از آن استفاده کنند.
○ دیدگاه شما درباره جهانی شدن چیست و روند آن در ایران چگونه است؟
● جهانی شدن یک پدیده اجتماعی بین‌المللی است که به صورت طبیعی در همه کشورها فراگیر می‌شود. البته الان برخی از سازمانهای بین‌المللی در جهت جهانی شدن کار می‌کنند و انقطاع از آنها ممکن نیست. مثلاً سازمان هواپیمائی، سازمان فائو، سازمان کشتیرانی و سازمانهای مختلف که شرط فعالیت بین‌المللی هر کشوری عضویت در این سازمانهاست. اگرچه برخی قدرت‌ها در صددند جهانی شدن را با عنوان جهانی‌سازی مصادره کنند، اما جهان به گونه‌ای است که نمی‌توانند به اهداف خود برسند. ایران هم نمی‌تواند از جهانی شدن کناره‌گیری کند. اخیراً هم دیدید که بحث عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی مطرح شد که نشان می‌دهد رویکرد مسئولان کشور برای حرکت ایران در جهت جهانی شدن مثبت است.
○ برای کشور ارمنستان که تنها همسایه مسیحی ایران و پل ارتباطی ایران با دنیای غرب می‌باشد، چه سهمی برای حفظ رابطه در زمینه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منطقه در نظر دارید؟
● اولویت همکاری‌های ایران با کشورهای دیگر در قانون اساسی مشخص شده و ارمنستان علاوه بر امتیازی که گفتید پل ارتباطی ایران و غرب است، دو اولویت مصرح در قانون اساسی، یعنی همسایگی و جهان سومی را دارد و بالطبع جایگاه ویژه‌ای در سیاست خارجی ایران دارد و خواهد داشت. ضمن اینکه وجود ارامنه در ایران به عنوان دارندگان دین و فرهنگ مشترک با آنها، امتیازی برای دو کشور ایران و ارمنستان هستند که باید سطح همکاری‌ها را گسترش دهند.
○ آخرین سئوال ما از زبان همه ارامنه ایران است. جناب آقای هاشمی، ارامنه می‌خواهند بدانند که رئیس جمهور آینده آنان چقدر کشور ارمنستان را می‌شناسد؟
● جمهوری ارمنستان با حدود 30 هزار کیلومتر مربع وسعت و حدود 4 میلیون نفر جمعیت کوچکترین جمهوری به ارث رسیده از اتحاد شوروی سابق می‌باشد که با کشورهای گرجستان، ایران، آذربایجان، ترکیه و جمهوری خودمختار نخجوان هم مرز است.منابع عمده اقتصادی ارمنستان ذخایر مس، روی، آلومینیوم، فلزات دیگر و همچنین مصالح ساختمانی و سنگ‌های قیمتی و صنایع عمده ارمنستان صنایع الکترونیک، صنایع اپتیک، صنایع شیمیایی، کود شیمیایی، صنایع تراش الماس، برلیان، کریستال‌سازی و برق تولیدی از سلسله ایستگاههای هشتگانه هیدروالکتریک (برق آبی) بر روی رودخانه هرازدان است.
ارمنستان از ابتدای استقلال تا اوایل سال‌های 97 که بحران جنگ، محاصره و سال‌های سخت اقتصادی را پشت سر گذاشت، از ثبات نسبی سیاسی برخوردار بود. اما در این سال با طرح صلح رئیس جمهور وقت (لئون تر پطروسیان) مبنی بر تخلیه اراضی اشغال شده و مصالحه بر سر قره‌باغ، ایشان مجبور به استعفا گردید و نخست وزیر وقت ارمنستان (روبرت کوچاریان) عهده‌دار کفیل ریاست جمهوری ارمنستان گردید. در این دوران آزادی احزاب سیاسی، محدود کردن حرکت سریع خصوصی‌سازی، نگاه به غرب و توسعه روابط با اروپا (در نتیجه اوضاع نابسامان روسیه) و کار با ارامنه خارج از کشور و تلاش برای ایجاد وحدت بین کلیه ارامنه از جمله سیاست‌های محوری بود که از طرف دولت ارمنستان دنبال می‌شد.
حادثه 27 اکتبر سال 99 و حمله چهار فرد مسلح به مجلس که منجر به کشته شدن نخست وزیر، رئیس مجلس و معاونین و 5 تن دیگر از نمایندگان مجلس گردید، فصل جدیدی را در صحنه سیاسی داخلی ارمنستان گشود. این دوران که مصادف با قدرت‌گیری پوتین در روسیه بود، نقش‌آفرینی روسیه در قفقاز و بخصوص ارمنستان تشدید گردید که واگذاری بخش مهمی از کارخانجات ارمنستان به روسیه بویژه در بخش نیروگاهها را دنبال داشت. در بُعد اقتصادی، ارمنستان هرچند دارای مشکلات عدیده‌ای می‌باشد، اما در نتیجه وام سازمانهای مالی بین‌المللی ثبات ارزی خود را حفظ نموده‌و در راه جذب سرمایه‌گذاریهای خارجی و همچنین حمایت و جلب کمک ارامنه خارج از کشور (اسپیورک) موفقیت‌هایی را کسب کرده است.