تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نسا – آیه ۸۰ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَّنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ وَمَن تَوَلَّی فَمَا أَرْسَلْنَاکَ عَلَیْهِمْ حَفِیظًا

هر کس اطاعت این رسول کند در حقیقت اطاعت خدا کرده است، و هر کس روی بگرداند [تو مسئول نیستی] زیرا تو را به عنوان نگهبان آنان نفرستاده ایم.

1 اطاعت از پیامبر(ص)، اطاعت از خداست.

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

2 پیامبران (ع) در ابلاغ و دریافت رسالت خویش، مصون از هر خطای عمدی و سهوی هستند.

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

زیرا اگر پیامبران خطا کنند، اطاعت از آنان، اطاعت از خدا نخواهد بود و آنچه از کلمه «الرسول» فهمیده می شود، این است که عصمت پیامبران از جهت رسالت و ابلاغ پیام خداوند است.

3 لزوم تبعیّت از سنّت رسول خدا (ص)

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

4 لزوم پیروی و اطاعت از اوامر حکومتی پیامبر (ص)

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

مراد از اطاعتِ دستورات پیامبر (ص)، اطاعت از اوامری نیست که آن حضرت از جانب خدا ابلاغ می کند ; چون در این مورد بدیهی است که اطاعت رسول، اطاعت خداست و لازم به تذکر نیست. بنابراین مقصود از آن، اوامری است که از جانب خود رسول خدا صادر می شود.

5 پیامبر (ص) دارای منزلتی والا در پیشگاه خداوند

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

6 اطاعت از پیامبر (ص)، در طول اطاعت از خداوند

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

7 پیامبر (ص) مسؤولیّتی در برابر کفرورزی کافران و رویگردانی انسانها از وی ندارد.

و من تولّی فما ارسلناک علیهم حفیظاً

8 پیامبر (ص)، مأمور پاسداری و حراست از ایمان و عمل مردم با جبر و تحمیل نیست.

و من تولّی فما ارسلناک علیهم حفیظاً

9 علاقه و سختکوشی پیامبر (ص)، برای هدایت مردم

فما ارسلناک علیهم حفیظاً

جمله «فما ارسلناک ... » دلالت بر این دارد که پیامبر (ص) برای هدایت مردم تلاش فراوانی داشته است ; به گونه ای که خود را موظف می دانسته به هر وسیله که می شود، مردم را مؤمن سازد.

10 اطاعت از رهبر به حق (امام) بر پایه شناخت کامل وی، اطاعت از خدا و موجب خوشنودی اوست.

من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه

امام باقر (ع) فرمود: ... رضی الرحمان الطاعة للامام بعد معرفته انّ اللّه تبارک و تعالی یقول: «من یطع الرّسول فقد اطاع اللّه ...» ...(1)

انبیا:

فضایل انبیا 2

خدا:

اطاعت از خدا 1، 6، 10 ; رضایت خدا 10

رهبری:

اطاعت از رهبری 10

روایت: 10

محمد (ص):

اطاعت از محمد (ص) 1، 4، 6 ; علایق محمد (ص) 9 ; فضایل محمد (ص) 5 ; محدوده مسؤولیت محمد (ص) 7، 8 ; محمد (ص) و کافران 7 ; محمد (ص) و مردم 7

مردم:

هدایت مردم 9

مقربان: 5

پی نوشت ها:

1. کافی، ج 1، ص 185، ح 1 ; نورالثقلین، ج 1، ص 520، ح 420 ; تفسیر عیاشی، ج 1، ص 259، ح 202 ; کافی، ج 2، ص 19، ح 5.