تفسیر آیات قرآن کریم – سوره بقره – آیه ۵۹- کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
فَبَدَّلَ الَّذینَ ظَلَمُواْ قَوْلاً غَیْرَ الَّذی قِیلَ لَهُمْ فَأَنزَلْنَا عَلَی الَّذینَ ظَلَمُواْ رِجْزاً مِّنَ السَّمَاء بمَا کَانُواْ یَفْسُقُونَ
پس کسانی که ستم کردند [آن را] به سختی غیر از آنچه به ایشان گفته شده بود تبدیل کردند، پس ما برآنان که ستم کردند به سبب فسقشان عذابی از آسمان نازل کردیم.
1 - گروهی از قوم موسی پیش از ورودشان به بیت المقدس، ستمکار و آلوده به گناه بودند.
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
2 - حرام خواران قوم موسی، به جای طلب آمرزش از خدا و گفتن «حطة» - در هنگام ورود به بیت المقدس - کلامی دیگر بر زبان جاری می ساختند.
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
به نظر می رسد مراد از «الذین ظلموا» در جمله فوق، کسانی باشند که خداوند در آیه 57 آنان را به سبب ناسپاسی و استفاده از خوراکیهای غیر طیب، ستمکار شمرد.
3 - حرام خواری، زمینه ساز سرپیچی از فرمانهای خدا و ارتکاب گناهانی دیگر است.
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
4 - ستمگری، زمینه ساز تمرد از دستورات خداوند است.
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
5 - متمردان و ستمکاران قوم موسی، به عذاب آسمانی گرفتار شدند.
فأنزلنا علی الذین ظلموا رجزاً من السماء
6 - تغییر و تبدیل اوامر خداوند، ظلم و در پی دارنده عذاب الهی است.
فأنزلنا علی الذین ظلموا رجزاً من السماء
مراد از «الذین ظلموا» در جمله فوق، کسانی هستند که به جای گفتن «حطة» (خدایا! آمرزش گناهان را از تو خواهانیم) سخنی دیگر بر زبان جاری ساختند.
7 - عذاب آسمانی نازل شده بر گنهکاران بنی اسرائیل، سزای فسق دیرینه آنان و گناه تغییر و تبدیل فرمان خدا بوده است.
فأنزلنا علی الذین ظلموا رجزاً من السماء بما کانوا یفسقون
«با»ی سببیه در «بما کانوا یفسقون» می رساند که: نزول عذاب آسمانی به سبب فسق دیرینه بنی اسرائیل بوده و توصیف آنان به ستمکاری (الذین ظلموا) دلالت می کند که عذاب به خاطر ظلم آنان، یعنی تبدیل فرمان خدا بوده است. بنابراین باید گفت: ستمکاری بنی اسرائیل به ضمیمه فسق دیرینه آنان، موجب عذاب شده است.
8 - ضرورت پرهیز از تغییر متنها و اذکار تعیین شده از جانب خدا
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
9 - گنهکاران فسق پیشه، در خطر گرفتار شدن به عذابهای دنیوی هستند.
فأنزلنا علی الذین ظلموا رجزاً من السماء بما کانوا یفسقون
10 - تمرد از فرمانهای الهی ظلم است.
فبدل الذین ظلموا قولا غیر الذی قیل لهم
11 - گروهی از قوم موسی، از دیرباز مردمی فاسق و تبهکار بودند.
بما کانوا یفسقون
«باء» در «بما کانوا ...» سببیه و «ما» مصدریه است. فعل مضارع آن گاه که همراه «کان» و مانند آن آورده شود، دلالت بر استمرار در زمان گذشته دارد.
12 - از امام باقر(ع) روایت شده: «... «و اما الذین ظلموا» فزعموا حنطة حمراء فبدلوا ...;(1)
... اما کسانی که ستم کردند لفظ «حطة» را از روی غرض به «حنطة حمراء» (گندم قرمز) تبدیل کردند».
اذکار:
اجتناب از تحریف اذکار 8
استغفار:
اهمیّت استغفار 2
بنی اسرائیل:
تاریخ بنی اسرائیل 2، 5; تحریفگری بنی اسرائیل 7; حرامخواران بنی اسرائیل 2; دستور استغفار به بنی اسرائیل 2; ظالمان بنی اسرائیل 1، 12; فاسقان بنی اسرائیل 11; فسق بنی اسرائیل 7، 11; کیفر بنی اسرائیل 7; ظالمان بنی اسرائیل 5; کیفر عصیانگران بنی اسرائیل 5; گناهکاران بنی اسرائیل 1، 7; ورود بنی اسرائیل به بیت المقدس 2
تحریف:
اجتناب از تحریف 8; تحریف اوامر خدا 6; ظلم تحریف 6; کیفر تحریف 6، 7
حرامخواری:
آثار حرامخواری 3
خدا:
عذابهای خدا 6
روایت: 12
ظلم:
آثار ظلم 4; موارد ظلم 6، 10
عذاب:
عذاب آسمانی 5، 7; عذاب دنیوی 5، 9; موجبات عذاب 6
عصیان:
زمینه عصیان 3، 4; ظلم عصیان 10; عصیان از خدا 3، 4، 10
عصیانگران: 5
فاسقان:
عذاب دنیوی فاسقان 9
فسق:
کیفر فسق 7
گناه:
زمینه گناه 7
گناهکاران:
عذاب دنیوی گناهکاران 9; هشدار به گناهکاران 9
پی نوشت ها :
1. بحار الأنوار، ج 13، ص 178، ح 8; الدر المنثور، ج 1 ص 173
تصاویر ضمیمه
