تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 50 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَانظُرْ إِلَی آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ کَیْفَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِکَ لَمُحْیِی الْمَوْتَی وَهُوَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ

پس به آثار رحمت خدا بنگر که چگونه زمین را بعد از مردگی اش زنده می کند، همانا این (خدای قادر) زنده کننده مردگان است و او بر هر چیزی توانا است.

 

1 - لزوم نگرش دقیق به آفاق رحمت خداوند در گستره هستی

 

فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه

«نظر» به معنای «گرداندن چشم به این و آن سو، به منظور دیدن و درک چیزی» است و گاهی هم مراد از آن، تأمل و کنکاش است (مفردات راغب).

 

2 - ضرورت ژرف اندیشی در آثار بارش باران

 

فتری الودق یخرج من خلـله ... فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه

مراد از «رحمت» در آیه، به قرینه آیات سابق که درباره کیفیت پیدایش و بارش نزولات آسمانی بود، باران است.

 

3 - باران، دارای نقشی اساسی در حیات و آبادانی زمین است

 

فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه کیف یحی الأرض بعد موتها

مراد از «آثار رحمت اللّه» در آیه، به قرینه «یحی الأرض» و نیز آیه چهل و هشت، باران است.

 

4 - باد و باران، جلوه ای از رحمت خداوند برای انسان ها است.

 

یرسل الریاح ... فتری الودق یخرج من خلـله ... فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه

 

5 - رویش گیاهان و آباد شدن زمین، پرتویی از رحمت خداوند بر آدمیان است.

 

فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه کیف یحی الأرض بعد موتها

مراد از «آثار»، می تواند هر چیزی باشد که بر اثر باران، به دست می آید که غالب آنها گیاهان اند.

 

6 - خداوند، زمین را حیات می بخشد و بر احیای مردگان، توانا است.

 

کیف یحی الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحی الموتی

 

7 - زمین، بدون بارش باران و رویش گیاهان، مرده و موات است.

 

یحی الأرض بعد موتها

 

8 - احیای مجدد زمین مرده با باران، نشانه ای گویا بر توان مندی خداوند در بازآفرینی انسان ها، در قیامت است.

 

یحی الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحی الموتی

 

9 - عوامل طبیعی، مجاری تحقق اراده و خواست خداوند است.

 

فتری الودق یخرج من خلـله ... فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه کیف یحی الأرض

در این آیه، فاعل احیا، خداوند، معرفی شده است، در حالی که به حسب ظاهر، نزول باران چنین نقشی را ایفا می کند. چنین اسنادی، اشاره به نکته یاد شده دارد.

 

10 - رویش گیاهان و حیات یافتن زمین، با باران، به دست خداوند است.

 

کیف یحی الأرض

 

11 - خداوند، دارای عظمت و رتبه ای والا است.

 

إنّ ذلک لمحی الموتی

اسم اشاره «ذلک» اشاره به خداوند دارد. آوردن اسم اشاره بعید، به جای ضمیر فصل، می تواند به منظور بیان عظمت خداوند باشد.

 

12 - بازآفرینی انسان ها در قیامت، ناشی از رحمت خداوند است.

 

إلی ءاثـر رحمت اللّه کیف یحی الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحی الموتی

 

13 - مطالعه جهان طبیعت، زمینه پرورش روح توحیدی و درکی ژرف از صفات خداوند است.

 

فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه ... و هو علی کلّ شیء قدیر

 

14 - استفاده از امور محسوس و قابل درک برای بشر، جهت تبیین معارف عالی، مانند مسأله معاد، از روش های هدایتی قرآن است.

 

کیف یحی الأرض بعد موتها إنّ ذلک لمحی الموتی

 

15 - تصور صحیح از خداوند، از بین برنده هرگونه تردید و استبعاد در حقانیت معاد است.

 

فانظر إلی ءاثـر رحمت اللّه کیف یحی ... و هو علی کلّ شیء قدیر

 

16 - قدرت مطلق خداوند، منشأ ریزش باران، و احیای زمین به وسیله آن است.

 

فتری الودق یخرج من خلـله ... یحی الأرض بعد موتها ... و هو علی کل شیء قدیر

 

17 - خداوند، قدیر (توان مند) است.

 

و هو ... قدیر

 

18 - خداوند، دارای قدرتی نامحدود است.

 

و هو علی کلّ شیء قدیر

 

19 - بازآفرینی انسان ها در قیامت، برخاسته از قدرت مطلق خداوند است.

 

إنّ ذلک لمحی الموتی و هو علی کلّ شیء قدیر

اسماوصفات

قدیر 17

باد

نقش باد 4

باران

فواید باران 3، 7، 8، 10، 16; مطالعه بارش باران 2; منشأ باران 16; نقش باران 4

توحید

پرورش روح توحیدی 13

خدا

آثار قدرت خدا 19; ابعاد رحمت خدا 1; افعال خدا10; رحمت خدا 12; زمینه ادراک صفات خدا 13; عظمت خدا 11; قدرت خدا 6، 16; مجاری اراده خدا 9; نشانه های رحمت خدا 4، 5; نشانه های قدرت خدا 8; وسعت قدرت خدا 16، 18

دین

ارائه نمونه در تبیین دین 14

زمین

احیای زمین 5; عوامل احیای زمین 3، 7، 8; منشأ احیای زمین 6، 10، 16

طبیعت

آثار مطالعه طبیعت 13

عقیده

آثار عقیده صحیح به خدا 15

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 9

گیاهان

رویش گیاهان 5; فواید گیاهان 7; منشأ رویش گیاهان 10

مردگان

احیای مردگان 6، 8، 12، 19

معاد

رد استبعاد معاد 15; منشأ معاد 8، 12، 19

هدایت

ارائه نمونه عینی در هدایت 14; روش هدایت 14