مصاحبه آیت ا... هاشمی رفسنجانی در پایان سفر به استان خراسان
خبرنگار : آقای رئیس جمهور در جریان سفرتان به چند شهر استان خراسان از نزدیک به مسائل و مشکلات به ویژه مسائل اقتصادی آشنا شدید جمع بندی جنابعالی از این سفر چیست و با توجه به تجربه استان از این استعدادها چگونه در چارچوب برنامه پنج ساله استفاده خواهد شد ؟
بسم اللّه الرحمن الرحیم
این سفر برای من اهداف گوناگونی داشت . از جمله برای صفای روح خودم و استضاعه از انوار مقدس بارگاه حضرت ثامن الحجج بود که واقعآ نیازمند بودم به تصفیه روحی و استمداد ؛ و دیگری مطالعه وضع استان خراسان و مسائل استان بود البته استان خراسان اهمیت زیادی دارد در وضع کشور و انقلاب .
حدود 20% یا 19% از خاک کشور است از لحاظ معنوی پایگاه انقلاب است ، محور انقلاب است . به خاطر حضور مرقد مطهر امام رضا و آستان قدس . از لحاظ سیاسی هم اخیرآ اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده به خاطر شرایطی که در کشور همسایه شمالی ما در پیش است و مجاورتی که با جمهوریهای اسلامی و اتحاد جماهیر شوروی دارد . اگر فرض بر این باشد که در آینده ارتباطات بیشتری خواهیم داشت که قاعدتآ این طور است . از لحاظ منابع هم یکی از استانهایی است که حسابی می‌تواند پشتیبانی بکند انقلاب را ، برداشت کلی من از اوضاع اینجا این است که ما از استان خراسان برای تقویت انقلاب و شرایط کشور خیلی می‌توانیم استفاده بکنیم .
اولا من مایل بودم به همه استان مسافرت بکنم عملا دیدیم نمی‌شود من چهار روز چهار روز و نیم روز ماندم بخشی از استان را دیدم و بیش از این من نمی‌توانم از مرکز غایب باشم ، کار دارم . لذا بخش جنوب را که برای من اهمیت بیشتری هم دارد به خاطر این که محرومیت بیشتری دارد گذاشتم برای سفر بعدی که بهانه‌ای هم باشد برای باز زیارت . با دست پر برویم ، شرایطمان بهتر بشود وقتی که به جنوب می‌روم بتوانم تصمیمات مؤثرتری بگیرم . البته قبلا یک سفری به جنوب رفته بودم .
در مجموع منابع استان از چند جهت اهمیت دارد . در جنوب از لحاظ معادن در شمال هم از لحاظ معادن و هم از لحاظ آب و خاک که الان برای کشور ما فوق‌العاده مهم است . آن مقداری که ما استان را دیدیم به نظرم طراوت انقلاب و شادابی انقلابی واقعآ در مردم در سطح بسیار بالایی است . یادآور روزهای اول انقلاب و ورود حضرت امام به ایران بود . صحنه‌هایی که ما از همه مراکزی که رفتیم از خود مشهد تا نقاط مرزی هر جا رفتیم اینجور بود مردم انصافآ وفادار ، صمیمی ، خونگرم و در صحنه و آگاه و هوشیار و دوست داشتنی . مدیران استان را من لایق و مجرب و آماده دیدم منتها متأسفانه به دست خالی که شرایط اقتصادی ما ، ابزار لازم را در اختیار آنها نمی‌گذارد . و لذا همه توقعات مردم را نمی‌توانند انجام بدهند ولی واقعآ تلاش می‌کنند .
از لحاظ امنیت با این که منطقه مرزی است انصافآ خیلی خوب مراعات شده نیروهای انتظامی حسابی بر اوضاع اشراف دارند و درست انسان می‌بیند مردم با محیطی سالم و راحت و با خاطر آسوده دنبال کارهایشان هستند .
نکته‌ای که برای من یک مقداری اندوه باره این است که امکانات استان شاید مثل بقیه امکانات
کشور به مقدار زیادی دارد هرز می‌رود به خاطر نبودن وسایل عمران به اندازه کافی و اعتبارات کافی ، ماشین آلات کافی ، مصالح ساختمانی کافی و این طور چیزها . مثلا من یکی دو نمونه کلی در همه جا شاید این طور باشد اینجا هم از نزدیک دیدیم و هم در گزارشها شنیدیم که آب استان قسمت عظیمی از آبهای سطحی کشور ما که در استان خراسان است دارد هرز می‌رود از کشور خارج می‌شود حدود 3 میلیارد متر مکعب گویا در سال که باید اینها مهار بشود در هر نقطه‌ای رفتیم دیدیم که نقاط ] سر [ زدند شناسایی شده و فاز اول در خیلی موارد انجام شده مطالعات شده منتظر امکانات هستند که سدها را برقرار کنند و همه جا هم دیدیم تشنه آب هستند و حقشان هم هست تشنه آب باشند .
حالا تأسف‌بارتر این که این مقدار آبی هم که در اختیار هست با راندمان بدی به کار گرفته می‌شود . اینجا گفتند که راندمان استفاده از آب حدود30% است یعنی 70% آب به خاطر شیوه بد آبیاری موجود در ایران تلف می‌شود عملا . مثلا هشت میلیارد متر آب از زمین ما می‌کشیم در استان خراسان خوب این آبها را از زمین برمی‌داریم و مصرف می‌کنیم اما سی درصدش عملا نتیجه بخش است به خاطر اینکه شیوه آبیاری غلط است تبخیر می‌شود ، زیادی مصرف می‌شود در جاهایی و راه حل هم آبیاریهای شیوه قطره‌ای یا بارانی که حالا آبیاریهای تحت فشار که چیزهای ارزانی است من در سفر کرمان هم این حرف را زدم اینجا باز بیشتر عقیده‌ام جدی‌تر شد جدی بود ولی باز تأکید شد .
خوشبختانه در خراسان شروع کردند به استفاده از آبیاری بارانی البته سابقه داشته از نو دوباره تجدید کردند و دارند کار می‌کنند . ما در یکی از مراکز آبیاری بارانی رفتیم ، بازدید کردیم ، مسئولان اونجا خیلی مسرور بودند از اینکه چنین کاری را می‌توانند بکنند و از ما کمک می‌خواستند برای اینکه زودتر این را اجرا کنند و توسعه بدهند . در همه جا . که خوشبختانه آقای نعمت زاده خبر دادند که کارخانه‌هایی که در کشور هست می‌تواند وسایل آبیاری اینگونه را بسازد . بعداز سفر ما به کرمان فعال شده و امیدواریم بتوانیم ابزار کاری اینها را فراهم کنیم . من حالا این مسیر حرکتم را تعریف کنم برای مردممان فکر می‌کنم علاقه‌مند باشند هم خراسانیها و هم مردم که بدانند چه وضعی هست ؛ در مشهد ، که هم نیازها فراوان است به خاطر انبوه حضور زوار که می‌گفتند سالی 10 میلیون زائر اینجا می‌آیند و 10 میلیون رقم بالایی است باید شهر خودش آماده بکند برای پذیرایی از اینها .
اینها آب لازم دارند ، غذا لازم دارند ، وسایل تردد لازم دارند ، مسکن لازم دارند ، که خوب البته تا حدودی خوب است انصافآ باید گفت حتی در دوران جنگ هم اینجا خوب بوده ولی قطعآ برای آینده که سفرها زیاد می‌شود ما باید مشهد را تقویت کنیم مخصوصآ از لحاظ آب آشامیدنی که به ما یک وعده‌هایی دادند از امکانات محدودی که فعلا داریم خارج از برنامه ، رفتیم به درگز یکی از شهرستانهای مرزی حساسمان آنجا می‌گفتند سه تا رودخانه عظیم دارند که عمده آبهای اونها می‌ریزد تو خاک شوروی و از دست ما می‌رود و علاوه بر رفتن با خودش خاکهای قیمتی کشور را هم می‌برد .
این یکی از مصیبتهای دوم این استان که هم خاکش فرار می‌کند هم آبش . مرتعها را تخریب کردند بد استفاده کردند پوششهای گیاهی را از بین بردند یک باران که می‌یاد خاکها را می‌شورد و می‌ریزد تو رودخانه‌ها آنهم رودخانه‌هایی که خارج از مرز بیرون می‌رود که قطعآ باید برای این یک کاری کرد البته ما تصمیماتی در مورد توسعه آبخیز داری و سرعت در سد سازی گرفتیم که اگر آنها به موقع اجرا بشود جلوی این خسارات را می‌گیرد . این درگز جایی که مستعد هست مردم باهوشی دارد مردم کمترین بی‌سواد را در استان دارند ولی محرومند عمدتآ به خاطر اینکه راه ندارند واقعآ امروز خیلی زشت است که در منطقه هفتاد هشتاد هزار نفری با آنهمه استعداد راه آسفالته نداشته باشد و چند ماه از سال اینها رابطه‌شان با مرکز استان قطع است .
راه هم در دست ساختمان نیست چون ماشین آلات و امکانات کم است پیشرفت خوبی ندارد که قرار شد یک مقدار حمایت کنیم این راه سازی را که زودتر انجام بشود . رفتیم قوچان ، اون شهر تاریخی عظیم مردم اصرار عجیبی داشتند برای زودتر بسته شدن سد تبارک یک رودخانه‌ای که بارها طغیان کرده و بارها این شهر را خراب کرده یک بار حتی به کلی شهر را نابود کرده که ده کیلومتر رفتند آن طرف‌تر شهر را ساختند یک جای دیگری به نام قوچان کهنه و باز هم گاهی طغیان می‌کند و اگر این سد بسته بشود تأثیر زیادی در زندگی مردم دارد شهرک صنعتی داشتند کارخانه‌های ساخته شده نزدیک به بهره‌برداری اما به خاطر مثلا یک چند تا ماشین این سرمایه‌ها خوابیده دوچرخه سازی می‌گفتند سیصد هزار دوچرخه دارد می‌تواند بسازد تحویل بدهد نزدیک به اتمام هم هست یک کمی ارز می‌خواستند . یا کاشی سازی به همین شکل که البته در حدی که بتوانیم فعلا کمک می‌کنیم . در شیروان رفتیم یک شهر پرنشاط و فعال از لحاظ کشاورزی و دامداری ، آنها هم مسئله سد و آب داشتند که الان خشکسالی هم امسال داشتند با اینکه اکثر نقاط امسال وضع خوب بوده ولی آنجا خشکسالی بود .
عشایر مشکل داشتند ، مردم مشکل داشتند ، سد باز و آنجا باید بسته بشود باز همین سرنوشت سدهای دیگر کشور را دارد که آنجا بیمارستانی از مدتها پیش نیمه ساخته دارند امکانات نبوده تبدیل بکنند که وزارت بهداشت باید سریعآ این خواست حق مردم را بدهد عشایر آنجا را رفتیم دیدیم عشایر نجیب ، فعال ، باهوش کاری خواسته‌های محدود عادلانه‌ای داشتند گوشتشان به موقع خریده بشود که خسارت نبینند ، بچه‌هاشان وسیله تحصیل داشته باشند به مراتعشان بیشتر توجه بشود یا دامپزشک داشته باشند که اینها چیزهایی است که به طور طبیعی باید باشد البته همه هست اما آن حد مطلوب نیست .
رفتیم بجنورد من بجنورد را یک کلکسیون امکانات دیدم واقعآ به اندازه یک کشور یک کشور کوچک در بجنورد همه چیز هست . استعداد کشاورزی فوق‌العاده بالایی ، بهترین ] [ کشور آنجاست با بازده بسیار خوب منابع معدنی خوبی دارد اونجا ] بوکست [ که الان برای صنعت ما یک ماده حیاتی آنجا به اندازه کافی وجود دارد و می‌گفتند سیزده تا محل سد کشیده شده که باید این منطقه را آباد بکند و اینها همه منتظر اعتبار هستن و طرح و امکانات اجرایی دامداری آنجا ، انگور دیم این منطقه که ثروت خیلی آسانی است در همه شرایط اینها مقاوم است نیاز به امکاناتی دارد بانکها و اینها باید کمک بکنند که زارعین بتوانند توسعه بدهند و از این قبیل چیزها که خیلی فراوان اطراف شهر دیده شد .
رفتیم یکی از بخشهای محروم آنجا را ] زوجعگلان [ روستایی پیاده شدیم مردم واقعآ یک پارچه صفا و صمیمیت و عاشق امام و رهبری و انقلاب کنار رود اترک . در مرز با یکی از طوائف و عشایر اهل سنت مرزنشینان در جعگلان دیدار کردیم آنجا علما و روحانیون و مردم و اینها جمع شدند نیازهای اونها عمدتآ راه و چیزهایی از این قبیل که بتوانند محصولاتشان را به موقع برسانند امکانات را حمل کنند به آنجا که خوشبختانه جهاد حضورش در روستاها و نقاط دور خیلی کارگشا بوده مردم ما کمتر اینها را می‌دانند .
آنجا یک جاده‌ای درست کردند در طول دوران طاغوت و گذشته اینها همیشه محروم از راه بودند جهاد یک جاده سراسر جلگه زده بود که واقعآ خیلی کار شده بود ، اما باز هم باید کمک بکنیم مردم عمدتآ در خانه‌ها فرشبافی دارند ، مواد کارشان کم است جهاد تلاش زیادی کرده آنجا یک نمایشگاه فرشی گذاشته بود کیفیت فرش را بهتر کرده امکانات می‌رساند ، وام می‌رساند ، اما نیازها خیلی بیشتر از امکانات ماست . که خوب خوشبختانه دنبال این استان ما هم باید از مرکز به اینها کمک بکنیم .
رفتیم شهرستان اسفراین ، آنجا یک جای دیدنی است محصور کوههای سر به فلک کشیده از اطراف و منطقه بسیار پراستعداد تنها جایی که محدودیت برداشت آب ندارد این منطقه و منتظر باز اجرای سد هستند سه تا سد تو منطقه اونها می‌تواند زده بشود که یک دفعه بالا می‌برد . آنجا امکانات فراوانی هست که بهره‌گیری نشده به خاطر اینکه منزوی است راه ندارد نه از شمال نه از جنوب راه درستی ندارد در حال احداث طول کشیده این راهها که قطعآ وقتی که این راه وصل بشود و از انزوا بیرون بیاد اسفراین یکی از قطبهای کشاورزی و از منابع خوب پشتیبانی مردم کشور ما خواهد بود جالب است بدانید که آنجا مردم یک دانه سینما نداشتند من آنجا فکر کردم که جوانهای ما جوانهای کل کشور این کمبودها را دارند در یک شهر بزرگی که سینما نباشد جوانها چه بکنند ورزشگاه هم نداشتند ورزشگاههای معمولی اطراف شهر می‌رفتند و با اینکه منطقه اینقدر مستعد و مردم آماده کار و زحمتکش چیزهای عجیب غریبی ما آنجا دیدیم مثلا مردم می‌گفتند شیرها را جمع می‌کنند اما برای انتقال آن به مرکز خرید شیر چون ماشین سردخانه‌دار ندارند شیرهایشان در راه فاسد می‌شود اینها نشان می‌دهد ابعاد نیازهای کشور را می‌فهمیم که ما چه کمبودهایی داریم در دوران طولانی جنگ خوب نظام نرسیده بود به اینجور کارهای جزئی حالا که می‌خواهیم برسیم می‌بینیم از سینما گرفته ، مدرسه گرفته ، ورزشگاه گرفته ، ماشین حمل گرفته ، لودر ، بولدوزر وسایل شهرداریها همه اینها نیاز و اینها را باید ما رفته رفته تأمین بکنیم البته مردم واقعآ بدون همه اینها خودشان با دست و با تلاش خودشان شهرها را سرحال نگه داشتند مزارعشان را آباد نگه داشتند .
خودشان اداره می‌کنند ولی این زمان زمانی نیست که دیگر ما توقع بکنیم مردم بدون این ابزار بتوانند آباد بکنند کشور را . از آنجا رفتیم دشت جنوب یک دنیایی از استعداد که آنجا یک کشت و صنعت بسیار مجهزی است کارخانه قند و چیزهای چیز آبیاری بارانی را ما آنجا دیدیم که قرار شد امکانات بهشون بدهیم توسعه بدهند کارخانه‌شان توسعه بدهند و مسئله‌ای که آنجا مطرح بود این بود که تلاش بشود که کشاورزها سعی کنند با هم هماهنگ کنند کشتزارهای وسیعی برایشان امروز با ابزار مکانیزاسیون باید کشاورزی کرد نمی‌شود با مزارع کوچک و محدود براشت حسابی کرد آنها باید سیاست مشترک کردن زمینهای کوچک به خاطر اینکه استفاده بکنیم از امکانات ماشینی در همه کشور اجرا بشه خلاصه خیلی تأکید داشتند .
نمایشگاهی اونجا داشتند وزارت کشاورزی که خیلی برای من جالب بود مال استان بود خدماتی که اینها می‌کنند کشاورزان بذر و کود و سم و سوخت و ماشین آلات و قطعات و راهنماییها و دامپزشکی و خیلی هم زحمت می‌کشند و انصافآ حفظ کردند مخصوصآ قرنطینه منطقه افغانستان کار بزرگی است که اینها دارند می‌کنند کشاورزی ما را از آفات ولی کمبود هم خیلی هست شبیه این را جهاد داشت در منطقه شیروان یک مرکز تحقیقاتی بسیار جالبی بود بچه‌های جهاد آنجا دستاوردهای خیلی خوبی داشتند که خوب این تحقیقات برای ما از نیازهای بسیار ضروری . یعنی واقعآ خیلی عقبیم .
به هر حال من از دانشگاههایمان ، محققهایمان انتظار دارم واقعآ کار بکنند روی تحقیقات . امروز هر قدم تحقیقی که ما برداریم بذر را اصلاح بکنیم شیوه کشاورزی را هر کاری بکنیم اینها بازده دارد ما نباید خودمان قانع بکنیم در سطح معلومات دوران گذشته زندگی مردم را اداره بکنیم نمی‌شود امروز این همه جمعیت را با این شیوه‌های ساده و سطحی اداره کرد در مرکز تحقیقات جهاد که بین شیروان و بجنورد خیلی یک منطقه خوبی بر قرار کرده بودند بچه‌ها آنجا راههای خوبی انتخاب کرده بودند و ثمراتی آورده بودند البته خوب این همه اول کار یه نقطه‌ای آنجا گفتند که برای من جالب بود باید ، حالا بعدآ رویش کار می‌کنیم آنها می‌گفتند با ساختن مراکز هواشناسی و اندازه‌گیری بارانها و نزولات به دست آورند که نمی‌شود به آمارهای نزولات آسمانی که الان ما داریم خیلی اعتماد کرد و نتایج جدیدی به دست آوردند که اگر این باشد قطعآ باید روی این مسئله ما سرمایه‌گذاری بیشتری بکنیم که آمار صحیح و دقیقتری را به دست بیاوریم البته قرار شد یک گزارش کتبی بدهند که ما بر اساس آن عمل بکنیم .
در سبزوار خیلی چیزهای جالبی ما دیدیم از لحاظ روحیات مردم و امکانات آن منطقه کویری ولی پرتحرک و پرتلاش . نیازهای شهر به طور جدّی قابل توجه بود مخصوصآ آب آشامیدنی که در مناطق کویری بیش از جاهای دیگر نقش حیاتی دارد که قرار شد ما کمکی بکنیم که طرح آبرسانیشان را زودتر انجام بدهند لوله کم دارند مثلا ، چاه هست ، آب هست ، منبع را ساختند ، همه چیز آماده است یک مقدار لوله که متکی به ارز کم دارند طرح به این بزرگی با آن ] تشنگی [ مردم مانده که خوب باید با یک تدبیری اینگونه چیزهای ضروری را ما جلو بیندازیم البته ما عمومآ در سطح برنامه می‌توانیم عمل بکنیم خارج از برنامه تحرک محدودی را می‌توانیم انجام بدهیم لذا همه توقعات منطقه را نمی‌توانیم انجام بدهیم یا مثلا یک کارخانه شیرآلاتی آنجا ساخته بودند می‌گفتند که ارزش افزوده این کارخانه ازری یک بر هفت است ما این کارخانه را کار بیندازیم چیزی که الان هفت دلاری می‌خریم یک دلار آنجا برایمان تمام می‌شود و یک کمی ارز که باید حل کنیم که ما قول بدهیم کمکشان بکنیم که را بیندازند آنجا یک روستایی رفتیم که من نگویم آن چیزها که در روستا دیدم بما گفتند یک روستایی اینجا هست که در کل استان سطح بالاترین شهید را نسبت به خانواده‌های آنجا دارد .
ما علاقمند شدیم که برویم زیارت این مردم به زحمت هم پیدا کردیم هلکوپترها مدتی گشتند در کوهها و تو بیابان تا آن جا نشستیم آنجا دویست و بیست خانوار هست و گفتند چهل و چند نفر شهید دارد که رفتیم سر قبرها و مزار آنها و چند نفر مفقود و چند اسیر و بیستو پنج نفر جانباز اینها تعریف می‌کردند وقتی که موقع عملیات می‌شد در طول دوران جنگ کل روستا خالی می‌شد از مرد و وقتی که هر عملیاتی که تمام می‌شد اینجا تشییع جنازه شهید داشتند خوب البته اینگونه روستاها در کشور ما خیلی فراوانند کم هم نیستند اما این واقعآ افتخار بزرگی است این ماندنی است برای این منطقه خوب ما وظیفه خودمان دانستیم که آثاری آنجا باشد برای قدردانی از همه شهدا به عنوان سمبل قدردانی از شهدا یک آثار درستی بشود . تشنه ، کم آب ، یک وضع خاصی آنجا بود چون منطقه ممنوع است از لحاظ حفر چاه .
آمدیم نیشابور من در مسیر از سبزوار تا نیشابور واقعآ چیز عجیبی دیدم در گزارشها اینها همه را خوانده بودم اما دیدنش جالب بود پنجاه شصت کیلومتر شاید هم بیشتر در یک جلگه‌ای حرکت کردیم تمام اطراف صاف ، مستعد و زیر کشت همانجایی است که می‌گویند قبلا ده هزار در زمان قدیم قنات رو به قبله داشتیم نیشابور در آنجا در همان فضا یادم آمد واقعآ هیچ نباید ] استبعاد [ بکنیم که در زمانی که حضرت امام رضا به اینجا رسیدند برای استقبال ایشان دوازده هزار یا بیست و چهار حدودآ قلمدان مرصع بود که می‌نوشتند حرفهای حضرت امام رضا را . قاعدتآ این طور منطقه‌ای این روزها با وضع طبیعی که داشته باید آباد و مرفه باشد و زیبا باشد خوب همان جا هم الان نیاز به سد دارند سدشان هم آماده اجراست که در برنامه پنج ساله سدهایی که من گفتم همشان در برنامه پنج ساله هست شهر نیشابور یک مرکز مستعد همه اینها تقاضای دانشگاه داشتند ، خوشبختانه دانشگاه آزاد اسلامی ، این دانشگاه ، آنجا واحدی دارد .
به هر حال حضور دانشگاهیها و دانشجوها مایه رشد مردم و خود منطقه است ولی خوب ، کافی نیست ، اینها ورزشگاه درستی نداشتند ، مسائل فرهنگی نداشتند ، برای جوانهای آنجا ما قولهایی دادیم ، برای ورزشگاهشان و کمک هم بکنیم برای تأسیس دانشگاه . نیشابور شهر بانشاط پرامکانات و مستعد و منتظر ابزار و اعتبار در مشهد از یک جایی که وزارت مسکن و شهرسازی طرح توسعه خانه سازی را دارد اجرا می‌کند در قاسم آباد ، باز یک طرحی به عنوان نمونه‌ای از کارهای وزارت مسکن که در سراسر کشور در حدود دویست مورد یا بیشتر در جریان اجراست جالب بود برای من اگر این سیاست در کل کشور به سرعت عمل بشود غیراز دو سه شهر بزرگ کشور ، بقیه جاها زمین ، مسأله مسکن را حل می‌کند از لحاظ زمین ، چون اینها آنجا به سرعت ، زمین را آماده می‌کنند به قیمت مناسب در اختیار متقاضی می‌گذارد و همه چیز برای ساخت آماده می‌شود ، البته به شرطی که ما مصالح ساختمانی را بتوانیم حل کنیم .
من گمان می‌کنم برای حل مسکن ، فوریترین کار ، الان تأمین مصالح ساختمانی است که اینکار در برنامه دولت هست و با آن تلاشی که در وزارت مسکن می‌کند ما می‌توانیم یک قدم مؤثری در وضع مسکن برداریم . در خود مشهد مقدس در مراحل ساختمان فلکه اطراف مشهد و گذرگاه زیرزمینی بازدید کردیم که طرح اعجاب انگیز عظیمی است . الان نمی‌شود چیزی فهمید وقتی که این طرح تمام شد باید بفهمیم که چه کار بزرگی دارد زیرزمین آنجا انجام می‌شود . من باید صمیمانه از مهندسان آنجا تشکر بکنم که این طرح را به این خوبی دارند اجرا می‌کنند و مخصوصآ از برادر عزیز و بزرگوارمان جناب آقای طبسی که وسایل این کار بزرگ را فراهم کردند و این شهامت را به خرج دادند که دست زدند به این کار بزرگ در شرایطی که واقعآ تأمین مصالح و اینها مشکل بوده ولی کار خوب دارد پیش می‌رود به حمداللّه در آنجا زیارت علما را داشتیم با طلاب ائمه جمعه ائمه جماعات با خانواده‌های معظم شهدا با دانشجویان و دانشگاهیها مذاکره کردیم ، صحبت کردیم ، من به طور جدی از دانشگاهیها خواستم که آن رسالت اصلی خودشان را که تأمین استقلال کشور از طریق تحصیل علم و تکنیک و فن آنها انجام بدهند واقعآ همه این منطقه اسلامی ما این کشور زرخیز است منابع ما آماده اثرات کارهای علمی دانشگاهها هستند ما عقبیم از دنیا در این تکنولوژیهایی که الان باید زمین را و معابر را نفع بکنیم .
دانشگاههای ما باید خیلی سریع کار بکنند من به آنها گفتم البته دانشگاهها انصافآ بعداز انقلاب خیلی زحمت کشیدند و پیشرفتهای خوبی هم شده ما اگر این گامهایی که این ده ، دوازده سال در جهت استقلال علمی و فنی برداشته‌ایم با آهنگ سریعتری ده سال آینده ادامه بدهیم می‌توانیم امیدوار باشیم که ده سال آینده کشورمان را از این جهات خودکفا بکنیم انشاءاللّه در مجموع ضمن اینکه زحمت دادیم به مردم و نیروهای انتظامی و مسئولان امیدواریم که ثمرات این مسافرت ما بتواند برای کل انقلاب و جامعه‌مان مفید باشد .
خبرنگار : بسم اللّه الرحمن الرحیم جناب آقای هاشمی جنابعالی در طی سخنرانیهایتان در رابطه با گسترش ارتباطات با کشور شوروی و جمهوری مسلمان نشینش مطالبی فرمودید این ارتباط از چه زمانی بنا است برقرار شود ؟ و در چه زمینه‌هایی خواهد بود و چه تحولاتی و تحرکاتی در شهرهای مرزی استان خراسان برای پذیرش اینگونه ارتباطات برنامه‌ریزی خواهد شد ؟
رئیس جمهور : این یک کار دو طرفه‌ای است از یک طرف که ما هستیم از هر جهت آمادگی هست . قرارداد را هم ما امضاء کردیم چند مورد هم تعیین کردیم در طول مرزمان که آنجا نقاط مبادله کالاها و مراوده انسان‌ها خواهد بود در استان خراسان هم چند نقطه تعیین شده ما واقعآ علاقه‌مندیم که با برادران و خواهران مسلمانمان در آن طرف مرز رابطه داشته باشیم آنها هم علاقه‌مندند . دولت شوروی هم تا به حال واقعآ همکاری کرده حسن نیت نشان داده در این کار ما مجموعه‌ای از توافقات داریم که اینهم جزء توافقاتمان است فعلا از پیشرفتش راضی هستیم البته سریعتر انجام بشود بهتر است و من فکر می‌کنم خراسان باید خودش آماده بکند برای جوابگویی فرهنگی این نیروهای جدیدی که به ما وصل می‌شوند .
خبرنگار : سئوال دمم در مورد اشاره‌ای بود که به طرح اطراف حرم مطهر امام رضا ( ع ) فرمودید این طرح از نظر جایگاه ملی و جایگاه کشوری با توجه به اینکه ] [ به استان خراسان تنها مربوط نمی‌شود توضیح بیشتری در مورد جایگاه ملی طرح و اینکه دولت چه مساعدت بیشتری در جهت تسریع امر و کمک برای انجام طرح عظیم دارد ؟
رئیس جمهور : البته همان طور که گفتید این طرح همه کشور از آن استفاده می‌کنند آن رقم ده میلیون زواری که ما گفتیم یعنی 5 1 خیلی کمتر از 5 1 کشور ما می‌آیند اینجا اضافه‌ای که آن قطعآ در آینده هم اضافه می‌شود بنابراین واقعآ طرح ملی است مخصوص مشهد نیست مخصوص آستانه تنها هم نیست . دولت کاری که اینجا باید بکند مصالح باید به آنجا برساند از ما پول نمی‌خواهند از ما نیرو نمی‌خواهند مصالح می‌خواهند مصالح هم می‌خرند البته ما در زمان جنگ هم سعی می‌کردیم در حد مقدور بدهیم ولی فکر می‌کنم از این به بعد باید یک قدری دست بازتر برخورد بکنیم .
خبرنگار : آخرین سئوالم مانده در رابطه با استان نیست در رابطه با کل کشور هست اینکه یکی از مهمترین معیارهای موفقیت برنامه پنج ساله هماهنگی بین مدیریت ساختار دستگاههای اجرایی با برنامه است در این زمینه اصولا چه طرح جدی در دولت مطرح است و آیا اصولا مکانیزمی برای ارزیابی عملکرد مدیران در مقاطع مختلف برای اجرای طرحهایی که به ایشان مربوط می‌شود وجود دارد ؟
بله ما یکی از کارهای مهممون در جلسات دولت همین نظارت بر اجرای برنامه است و از چند جهت واقعآ مثلا چند جلسه نشستیم نیازهای اجرای برنامه را بررسی کنیم خواص فیزیکی اجرای برنامه مثلا مصالح ساختمانی را بررسی کردیم دیدیم ما 6 میلیون تن آهن آلات لازم داریم برای اجرای برنامه برای امسال یا یک رقم فوق العاده بالایی ماشین آلات لازم داریم چقدر ، اینها را بررسی کردیم امکاناتمان دیدیم اینها را تقسیم کردیم برای دستگاهها به تناسب زمان به اینها برسانیم نیروها را در نظر گرفتیم و قرار شد نظارت کامل بشود در مقاطع معینی هر کسی باید از اقداماتی که در اجرای برنامه کرده گزارش بدهد یک گروه بررسی خواهند کرد هرجا عقب باشد می‌رسانیم البته سازمان برنامه اصلا خود به خود مسئول این کارها را باید تنها زیر نظر داشته باشد در هر مرحله به رئیس جمهور گزارش بدهد این کار الان دارد انجام می‌شود . معمولا طرحهای مهم در مقاطع مشخصی به من گفته می‌شود مسائلش ، منهم در هیئت دولت اگر لازم باشد مطرح می‌کنم دولت کاملا دنبال می‌کنه که برنامه اجرا بشود . محدودیتهای ما همین امکانات اجرایی است که باید تهیه بشود .
جناب رئیس جمهور با تشکر بفرمایید که جایگاه خریدهای نظامی در ] [ بودجه کل کشور ] [ ؟
رئیس جمهور : در مورد خریدهای نظامی ما یک اعتبار ده میلیارد دلاری بر برنامه 5 ساله حدود ده میلیارد گذاشتیم که نیازهامان را از خارج باید تأمین بکنیم ولی کار عمده را در داخل باید انجام بدهیم ما در دوران جنگ موفق شدیم که بنیه نیرومندی برای صنایع نظامی‌مان بسازیم فکر می‌کنم در جهان سوم قویترین صنایع نظامی الان در ایران باشد و جامع‌ترین از همه ابعاد . که البته ما بنا داریم فعلا این آمار و ارقام این صنایعمان را بگوییم ولی در همه زمینه‌هایی که فکر می‌کنیم مورد نیاز است ما الان صنعت موفق داریم یا ، صنعت در دست اجرا داریم ، کار اصلی را صنایع می‌کنند کار خرید را در حد این ده میلیارد را البته نیازهای نظامی خیلی هم ضرورت ندارد در برنامه همه چیزش پیش بینی باشه .
اینها کار فوق العاده‌ای است برای مقاطعی که لازم باشد ما از مقام رهبری که خودشان هم فرمانده کل قوا هستند یا مجموعه تشخیص مصلحت باید استفاده کنیم . خیلی اینها سری است ما نمی‌توانیم در مجلس در جلس علنی از تریبون آزاد آنجا بگوییم که چه می‌خواهیم بخریم چه مقداری می‌خواهیم بخریم آن قدری که رسمآ گذاشتیم همانی است که در برنامه هست و هر مقدار هم نیاز داشته باشیم ما اولویت آن را داریم .
خبرنگار : می‌بخشید آقای رئیس جمهور در مورد وضعیت نقدونگی کشور برای برخورد ] [ با ترفندهای استکباری ] [ ؟
رئیس جمهور : نقدونگی ریالی ما فوق العاده خوب است هیچ وقت از زمان پیروزی انقلاب تا امروز وضع خزانه و موجودی بانکهای ما مثل حالا انبوه آن هم دو عامل اساسی دارد یکی اینکه اعتماد مردم یک مقدار جلب شده مردم پولهاشان را به بانکها برگرداندند این رقم جالبی است . دوم این که ما با فروش ارز و بیشتر از نرخ رسمی پول زیادی جمع کردیم من در اعتبارات ریالی اصلا مشکل پرداخت ندارم منتها آنی که مصوب ما می‌توانیم بپردازیم . که مجلس تصویب کرده اگر نیاز باشد که جایی اعتبار ریالی بپردازیم و تصمیم قانونی بگیریم دولت آماده پرداخت است در ارز ما محدودیت داریم البته وضع ارزیمان از سالهای قبل خیلی بهتر است ولی باز هم محدودیت داریم چون برنامه تقریبآ چیزی دو برابر سال گذشته از ما مطالبه می‌کند ولی محدودیتی که فلجمان بکند نیست دستمان هم به اندازه کافی باز نیست باید با احتیاط عمل بکنیم چون نمی‌خواهیم گرفتار دین و قرض و اینها باشیم حتی الامکان مگر طرحهایی که قرارداد ببندیم خود آنها بیایند اجرا بکنند و بعدآ از محصولش ببرند والّا خودمان مستقیمآ نمی‌خواهیم مقروض بشود .
خبرنگار : جناب آقای رئیس جمهور در تمام صحبتهایتان خطاب به مردم و دانشگاهیون و اساتید و مدرسین حوضه علمیه تأکید فرمودید بر همکاری مربوط با مسئولین و اینکه خود اینها باید مقدار زیادی از کارها را انجام بدهند اول ارزیابی از ] [ در حال حاضر این همکاری و انجام این کارها از طرف مردم چیست ؟
و ضمنآ در استان خراسان مشکل عمده‌ای که ما داریم مسئله دیگر مشکلات مواد مخدر که تأثیر بسیار ] [بر زندگی مردم گذاشته در این مورد بفرمایید درمان کار چیه ؟
رئیس جمهور : اولا از لحاظ همکاری مردم واقعآ مردم آماده همکاری هستند مخصوصآ در این مواقع اعتمادشان هم بیشتر جلب شده و فکر می‌کنم می‌توانند سرمایه گذاری کنند ما باید راههای همکاری مردم را هموار بکنیم . گفتم یکی از چیزهایی که ما باید به مردم بدهیم مصالح ساختمانی است و ماشین آلات که مردم اگر این چیزها را نداشته باشند خوب نمی‌توانند سرمایه‌گذاری بکنند یک چیزی می‌خواهند بسازند که مدتها طول می‌کشد تو باز آزاد جنس گیرشان نمی‌آید . خوب مشکل کار کردن دیگه . ما سیاستمون این که امکانات اینها را فراهم بکنیم . بخش کشاورزی میدان وسیعی است بخش معادن میدان وسیعی است . بخشهای فرهنگی همان ورزشگاهها و سینماها و تأترها و این چیزها .
مردم باید وارد بشوند در اینها سرمایه‌گذاری بکنند ما هم باید به آنها میدان بدهیم که بیان البته سالم ما دیگه دورانی نیست که خیال کنیم که به قصد زراندوزی و مکیدن خون مردم اینها وارد میدان شویم من واقعآ به قصد خدمت می‌یام و شور عادلانه هم داشته باشند ما هم تنگ نظری نکنیم . اونها سودشان ببرند سازنده هم باشند و دولت هم حمایتشان کنه ظلم هم نشه به مردم . در مورد مواد مخدر الان جدی دارد پیگیری می‌شود ستاد مبارزه با مواد مخدر فعال است و روز به روز هم عرصه را بر قاچاقچیها داریم تنگ می‌کنیم اینهم یک جریان داخلی نیست جریان بین‌المللی اینها حمایت می‌شوند و نفس کشهایی در خارج از کشور دارند که ما رفته رفته باید خارج هم عرصه را بر آنها تنگ بکنیم من تا به حال از پیشرفت کار راضی هستم .
خبرنگار : ] [ و در حال حاضر روند مذاکرات صلح چگونه است ؟
رئیس جمهور : ببینید محور کار ما قطعنامه است قطعنامه محور خوبی است برای حل و فصل مسائل نزاع ما و دبیر کل مسئول این کار است ما نمی‌خواهیم با طرح مذاکره مستقیم قطعنامه تضعیف بشود یا دبیرکل تضعیف بشه یا آن روند متوقف بشود و صلح بشود مذاکرات مستقیم اگر آن کار را تسریع بکند و تقویت بکند می‌تواند مفید باشد اگر باعث تضعیف آن بشود ممکنه ضرر اساسی داشته باشد برای صلح لذا ما از دبیرکل خواستیم که کارشان را به سرعت و به خوبی ادامه بدن آن مسیر قبلی فراموش نشه که اون پیشنهاد از طرف دولت عراق بود برای مذاکره مستقیم با ما .
ما این راه را هم نرفتیم منتها یک شرط اساسی ما داریم تو نامه‌هایمان همین را نوشتیم . نوشتیم موقعی این ملاقات انجام بشه که همه مقدمات به گونه‌ای فراهم شده باشه که ملاقات در آن تصمیم نهایی گرفته بشود اگر آنها باشند ، سران کشور ملاقات کنند و اونجا هم مشاجره و مذاکره ناموفق باشد بعدش خطر ورود جنگ هست چون دیگه بعداز او هیچی نیست که بتونه مسائل را حل بکنه لذا ما چنین ریسکی نخواهیم کرد که به طور مشکوک مذاکره بکنیم وقتی که زمینه را مهیا کردیم این صلح ارزشش برای ما آنقدر هست که مذاکره بکنیم و می‌کنیم همین حالا هم نمایندگانی از طرف ما و عراق مشغول مذاکره هستند که زمینه را مهیا بکنند .
خبرنگار : ] [ ممکن است بفرمایید که اصولا اینگونه برخوردها چه تأثیری در روند حرکت دولت و ادامه برنامه پنج ساله دارد و آیا شما ] [ ؟
رئیس جمهور : نه من نمی‌گم که شعار ندن به هر حال یه چیزی است که در هر حرکت انقلابی باید باشد اصلا شعار احساسات تبریک ، تعریف اینها حال می‌دهد به مردم بدون شعار نمی‌شود مبارزه کرد . و ما هم در حال مبارزه هستیم قطعآ باید تو روحیه شعاری و انقلابی محفوظ باشد من با دانشگاهیها که حرف می‌زنم حرفم این است که دانشگاه علاوه بر شعاری که می‌دهد و با مردم شریک می‌شود در شعار دادن وظیفه اساسیش این نیست . وظیفه اساسی دانشگاه تحصیل علم و سازندگی کشور است مشکل اصلی کشور ما هم الان اینها است من خیال کنم بخش علمی و تکنیکی کشور از بقیه بخشها الان عقب است مردم کار خودشان را خوب انجام می‌دهند . حزب‌اللّهی‌ها خوب می‌روند می‌جنگند دفاع می‌کنند ، نیروهای مسلح کارشان انجام می‌دهند .
کشاورزها وقعآ به زحمت کار خودشان انجام می‌دهند اداره‌ایی‌ها تا حدود زیادی کارشان انجام می‌دهند کمبود ما تکنیکهای مورد لزوم کشور است برای سدی سازی‌های سطح بالا برای مهار آبها برای ساختن نیروگاههای عظیم برای استفاده از دریا برای استفاده از الکترونیک که بخش مهم مورد غلفت کشور ماست در صنعت خیال می‌کنم امروز هر کشور الکترونیک نداشته باشد در سطح خوب نمی‌تواند مدعی باشه که صنعت دارد خوب و تکنیک دنیا امروز پیشتاز بخش الکترونیک را دارد پیشرفت آن در کشور ما کم است من به دانشگاهیها گفتم که شما اصالت اصلی‌تان را فراموش نکنید که همش وقت صرف چیزهایی می‌شه کار اصلی را باید شما انجام بده در شعار هم هممان با هم مشترکیم با هم شعار می‌دهیم .
خبرنگار : ] [
رئیس جمهور : ببینید ما برای این مسئله راههای مشخصی گفتیم و اعلام کردیم ، رضعمان هم روشن است . سوبسیدها را ما خفظ کردیم به خاطر اینکه مردم نیازهای ضروریشان را با همان قیمتهای قبلی حمایتی بگیرند کالای اساسی نوعآ به وضع گذشته خواهد بود لذا از این جهت نگرانی نداریم برای کاهش تورم ما دو تا عامل اساسی داریم اهرم مهم داریم یکی اینکه نقدینگیها را جمع کنیم که واقعآ عامل جدی است در تورم یکی هم کالا تولید کنیم به مردم بدهیم خوب راه تولید ما را که همه می‌دانید اولویت دادند به کارفرما و کارخانه‌ها و مراکز کشاورزی و همه نیازهایشان را دادند تا اون حدی که مقدور بوده یعنی هر چی ارز آنها خواستند من بهشان دادم ارز یا دولتی آنها می‌گیرند کالای دولتی با قیمت سوبسیددار می‌فروشند یا صادراتی یا رقابتی که آزاد قیمتش نتیجه هم این شده که مقدار زیادی پول جمع کردیم بیش از دویست میلیارد تومان تا حالا و مقدار زیادی هم کالا دارد روانه بازار می‌شود که البته حالا اول کار است در بسیاری از موارد نرخ بازار آزاد شکسته البته به نرخ دولتی قدیم در کالاهای آزاد ما فکر نمی‌کنیم برگردیم باید نرخ عادلانه‌ای باشد که برای تولیدگر به صورت عادی سود بکند بنابراین شما بروید خبرنگارها در بازار ببینید مثلا کیف پلاستیک کیف ملامین ، کیف فلزات و بسیاری ارزاق مهم مثل روغن نباتی مثل رب گوجه‌فرنگی بسیاری از کالاهای خانوادگی که مصرف روزانه مردم هست شوینده‌ها بروید ببینید بسیاری از آنها در قیمت بازار آزاد پایین آمده البته پایین به قیمت دولتی برسد یعنی اتفاق نمی‌افتد تا مراحل بعدی که ما بتوانیم یک هماهنگی کاملی را بدهیم این زمان لازم دارد هر مقدار تولیدات ما به بازار بیشتر برسد طبعآ فشار از روی کالاها برداشته می‌شود .
خوب به حمداللّه ما در این سفر به تمام اهدافمان رسیدیم و مخصوصآ آخرین قطعه سفر که همت جناب آقای طبسی افتخار ] غبار [ روی زمین مقدس را به ما احاله کردند که این بسیار سازنده بود برای من ، من آنجا دعا کردم همان طور که ما توفیق پیدا کردیم غبارها را پاک کردیم امام رضا به ما کمک بکند که ما غبارهای روحی‌مان را صاف بکنیم این غبارهایی که بر روی احکام نورانی اسلام نشسته و اندوهی که در خاطر مسلمانان مخلص هست آنها را پاک بکنیم و جلا بدهیم انشاءاللّه .