سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار مسئولین جمعیت حقوقدانان ایرانی مدافع حقوق بشر

بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السلام علی رسول الله و آله
ابتدا به شما خوش‌آمد می‌گویم و از پیشنهاد شما هم تشکر می‌کنم. فکر می‌کنم توضیحی روی مسأله نظارت لازم باشد. مسأله تازه‌ای نیست و شاید به خاطر آیین‌نامه‌ای بود که اخیراً تصویب کردیم. در همان حکم قبلی که رهبری افراد را منصوب کردند، بند 2 اصل 110 را به ما واگذار کردند. بند یک این است که سیاستهای کلی را رهبری تأیید می‌کند و بند 2 این است که ایشان خودشان مسئول نظارت بر سیاستها هستند. ایشان گفتند که من این مسئولیت را طبق بندی از قانون اساسی به مجمع تشخیص مصلحت واگذار می‌کنم.
از همان موقع ما تا حدودی روی برنامه‌ها و بودجه‌ها نظارت می‌کردیم. تا به حال مقدار زیادی از سیاستهای کلی را نوشتیم. بخش‌های مربوط به صنعت، کشاورزی، مسکن، شهرسازی، آب، مسائل امنیت خارجی، داخلی، همبستگی ملی و... را نوشتیم. برای اجرای این سیاستها مجمع مسئول بوده، ولی آیین‌نامه نداشت. وقتی شروع کردیم آیین‌نامه بنویسیم، دولت موافق نبود که آیین‌نامه جدّی نوشته شود. چون به حق نگران بودند که از یک جای قدرتمندی دخالتهایی شود و بر این چند مرکز نظارتی که کشور را رنج می‌دهد، چیز دیگری هم اضافه شود که متکی به رهبری است و با قدرت بیشتری وارد می‌شود و مزاحم مدیران می‌شود. خودم هم می‌دانستم که می‌تواند تبعات عجیب و غریبی داشته باشد. جمله‌ای که شما گفتید در دراز مدت ممکن است مشکلاتی ایجاد کند، من هم این را قبول دارم، این یک میدان است و اگر من اینجا نبودم و افراد دیگری بودند که به این نوع نظارتها علاقه دارند، همه کشور را تحت فشار می‌گذاشتند. معمولاً ناظران بدعمل می‌کنند. الان نمی‌توانیم از نوع کار بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات و ... راضی باشیم.
در دولت آقای خاتمی ما دائماً کمیسیون داشتیم تا چیزی بنویسیم که مزاحم کشور نباشد. بالاخره چند ماه پیش، یعنی در پایان دولت آقای خاتمی کار به نتیجه رسید و این نظارت بیشتر به مجلس برمی‌خورد و آیین‌نامه‌ای درآمده است. ما به خاطر دراز مدت نظارت را خیلی محدود کردیم. تأخیر چندماهه هم به این جهت بود که در دست رهبری بود و ایشان معمولاً تأیید این موارد را خیلی طول می‌دهند. ما در درجه اول روی مصوبات مجلس در برنامه‌های پنج‌ساله نظارت می‌کنیم که آن برنامه‌ها برخلاف سیاستها وضع نشوند.
مشکلش این جوری است که موقعی که مطرح می‌شود، نمایندگانی در مجلس و یا جاهای دیگر داشته باشیم که اگر مخالف سیاستها بود، به ما اطلاع بدهند و اینجا کمیسیون تشکیل شود که ترکیبی از کمیسیونهای مجمع است. من هم باید در آن کمیسیون باشم. اگر آن کمیسیون خلافی پیدا کرد، به مجمع می‌آورد و اگر مجمع تصویب کرد که این خلاف سیاستهاست، به مجلس ابلاغ می‌کنند. اگر مجلس مراعات نکرد، شورای نگهبان آن را براساس نظر ما برمی‌گرداند و تصویب نمی‌شود.
در مورد دستگاهها باید بطور سالانه و به خواست ما گزارش تهیه کنند و به ما بدهند و بگویند که چقدر از سیاستها عمل شده و چقدر نشده است و علتهای آن را مشخص کنند. ما هم در اینجا ارزیابی و اقدام می‌کنیم. ما تا بحال نخواستیم بصورت سخت‌گیرانه وارد شویم. چون نگرانیم و اگر در دستگاه رهبری بود، باز نگرانی بیشتر بود. چون آنجا با تحکم وارد می‌شود. مجمع اشخاص با تجربه‌ای دارد که خیلی ماجراجو نیستند و خیلی با تدبیر عمل می‌کنند. من هم الان در معذوریت هستم. اگر بخواهم توضیح بدهم، امید مردم را به هم می‌زنم و اگر نخواهم، توقعات مردم چه می‌شود؟ در مقطع ویژه‌ای قرار گرفتیم.
مسأله انتخابات همانطوری که شما نگرانید، من هم نگران هستم که حضور من در انتخابات آزمایش سختی برای نظام، من و همه بود. شاید خیلی‌ها را به فکر انداخت که اگر اینجوری در کشور انتخابات برگزار شود، بد است. اگر من از انتخابات راضی نباشم، برای دیگران خیلی معنادار است. لذا مسأله جدی آینده ما خواهد بود. از طرفی برای جریانی تجربه شد و یاد گرفتند که چگونه چیزی را که لازم دارند، از انتخابات نتیجه بگیرند. الان سازماندهی شده و شبکه است و همه ابزار هم در اختیار آنهاست. اگر خوب عمل کنند، یک نوع مدیریت کنترل شده از بالاست و اگر جامعه را خوب اداره کنند، می‌گوییم هم اینها باشند و مملکت پیش برود و خوب شود و جلوی مشکلات را بگیرند. یعنی دیکتاتورهای خوبی سرکار باشند و کار کنند. اگر اینجوری باشد که تا به حال نشان دادند، خوب نیست.
 به نظرم در بعد خارجی افق خوبی نمی‌بینیم و داریم گرفتار مشکلات می‌شویم. در اوضاع داخلی امیدهای مردمی آسیب می‌بیند. اگر افکار عمومی حمایت نکند؟ خطرناک خواهد شد. اگر افکار عمومی از این جریان حمایت کند، قابل عبور است و می‌توان امید داشت. ولی اگر افکار عمومی درگیر شود و مخالفت کند و آثار داخلی و خارجی آن هم خوب نباشد،  جای نگرانی زیادی است. چون روزهای اول کار است خیلی نمی‌توانیم قضاوت کنیم. ما هم مقداری حالت صبر و انتظار داریم. البته می‌شود پیش‌بینی کرد که دارد به کجا می‌رود.
من خیلی نگران هستم و از آنچه که پیش می‌آید، راضی نیستم. مسأله بیش از حد یک نظارت است که شما می‌گویید. مسأله بسیار بسیار جدّی است و ما باید خودمان را آماده کنیم تا انقلاب را حفظ کنیم و به راهمان ادامه دهیم و نگذاریم موقعیت کشور متزلزل شود و برای آینده باید کارهای مهمی بکنیم.
اصل فکر که می‌فرمایید بحث اجحاف و ... در انتخابات پیگیری شود، خوب است. من امیدی به دستگاه قضایی ندارم که کارتان به نتیجه برسد. الان عده زیادی شکایت کردند و چند صد پرونده درست شد، ولی وقتی تحقیق کردند، دیدند افراد ضعیف را محکوم می‌کنند و نتیجه‌اش این شد که انتخابات سالم بود و من در بیانیه‌ها گفتم که الان داوری جز خدا نمی‌بینم.
جای گله نیست. حالا چه کسی می‌آید و فرماندهان سپاه را محکوم می‌کند؟ چه کسی شخصیتهایی را که وارد شدند و همه شناخته شده هستند، تخریب می‌کند؟ و همه اینها را خدمت رهبری گفتم. همه آنها خلاف قانون وجرم کردند و جرم مشهودی است. از امکانات دولتی و تریبون دولتی استفاده کردند. خود صدا و سیما در طول یک سال گذشته انقلاب را خرد کرد، برای اینکه مسئولیت را گردن کسی بیندازند، همه انقلاب را زیر سؤال برد. نامزدهای جدید بدشان نمی‌آید. من آن موقعی که نامزد نبودم و نمی‌خواستم نامزد شوم، می‌گفتم که این روش درست نیست و به خاطر دستمال دارید قیصریه را به آتش می‌کشید. همه چیز را زیر سؤال بردیم که می‌خواهیم اصلاح کنیم. می‌دانستم نتیجه اصلاحی که اینها می‌خواهند بکنند، چه می‌شود. بنابراین اگر شما بخواهید زحمت این کار را بکشید، در حد یک حرکت سیاسی جواب می‌دهد. برای خودتان هم اسباب دردسر می‌شود، ولی در حد نتیجه قضایی و حقوقی امیدی ندارم. باید یک اصلاح جدی کنیم.
○ الان هیچ نظارتی بر شورای نگهبان نیست و هرکسی را که بخواهند می‌توانند عزل و نصب کنند. این مشکلی است که در آینده افراد نخبه در مسیر نظارت آقایان باشند و نتوانند وارد شوند و به جامعه خدمت کنند. الان در دستگاه قضایی، وضعیت به مراتب بدتر از زمانهای گذشته است.
شورای حل اختلاف درست شده که نفس این کار برخلاف قانون اساسی است و تظلم خواهی را دادگستری انجام می‌دهد، ولی این امر مهم به کسانی واگذار شده که صلاحیت علمی و تخصصی ندارند و همه اینها در جهت مخدوش شدن حلقه عدالت است.  
● من حرفهای شما را رد نمی‌کنم و به فکر هستم که کاری کنیم، منتهی ما با تهدیدات خارجی مواجه شدیم و من این تهدیدات را جدی می‌دانم. خدا کند که من اشتباه کنم. اگر این موارد را در نظر بگیریم، فکر می‌کنم الان باید ملاحظاتی داشته باشیم.
○ برای حمایت از حقوق ملت تشکیل دادگاه قانون اساسی لازم است که روی آن بحث نمی‌شود و چاره بسیاری از امور در این است.
● راجع به این مسائل داریم بحث می‌کنیم و اگر بتوانیم در سیاستهای کلی به این مسائل برسیم، آن وقت شیوه‌های اجرایی آن را هم در نظر می‌گیریم.