خاطرات روزانه / آیت‌الله هاشمی رفسنجانی/ سال 1372/ کتاب «صلابت سازندگی»

سه‌شنبه 27 مهر 1372  | 3 جمادی الاول 1414 19 اکتبر 1993

تمام وقت امروز به بازدید از شهرهای تاریخی بخارا و سمرقند گذشت. اول وقت آقای کریم‌اف آمد. با هم به فرودگاه رفتیم و با یک هواپیمای [VIP] وی آی پی به سوی بخارا پرواز کردیم. بعضی از همراهان برای مذاکرات ماندند و آقایان ولایتی و روحانی با من آمدند. یک ساعت و نیم در راه بودیم.

در فرودگاه با بوق و کرنا و سُرنا شبیه نقاره خودمان استقبال کردند؛ برنامه شبیه برنامه ورود به تاشکند بود. حاکم ولایت – استاندار- خیرمقدم گفت و یکسره برای بازدید رفتیم. از آثار تاریخی حوض‌محله، مدرسه‌ای و مسجدی که بازسازی شده و قسمتی هم هنوز تعمیر نشده، دیدن کردیم. از آنجا به جای دیگری که چند مدرسه و مسجد و کاروانسرا و مراکز رنگرزی و ابریشم‌کاری قدیمی داشت، رفتیم. از آنجا به مقبره اسماعیل سامانی[1] رفتیم که در پارک وسیعی قرار دارد. مقبره با آجرها در هشت‌گونه تنظیم شده که با تغییر نمای آن، نور و رنگ عوض می‌شود. گفت در این عمارت، به جای آب در ساخت ملات از شیر شتر استفاده شده است. همچنین گفت مردم می‌آیند، برای امیر سامانی نذر می‌کنند و زیر پای قبر، سئوال مطرح می‌کنند و در بالای سر قبر جواب می‌گیرند.

به مقبره بهاءالدین نقشبندی رفتم.[2] متولی آنجا توضیحات داد. بازسازی شده و مدرسه طلبگی هم دارد. برای ارائه مساجد و مراکز دینی و اثبات توجه خودشان، عنایت زیادی داشتند. مجسمه ملانصرالدین سوار بر الاغ را دیدیم و کنده درخت قدیمی توت که لانه متروک لک لک روی آن بود. گفتند به خاطر سروصدای هواپیماها مهاجرت کرده‌اند. بالای مناره‌ای هم لانه دیگری بود.

در میهمانسرایشان ناهار خوردیم؛ غذاهای شبیه غذای خودمان. سپس به سمرقند پرواز کردیم. مراسم بخارا در سمرقند هم تکرار شد. استاندارش قوی‌تر به نظر می‌رسید. شهر سمرقند، زیبا و جالب است؛ زادگاه آقای اسلام کریم‌اُف هم هست. گفت تا شانزده سالگی آنجا بوده. آرامگاه [محمد] بُخاری[3] را در قریه فرهنگ، بیرون سمرقند دیدیم و نماز را آنجا خواندیم. متولی‌اش توضیحات داد. دولت به عنوان مرکزی برای جذب توریست، روی آن حساب باز کرده است.

از آنجا به رصدخانه اُلُغ‌بیگ[4]، بالای ارتفاعات مشرف شهر رفتیم. موزه‌اش را هم دیدیم؛ گویا فرزند امیرتیمور است. نکات قابل توجهی از موارد محاسبات او، در حد نابغه، نقل کردند. از آنجا به میدان ریگستان رفتیم که سه مدرسه عظیم قدیمی آنجا بود. روی ایوان یکی از آنها، آرم شیر و خورشید بود و یکی سقف طلایی داشت. عجیب است که کمونیست‌ها اینها را نگه داشته‌اند؛ گرچه به آنها نرسیده‌اند و به شدت احتیاج به تعمیر دارند. در آنجا با آقای کریم‌اُف، مصاحبه‌ای هم با تلویزیون‌ها انجام دادیم.[5]

به مقبره تیمورلنگ رفتیم. خودش، بستگانش و پیرِِمُرادش و اُلُغ‌بیگ را دیدیم. چند روز قبل از جنگ جهانی نبش قبور کرده‌اند و جنازه‌های آنها را مورد بررسی قرار داده‌اند. بعضی‌ها خیال می‌کنند که بروز جنگ جهانی به خاطر همین نبش قبرها بوده. بالاسر درب ورودی، در کاشی‌کاری نوشته شده که کار استاد سالاراصفهانی است؛ می‌گویند او جزو هنرمندانی بوده که تیمور از ایران پس از اشغال به اینجا آورده است.

از آنجا برای دیدن سالن راه‌آهن رفتیم که جالب و باشکوه است. سپس به کانون فرهنگی ایرانیان مقیم سمرقند رفتیم. جمعیت انبو‌هی در میدان بیرون مرکز جمع شده بودند. اکثراً شیعه‌اند و به شدت برایمان ابراز احساسات کردند. همراه آقای کریم‌اُف از مقابل مردم عبور کردیم. گویا مایل نبودند، به خاطر همین جمعیت، ما به آنجا برویم و لذا دیدار از راه‌آهن را به برنامه اضافه کردند. در مراسم، روحانی محل به زبان فارسی، خوب صحبت کرد. من و آقای کریم‌اُف هم حرف زدیم و هدایا ردوبدل شد. گفتم کمک‌شان کنند.

به سوی فرودگاه رفتیم. از خیابانی عبور کردیم که اطرافش فروشگاه‌های جدید و بخش خصوصی بود. گفتند این خیابان، مخصوص پیاده‌ها است و ورود اتومبیل در آن ممنوع است. در مجموع، استان سرخس نیرومند است و رودخانه زرافشان، نقش زیادی برایشان دارد.

به تاشکند پرواز کردیم. در فرودگاه، آقای [محمود] واعظی، [معاون وزیر امور خارجه]، اطلاع داد که کار کمیته خوب پیش نرفته و هواپیمای هما را که امروز برای افتتاح خط آمده از مرز برگردانده‌اند. به آقای کریم‌اُف شکایت کردم؛ گفت جبران می‌کنند.

 در اقامتگاه جمعی از همراهان آمدند و گزارش مذاکرات و جمع‌بندی سفر را ارائه کردند؛ خوب است. با هم به اقامتگاه برگشتیم. خیابان‌های اصلی را به خاطر ما چراغانی کرده بودند. در راه آقای کریم‌اُف، سئوالات زیادی را جواب داد. نماز مغرب و عشا را خواندیم و با هم برای ضیافت شام به سوی تالار نوروز حرکت کردیم. تالار تازه ساز عظیمی است. میهمانان زیادی دعوت شده بودند.

در حدود دو ساعت زمان صرف شام بود. گروه‌های متعدد موسیقی نیز آمدند و با زبان اُزبکی و فارسی، شعر و آواز خواندند. غذاها هم مطبوع و شبیه غذاهای خودمان بود. آقای کریم‌اُف، باز مرا تا اقامتگاه همراهی کرد. عفت و بچه‌ها هم گفتند که در مراسم آنها هم ساز و آواز و رقص خانم‌ها بوده و بیشتر ترانه‌های گوگوش را می‌خواندند.

شب خاطرات را نوشتم و کمی تلویزیون تماشا کردم. چهار کانال دارند؛ خیلی از ما متنوع‌تر است. یاسر آمد و خبر داد که تیم ملی فوتبال ما، امروز در قطر بر ژاپن پیروز شده است؛ خوشحال شدم و غصه پریشب تا حدودی جبران شد.