مصاحبه آیت ا... هاشمی رفسنجانی در پایان سفر به استان اردبیل
خبرنگار: جناب آقای رئیس‌جمهور، حضرتعالی به مدت دو روز از استان اردبیل دیدار داشتید، در استان اردبیل، مردم بار دیگر صحنه‌های کم‌نظیر و شاید منحصر به فردی در استقبال و میزبانی از حضرتعالی آفریدند که در جای خودش قابل بحث و تأمّل است. آیا حضرتعالی ویژگی خاصی در تعریف جامعی از حضور مردم در صحنه، به‌خصوص در استان اردبیل دارید؟ بفرمایید:
رئیس‌جمهور: بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم؛ اردبیل را من قبلا وقتی که جزء آذربایجان شرقی بود، سفر کرده بودم و به همه شهرهایش هم رفته بودم. طبعآ در این سفر، دیگر برنامه‌های شهری را تکرار نمی‌کردیم. فقط در خود مرکز استان، یک برنامه عشایری داشتیم از لحاظ مردمی. مردم را فوق‌العاده با نشاط و پرحرارت و درصحنه یافتیم. البته شما که بیشتر بین مردم هستید، آنجا بیشتر از ما این را متوجه می‌شوید، امّا من هم دریافتم که مردم، بیش از حدّ انتظار من، با نشاط، با حال و همراه نظام هستند. البته اصالت خود اردبیلی‌ها، عامل اصلی است. مردم اردبیل اصولا ازلحاظ فرهنگی، مردم جالبی هستند. به‌خصوص که اینها می‌دانند که سلسله صفویها که مال اینها بودند و بانی اصلی حاکمیّت مکتب شیعه در ایران بودند، این ارثیه خودشان را خیلی عزیز می‌دارند و حکومت و حاکمیّت اسلامی فعلی، خیلی برایشان مطبوع است. خب سوابق علمی، حوزه‌ها و شخصیت‌ها مثل محقق اردبیلی و دیگران هم، روحشان اینجا حضور دارد. مسئله استان شدن اردبیل هم روی روحیه مردم، تأثیر جدّی گذاشته است. مردم، حق خودشان می‌دانستند که هویت مستقلی داشته باشند. خب آذربایجانی هستند، امّا می‌خواستند علاوه بر آذربایجانی یک چیز دیگری هم داشته باشند و این هویت اردبیلی کمک کرده است که روحیه بسیار شادی دارند و از این تصمیمی که نظام برای آنها گرفته که در سفر قبلی من وعده داده بودم و اجرا شد، خیلی قدرشناس هستند. مسأله بعدی که باز مؤثر در این روحیه مردم است، کارهایی است که بعد از استان شدن در آنجا می‌بینند. اردبیل بعد از استان‌شدن سرعت سازندگی آنجاها خیلی رشد کرده، به سرعت دارد به یک مرکز استان و استان نیرومند تبدیل می‌شود چون مایه‌های عمرانی آنجا خیلی خوب است، منابع خوبی دارند. لذا ما هم در مراسم استقبال و هم در محبتهای غیررسمی که در خیابانها هنگام عبور می‌دیدیم، که البته آن دومی برای من زیباتر از اوّلی است، چون می‌بینم مردم بطور خودجوش همین‌طوری آنچه که هستند، در مسیرها ابراز می‌کنند، خیلی هم وسیع است. هم در اجتماع رسمی‌شان و منظره دومی که داشتیم در مغان بود، آنجا که عشایر جمع شده بودند، آن برای من ازجهتی جالبتر بود، چون عشایر مغان شرایط قبلی‌شان خیلی بد بوده است و مشکلاتی داشتند. الآن این حماسه‌ای که عشایر، فعلا دارند، معلول این است که آنجا احساس کردند که نظام به طور جدی دارد به آنها می‌رسد. برنامه‌هایی که جهاد، آنجا برای عشایر و اسکان آنها داشت؛ آبرسانی به مراتع، تبدیل مراتع به زمینهای کشاورزی و طرحها با تقویت صنایع دستی، آبرسانی به روستاها، راهسازی و مواظبت از مراتع و کارهای متفرقه‌ای که جهاد آنجا داشت که بخشی از آن را ما دیدیم، عشایر را هم امیدوار کرده و هم راه صحیحی پیش آنها گذاشته است، لذا آنجا هم ما آن منظره شکوهمند را دیدیم، در ملاقاتی که با علماء داشتیم، ملاقاتی که با خانواده‌های ایثارگران داشتیم، ملاقاتی که به‌خصوص با فرهنگیها داشتیم، که دانشگاهیها و آموزش پرورش و کل فرهنگیها، شعرا و ادبا، بنظرم یک طراوت و زیبابی خاصی در نیروهای فرهنگی استان یافتم که آن هم عامل مهمی در طراوت استان و شادابی آن است. مجموعآ بخش مردمی کار در اوج خوبی و آن طوری است که شایسته مردم نظام جمهوری اسلامی است و من صمیمانه از این مردم تشکر می‌کنم.
خبرنگار: بله، مسافت طولانی هم بود از فرودگاه تا محل سخنرانی که جمعیّت، فشرده بود و فکر می‌کنم که اگر ما همه تصاویر را بطور لاینقطع پخش کنیم، باز هم اصل مطلب را نرساندیم.
رئیس‌جمهور: البته من اینجا یک نکته دیگری را بگویم، صدا و سیما در این برنامه‌ها شادکردن مردم نقش جدّی دارد. خب برنامه‌های استانی صدا و سیما، سراسری پخش نمی‌شود، مردم استانهای دیگر کشور از این برنامه‌ها آگاه نیستند در استان خیلی برایشان جالب است. احساسات مردم را صدا و سیما منعکس می‌کند. من خودم در مسیر، گاهی با رادیو و تلویزیون می‌دیدم، آنچه که آدم در استان می‌بیند، برای همه کشور نمی‌شود پخش بکنیم، چون همه برنامه‌ها را همان مقدار در استان پر می‌کند بچه‌های صدا و سیما خیلی کار می‌کنند.
خبرنگار: ضمن‌اینکه این صحنه‌ها در همه جا مکرر هست، با کیفیتهای متفاوت، در این سفر، حضرتعالی بیش از سیصد طرح عمرانی را یا افتتاح فرمودید، یا عملیات اجرایی آن با حضور حضرتعالی آغاز شد، که ارزش سرمایه‌گذاری بالغ بر هزار میلیارد ریال برآورد شده، نقش این طرحها را در توسعه و عمران استان اردبیل تا چه حد می‌بینید؟
رئیس‌جمهور: خب اینها تقریبآ کارهایی است که ما در این سفر دیدیم و جامع بود، دراکثر بخشهای عمرانی و خدماتی استان، یک نمونه‌هایی بود. فقط باید توجه کرد که این یک گوشه‌ای از کار است. چون در هفته دولت، دهه فجر و در مناسبتهای دیگر، تعداد زیادی طرح را در همین استان اردبیل، افتتاح کرده بودند که دیگران رفته بودند. اینها چیزهایی بود که در سفر من به نتیجه رسیده بود و دائمآ هم بعد از من، اینها خواهد بود. بله در این مقطع طرحهایی به مبلغ هزار میلیارد تومان، تقریبآ ده هزار میلیارد ریال به بهره‌برداری رسیده بود، حالا آن مقداری که من یادم هست، یکی از مهمترینش سیمان بود که خوب، در دوره سازندگی و عمران، سیمان در خود استان باشد، خیلی کمک می‌کند؛ به استانهای اطراف هم کمک می‌کند. کارخانه عظیمی است با تولید دو هزار و سیصد تن در روز. یکی از طرحهای خیلی مهمش لاستیک بود. خب لاستیک در استان خیلی مصرف ندارد ولی صنعت استراتژیکی برای کشور ماست و با آن کارخانه و کارخانه بعدی که در بیرجند افتتاح می‌شود، ما از لحاظ مصرف لاستیک، تقریبآ خودکفا می‌شویم، یک مقداری هم زیادی می‌آوریم. البته بعضی از لاستیکها مثل تایرهای ماشینهای بزرگ مهندسی یا هواپیما، هنوز در کشور تولید نمی‌شود که قرار شد همین کارخانه آنها را هم اضافه بکنند. این کارخانه از یک جهت دیگری هم اهمیت داشت که لاستیک رادیال هم تولید می‌کند که این لاستیک پیشرفته‌ای در وضع امروز است. و همچنین، نکته دیگرش این است که بخش خصوصی این کارخانه را در یک استان مرزی، تأسیس کرده. خب خیلی هم سرمایه‌اش سنگین است. هشتاد و چند میلیون دلار و نزدیک هفت هشت میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده بودند، کارخانه خیلی خوبی بود. صنایع زیادی افتتاح شد که ما فقط یک جا مراسم داشتیم. صنایع تبدیلی در استان، بسیار مهم است، چون اولویت اوّل استان کشاورزی و دامداری است. برای دام، صنعت تولید شیرخشک و کره و انواع خامه‌ها و چیزهای دیگر را داشتیم. در مغان که کاملا می‌تواند شیر موجود استان را جذب بکند، دامدارها در مصرف شیرشان مطمئن بشوند و صنایعی برای تبدیل سیب‌زمینی و سرخ‌کردن و انبارکردن سیب‌زمینی که این محصول، محصول عمده صیفی استان و رونق استان شده است، باز به‌نتیجه رسید. در کارهای خدماتی و مسکن برنامه داشتیم، هم واحدهای مسکونی و هم مجتمع اداری که خب استان، نوپاست. در این بخش باید سرعت بیشتری داشته باشد و اکثر ساختمانهای دولتی، جدید باید ساخته بشود و یک کار سریعی را باید ادامه بدهیم. در بخش بهداشت و درمان، تامین اجتماعی، بیمارستان ساخته بود که افتتاح شد و وزارت بهداشت کار بیمارستان خوب دیگری، را شروع کرد. بیمارستان 320 تختخوابی و برای تقویت دانشگاه پزشکی هم برنامه‌ریزی شد که فکر می‌کنم آینده خوبی آنجا داشته باشد. البته الآن در بسیاری از استانها حداقل از این جهت (امکانات) داشته باشیم. در بخش تعاونی، تعداد زیادی تعاونی تولیدی و مصرفی افتتاح شد. در بخش خدمات توزیع، دومین فروشگاه رفاه در شهر اردبیل افتتاح شد که خیلی به توزیع خوب نیازهای مردم، کمک می‌کند و مخابرات، مثل همه استانهایی که ما می‌رویم، خیلی وسیع کار کرده بود. صد و هفتاد و هشت پروژه شهری و روستایی را به بهره‌برداری رسانده بودند. نزدیک شش میلیارد تومان هم هزینه کرده بودند که کار بسیار ارزشمندی است و همچنین پست. از مهمترین کارهای ما، کار سدها بود که یک سری را افتتاح کردیم و به بهره‌برداری رسید. رسمآ کار اجرائی دو تا سد را شروع کردیم که البته قبلا شروع شده بود، آن رسمیتش با رفتن من اعلام شد. یکی سد گی‌بگلو که بنا شد اسم آنرا سد سبلان بگذاریم، یکی هم سد یامچی که بنا شد سد اردبیل یا سد محقق اردبیلی احتمالا اسم‌گذاری بشود، همانطور که دانشگاهشان هم قرار شد، دانشگاه محقق اردبیلی، اسم‌گذاری بشود و یک سد بسیار بزرگی به نام سد عمارت که ما دیگر نرفتیم آن را ببینیم، درحال مطالعه است. آنجا گزارشش را به ما دادند و سد دیگری در گیوی خلخال که آبهای سرشاخه قزل اوزن را آنجا مهار می‌کند و بزرگترین سد استان که فعلا متوقف مانده است، سد خداآفرین است که چون در رودخانه مشترک ارس می‌خورد، آن طرفش آذریها هستند و آن زمینها الآن در اشغال ارامنه است. آذریها رضایت نمی‌دهند که ما آن سد را بسازیم. ما بودجه هم داریم ولی آنها فعلا همکاری نمی‌کنند، آن سد بسیار مهم است. با این برنامه‌هایی که گفتم، تمام آب استان مهار بشود و فقط پنجاه میلیون متر آب، در زیر آخرین سد از سرشاخه‌های دیگر وارد رودخانه می‌شود که آن را باید دوباره به بالا پمپاژ کنیم. با این کار سهم آبما از ارس هم گرفته می‌شود. استان اردبیل از لحاظ زمین، خیلی زمین مرغوبی دارد. هوای بخش شمالی‌اش در منطقه مغان هم، هوای بسیار مساعدی است که دو محصول می‌شود برداشت. ما آنجا دیدیم که گندم را درو کرده بودند، جایش آفتاب گردان کاشته بودند، آن هم خوب محصول داده بود. فکر می‌کنم با این آبهایی که از این سدها ما مهار می‌کنیم و دهها بند کوچک که وزارت کشاورزی و جهاد، همه جا دارند می‌زنند، استان یک شکوفایی بسیار بالایی در کشاورزی و دامداری، پیدا می‌کند. من روی این بخش، خیلی تکیه دارم. آینده استان را هم اینها این برنامه‌ها نوید بخش کردند. یک برنامه دیگری داشتیم؛ تکنولوژی زمین گرمایی. ما دو سه نقطه در کشور داریم که در اعماق زمین حرارت زیادی هست، آنجاهایی که قبلا آتش‌فشان بوده است، از این کوه دماوند یا همان سبلان و سهند، و در دره قطور در خوی که داریم کار می‌کنیم که این حرارت را با چاههای خاصی که می‌زنیم، به سطح زمین منتقل کنیم و از اینها برق بگیریم. سبلان برای صد مگاوات طراحی شد، یعنی وزارت نیرو مقدماتش را آماده کرده است. تأکید شد که یک قدری کمک بیشتری بکنیم، این برنامه زودتر انجام بشود. یکی هم از کارهای این استان، مسأله سیاحت و ایرانگردی است که خب، منابع خوبی آنجا دارد، آب گرمهای سرعین و خلخال و مشکین که مردم خیلی علاقمندند به آنجاها بروند، تعداد هتل و مهمانسرا کم است که در همین سفر تأکید شد. به علاوه، یک منطقه خیلی خوبی اینها دارند، دریاچه‌ای به نام شورابیل در اردبیل که قبلا شور بوده، آب آنجا می‌مانده وتبخیر می‌شده و شور می‌شده، حالا برنامه بسیار عالی درست کرده بودند، دریاچه بزرگی است، آب دارد شیرین می‌شود چون شستشو کردند و تأسیسات سیاحتی در اطرافش درست کردند. همانجا برای جانبازان، یک مجتمع توانبخشی درست کرده بودند که من رفتم، افتتاح کردم، بسیار کار خوبی است. ما برای جانبازانمان باید از اینجورجاها درست کنیم، اوّلا جای خوبی است، دارای هوای خوش، کنار دریاچه، ساختمان مدرن، وسایل توانبخشی خوب، اتاقهای مناسب برای اقامتشان که پنج استان را آنجا، پشتیبانی می‌کند. باید در همه ایران از این واحدها درست بکنیم. خب اینها سالها باید زندگی کنند، یک چنین جایی باید برایشان درنظر بگیریم. از کارهای مهم دیگر در این سفر، مسئله گاز بود که سه تا شهر در وقتی که ما آنجا بودیم، گازشان به نتیجه رسیده بود. سرعین و مشکین افتتاح شد، خلخال را گفتند چون بیست روز دیگر وقت دارد، ما افتتاح نکردیم. می‌خواستیم کامل بشود و بعد افتتاح کنند و قرار شد به شهرهای شمالی، گرمی، پارس‌آباد و بیله‌سوار هم گاز ببریم. بخش راه، خیلی راه داشت که ما یک جا در فرودگاه، همه را افتتاح کردیم. گردنه اسالم، راهش ساخته شده، الآن وصل شده‌اند، اسالم به خلخال و خلخال به گیلان که راه بسیار زیبا و دیدنی است و همچنین در گردنه آستارا که گردنه خطرناکی بود، پیچها را روشن کردند که دیگر از آن خطرات قبلی جلوگیری می‌کند که کار بزرگی بوده است. چندین قطعه راه دیگر هم افتتاح شد و قرار شد جزء تصمیمات این سفر ما برای راه‌آهن و وصل کردن اردبیل به شبکه اتوبان کشور هم ما طرحهایشان را در بودجه بتدریج بگذاریم که اینها هم ان‌شاءالله انجام بشود، راه‌آهن آنجا را هم وصل کنیم به مغان و از مغان به راه‌آهن آذربایجان که آنها تا مرز ما آمده‌اند، وقتی ما هم تا آنجا برویم، راه‌آهن آذربایجان به مغان وصل می‌شود و ما می‌توانیم از طریق دریای خزر هم، جاده ابریشم را به آذربایجان وصل بکنیم.
خبرنگار: در بخش فرهنگ و آموزش یکی از شاخصهای خوب استان اردبیل، وجود شانزده هزار دانشجو است. به‌نظر می‌رسد تحرک جدی و سرمایه‌گذاری کلانی، دولت دراین بخش کرده است دراین مورد هم توضیحاتی بفرمایید.
رئیس‌جمهور: بله، آنجا قبلا چون تابع استان آذربایجان شرقی بوده، دانشگاه مرکزیشان، تبریز بوده است. رئیس جمهور: خب، طبعآ حالا بایست دانشگاه استانی داشته باشند که دانشگاه اردبیل ساخته شده و کار می‌کند، اخیرآ تبدیل به دانشگاه شده، دانشگاه علوم پزشکی‌شان هم فعال شده است. دانشگاه آزاد، آنجا خیلی نیرومند شده، دانشگاه پیام‌نور هم هست. بعضی شهرها هم مثل مشکین‌شهر و جاهای دیگر هم می‌خواستند واحدهایی در آنها بزنیم که ما هم قبول داریم، دانشگاه آزاد در آنجاها ساخته می‌شود. فعلا شانزده‌هزار دانشجو دارند ولی بنظرم چون جای مناسبی برای تحصیلات عالیه است و محیط دنج خوش آب و هوایی است، احتمالا دانشگاه آنجا خیلی قوی خواهد شد. آموزش و پرورش هم ما آنجا که بودیم، تعداد زیادی مدرسه، گمان می‌کنم پنجاه تا مدرسه‌ای افتتاح شد که خوشبختانه پوشش خوبی دارد. مدرسه سه شیفتی که قبلا زیاد بوده دیگر اصلا ندارند و آموزششان هم تقویت می‌شود. کارهای فرهنگی هم که در سطح وسیعی الآن دارد انجام می‌شود.
خبرنگار: اشاره‌ای به طرح اسکان عشایر داشتید، این طرح عظیم در سراسر کشور دردست اجراست، میزان موفقیّت دولت دراین زمینه، تاچه حدی است؟
رئیس‌جمهور: این یک مسأله اختیاری است. ما عشایر را مجبور نمی‌کنیم که بیایند شیوه اسکان را بپذیرند. هر وقت که جمعی از آنها داوطلب می‌شوند در منطقه‌شان، برایشان شهرک می‌سازیم و کار ثابت درست می‌کنیم. عشایر، الآن ییلاق و قشلاق دارند. تابستان یک جا و زمستان یک جا هستند؛ متحرّکند. برای تحصیل و سرمایه‌گذاری‌شان و خیلی چیزهای دیگر، آینده‌شان را یک قدری نمی‌توانند تأمین بکنند. با این شیوه‌های اسکان که برای دولت هم خیلی هزینه دارد، ولی ما به خاطر همان سیاست محرومیت‌زدایی این هزینه‌ها را قبول می‌کنیم البته نفع هم دارد چون اینها می‌مانند و آن مراتع را تبدیل به کشاورزی می‌کنند، زحمتکش هم هستند، کارهای دستی و تولید و اینها هم دارند، هم زنها و هم مردانشان، کار می‌کنند. یک قشر تولیدگری هستند. یکی از جاهایی که موفق هستیم در تهیه مقدمات، همانجا است. یک برنامه‌ای که من خیلی آنجا تأکید کردم در کشاورزی، مسأله آبیاری تحت فشار بود. آنجا الآن، دو سوم اراضی‌شان بطور دیمی کشت می‌شود. ما با این برنامه مهار و پمپاژ آب که تنظیم کردیم، اکثر این اراضی دیم را می‌توانیم به آبی تبدیل کنیم؛ آنجا از دیم به طور معدل یک تن محصول آن هم بصورت آیش برمی‌دارند، یعنی در دو سال، یک تن برمی‌دارند. اگر تبدیل به آبی بکنیم، هرسال می‌توانند از همین زمینها پنج شش تن، اگر دو کشت بکنند، هشت نُه تن محصول بردارند. دامداری هم چون آنجا خیلی قوی است، مناطق مناسب دارد، در خود مغان، ما یک واحد هزار رأس گاوی را افتتاح کردیم و بنا شد تا ده هزار رأس گاو دیگر، در آنجا توسعه بدهند. اصولا استان اردبیل ازلحاظ دام یکی از استانهای پیشتاز است که با این برنامه‌ها توسعه پیدا می‌کند.
خبرنگار: خیلی متشکریم.
رئیس‌جمهور: البته چون خیلی طرح بود مجموعآ حدود سیصد طرح بود. من بخشی از آن را اینجا گفتم. از کارهای فرهنگی مثلا مقبره شیخ صفی را که جای مناسبی است ازلحاظ فرهنگی و آثار تاریخی باارزشی که دارد، دیدیم و قرار شد برای توسعه آنجا کمک بکنیم، زمینهای اطرافش خریده بشود. آنجا قالیهای گرانبهایی که در تاریخ ایران بوده و اکثرآ در موزه‌های خارج رفته، آمده‌اند خریده‌اند و برده‌اند، الآن یک برنامه‌ای، آنجا هست که نمونه آن قالیها را از نو بسازند که یکی از آنها قالی شیخ صفی بود که قالی بسیار باارزشی است و الآن در موزه ویکتوریا در لندن است. شروع کردند که من خودم، اوّلین گره آن را زدم و بنا شد کمک بشود که زود این قالی را ببافند و چند تا قالی دیگر، آنجا دارش را آماده کرده بودند. برنامه‌های آبرسانی به خیلی جاها بود. یک دفعه، بیش از چهل روستا آب گرفت در یک مجموعه، سی و دو تا یک جا و چند تا متفرّقه؛ آبرسانی به مشکین‌شهر، شروع طرح آبرسانی به پارس‌آباد، ازاین‌گونه موارد دیگر فراوان بود، چون در طی سفر در خبرها گفته شده است، ما دیگر تکرار نمی‌کنیم و وقت مردم را نمی‌گیریم.
خبرنگار: از اینکه فرصتی به ما دادید، سپاسگزاریم
رئیس جمهور: از شما و همه همراهان خبرنگار و نیروهای فرهنگی که کمک کردند، متشکریم.