تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 96 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

ادْفَعْ بالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بمَا یَصِفُونَ

بدی را با بهترین شیوه دفع کن، ما به آنچه [به ناحق ]وصف می کنند آگاه تریم.

 

1 - پیامبر(ص)، مأمور به کارگیری بهترین و اخلاقی ترین روش ها، در قبال بدی های مشرکان

 

ادفع بالتی هی أحسن السیّئة

«التی» کنایه از شیوه و روش است. کلمه «السیّئة» مفعول مؤخر برای «ادفع» می باشد; یعنی، بدی را به بهترین شیوه دفع کن.

 

2 - پیامبر(ص)، تحت تعلیم خداوند در کیفیت رفتار با مردم

 

ادفع بالتی هی أحسن السیّئة

 

3 - لزوم به کارگیری بهترین شیوه های رفتاری، حتی در برابر دشمنان دین

 

ادفع بالتی هی أحسن السیّئة

 

4 - صبر در برابر بدرفتاری های مشرکان و وانهادن کیفر آنان به خدا، توصیه ای الهی به پیامبر(ص) در مقطع پیش از هجرت

 

ادفع بالتی هی أحسن السیّئة نحن أعلم بما یصفون

برداشت فوق، با توجه به مکّی بودن سوره مؤمنون است.

 

5 - نسبت های ناروای مشرکان، به خدا و پیامبر(ص)

 

نحن أعلم بما یصفون

مراد از «ما یصفون» ـ به قرینه «سیئه» ـ چیزهای ناروایی است که مشرکان به خدا (از قبیل فرزند و همتا داشتن) و به پیامبر (از قبیل جنون) نسبت می دادند.

 

6 - خدا، از هر کسی به اعمال آدمیان آگاه تر است.

 

نحن أعلم بما یصفون

 

7 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: بعث أمیرالمؤمنین(ع) إلی بشر بن عطارد التمیمی فی کلام بلغه فمرّ به رسول أمیرالمؤمنین(ع) فی بنی أسد و أخذه فقام إلیه نعیم بن دجاجة الأسدی فأفلته فبعث إلیه أمیرالمؤمنین(ع) فأتوه به و أمر به أن یضرب فقال له نعیم: أما واللّه إنّ المقام معک لذلّ و إنّ فراقک لکفر قال: فلمّا سمع ذلک منه قال له: یا نعیم قد عفونا عنک إنّ اللّه ـ عزّوجلّ ـ یقول: «ادفع بالتی هی أحسن السیّئة»...;

 

از امام صادق(ع) روایت شده است که امیرالمؤمنین(ع) به علت سخنی که بشربن عطارد تمیمی گفته بود [شخصی را] سراغ او فرستاد. فرستاده امام او را در بنی اسد یافت و بازداشت کرد. نعیم بن دجاجه اسدی برخاست و او را آزاد نمود. امیرالمؤمنین(ع) سراغ نعیم فرستاد و او را آوردند و دستور داد او را بزنند. نعیم گفت: به خدا ماندن با تو ذلت است و جدا شدن از تو کفر . راوی گوید: امام(ع) که این را از او شنید، فرمود: ای نعیم! تو را بخشیدم; زیرا خدای ـ عزّوجلّ ـ می فرماید: «ادفع بالتی هی أحسن السیّئة»...». 1ـ کافی، ج 7، ص 268، ح 40; نورالثقلین، ج 3، ص 551، ح 111.

 

8 - «عن أبی عبداللّه(ع)... قال الحسنة التقیة و السیّئة الإذاعة. و قوله عزّوجلّ «ادفع بالتی هی أحسن السیئّة» قال: التی هی أحسن التقیة...;

 

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: «حسنه» تقیه است و «سیئه» شایع کردن [اسرار] است. [در باره ]قول خدای ـ عزّوجلّ ـ نیز «ادفع بالتی هی أحسن السیئّة» فرمود: آنکه احسن است، همان تقیه می باشد ...». 1ـ کافی، ج 2، ص 218، ح 6; بحارالأنوار، ج 72، ص 428، ح 86.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 4

اسماوصفات

اعلم 6

افشاگری

سرزنش افشاگری 8

تقیه

اهمیت تقیه 8

حسنه

مراد از حسنه 8

خدا

تعالیم خدا 2; توصیه های خدا 4; علم خدا 6; کیفرهای خدا 4

خطاکاران

عفو از خطاکاران 7

دین

روش برخورد با دشمنان دین 3

روایت 7، 8

روش شناسی

اهمیت روش شناسی 3

سیئه

مراد از سیئه 8

محمد(ص)

توصیه به محمد(ص) 4; خوش اخلاقی محمد(ص) 1; روش برخورد محمد(ص) 2; صبر محمد(ص) 4; مسؤولیت محمد(ص) 1; معلم محمد(ص) 2; مفتریان بر محمد(ص) 5

مشرکان

افتراهای مشرکان 5; روش برخورد با مشرکان 1; روش برخورد مشرکان 4; کیفر مشرکان 4

مفتریان بر خدا 5