تفسیر آیات قرآن کریم – سوره توبه – آیه ۵۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوْاْ مَا آتَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ سَیُؤْتِینَا اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَی اللّهِ رَاغِبُونَ

و [چه خوب بود ]اگر آنان به آنچه خدا و رسول او به ایشان داده اند راضی می شدند و می گفتند: خدا برای ما کافی است، به زودی خدا و رسول او از فضل خود به ما خواهند داد، همانا ما تنها به خدا توجّه و رغبت داریم [و نیاز خود از او می خواهیم].

 

1 ـ لزوم خشنود بودن به عطای خدا و رسولش و طمع نداشتن به بیش از حق خود

 

و لو أنهم رضوا ما ءاتیهم اللّه و رسوله

 

2 ـ نارضایتی برخی از مسلمانان (منافقان) نسبت به سهم خود از بیت المال

 

و لو أنهم رضوا ما ءاتیهم اللّه و رسوله

 

3 ـ تأیید صریح خدا نسبت به عملکرد پیامبر(ص) در مورد نحوه تقسیم صدقات میان مسلمانان

 

و لو أنهم رضوا ما ءاتیهم اللّه و رسوله

 

4 ـ حق تصمیم گیری در نحوه تقسیم و صرف بیت المال با پیامبر (ص) بود.

 

ما ءاتیهم اللّه و رسوله

 

5 ـ سیاست گذاری در امور مالی و اقتصادی، از اختیارات رهبر جامعه اسلامی است.

 

ما ءاتیهم اللّه و رسوله

 

6 ـ لزوم توکل انسان به خداوند و کافی شمردن او در رفع نیازمندیها

 

و لو أنهم ... و قالوا حسبنا اللّه

 

7 ـ مؤمنان راستین، امیدوار به فضل و عطایای خدا و رسولش

 

سیؤتینا اللّه من فضله و رسوله

 

8 ـ توکل بر خداوند و کافی دانستن او برای رفع نیازهای انسان، زمینه ساز جلب فضل و عطایای الهی

 

و قالوا حسبنا اللّه سیؤتینا اللّه من فضله

از اینکه خداوند قبل از بیان امیدواری به فضل خویش، موضوع توکل (حسبنا اللّه) را مطرح کرده است، برداشت فوق استفاده می شود.

 

9 ـ وعده خداوند به برخورداری متوکلان از عطا و تفضلش

 

و قالوا حسبنا اللّه سیؤتینا اللّه من فضله

آیه فوق در مقام تعلیم به انسان است و بی تردید آنچه خداوند تعلیم دهد، منطبق با واقعیت می باشد در نتیجه جمله «سیؤتینا» حاکی از عطای الهی به متوکلان است.

 

 

10 ـ رغبت و اشتیاق مؤمنان راستین، تنها به جانب خداست.

 

 

إنا إلی اللّه رغبون

«إلی اللّه» متعلق به «راغبون» است و تقدیم آن بر «راغبون» علاوه بر حفظ فاصله آیات، می تواند برای افاده حصر باشد.

 

11 ـ راضی بودن به عطایای خداوند و امید داشتن به فضل او، نشأت گرفته از میل و رغبت واقعی انسان به خدا

 

و لو أنهم رضوا ما ءاتیهم اللّه ... إنا إلی اللّه رغبون

برداشت فوق بر این اساس است که جمله «إنا إلی اللّه راغبون»، تعلیل برای جمله پیشین باشد.

 

12 ـ ناخشنودی انسان از عطایای الهی، نشانه بی رغبتی وی به خداست.

 

و لو أنهم رضوا ما ءاتیهم اللّه ... إنا إلی اللّه رغبون

اقتصاد:

مسؤول سیاستهای اقتصاد ی 4، 5

امیدواری:

امیدواری به عطایای خدا 7 ; امیدواری به فضل خدا 7، 11 ; امیدواری به فضل محمّد (ص) 7

انسان:

تمایلات انسان 11

بیت المال:

تقسیم بیت المال 4

توحید:

آثار توحید افعالی 8

توکل:

آثار توکل بر خدا 8 ; اهمیّت توکل بر خدا 6

خدا:

رضایت به عطایای خدا 1، 11 ; رضایت خدا 3 ; زمینه عطایای خدا 8 ; زمینه فضل خدا 8 ; کفایتهای خدا 6، 8 ; ناخشنودی از عطایای خدا 12 ; نشانه های بیرغبتی به خدا 12 ; وعده های خدا 9

رهبران دینی:

اختیارات رهبران دینی 5

طمع:

اجتناب از طمع 1

عطایای خدا:

مشمولان عطایای خدا 9

علایق:

آثار علاقه به خدا 11

فضل خدا:

مشمولان فضل خدا 9

مؤمنان:

امیدواری مؤمنان 7 ; توحید مؤمنان 10 ; علایق مؤمنان 10

متوکلان:

تفضل به متوکلان 9 ; وعده به متوکلان 9

محمّد (ص):

اختیارات محمّد (ص) 4 ; حمایت از محمّد (ص) 3 ; رضایت به عطایای محمّد (ص) 1 ; محمّد (ص) و بیت المال 4 ; محمّد (ص) و تقسیم صدقات 3

منافقان:

منافقان و بیت المال 2 ; ناخشنودی منافقان 2

نیازها:

منشأ تأمین نیازها 8