تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انفال – آیه ۵۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلاَ یَحْسَبَنَّ الَّذینَ کَفَرُواْ سَبَقُواْ إِنَّهُمْ لاَ یُعْجِزُونَ

و کسانی که کفر ورزیده اند نپندارند که [از ما] پیشی گرفته اند. قطعاً آنان نمی توانند [از سلطه ما] فرار کنند.

1 هیچ حرکت و رفتاری، حتی کفرورزی کافران و پیمان شکنی آنان، خارج از اراده خداوند نیست.

و لایحسبن الذین کفروا سبقوا إنهم لایعجزون

جمله «لایحسبن ... » در صدد رفع پندار ناصوابی است که کفرپیشگان آن را در خیال خویش می پروراندند که با توجه به آیات قبل می توان گفت آن پندار برخاسته از کفرورزی و ستیزه جویی علیه پیامبر(ص) و شکستن پیمانهای او بوده است. آنان بر این پندار بودند که اگر دستورات پیامبر(ص) از جانب خدا و خواست اوست، آنان با مخالفتهای خویش بر خدای محمد(ص) چیره شده اند. جمله «لایحسبن ... » بیان می دارد که این پندار ناصواب است. زیرا هیچ چیز خداوند را ناتوان نمی سازد. مفاد این جمله با توجه به آنچه گذشت این است که هیچ حرکت و رفتاری بیرون از اراده و خواست خداوند نیست.

2 کافران هرگز قادر نخواهند بود خداوند را ناتوان ساخته و مانع تحقق اراده وی شوند.

إنهم لایعجزون

برداشت فوق بر این اساس است که مفعول محذوف از «لایعجزون»، اللّه باشد. اعجاز (مصدر یعجزون) به معنای ناتوان ساختن است.

3 کافران هرگز با نقض پیمان و خیانت به رسول اکرم(ص) نخواهند توانست بر پیامبر(ص) پیشی گیرند و وی را از ادامه رسالت ناتوان سازند.

و إما تخافن من قوم خیانة ... و لایحسبن الذین کفروا سبقوا إنهم لایعجزون

برداشت فوق مبتنی بر این است که مفعول «سبقوا» و «لایعجزون» پیامبر(ص) باشد.

4 کافران همواره مقهور خداوند هستند.

و لایحسبن الذین کفروا سبقوا إنهم لایعجزون

5 کافران با پیمان شکنی و خیانتهای خود، قادر به کسب پیروزی پایدار نخواهند بود.

و إما تخافن من قوم خیانة ... و لایحسبن الذین

6 پندار غلبه بر خدا با کفرورزی و تمرّد از دستورات او و شکستن پیمانهای پیامبر(ص)، پندار یهودیان کفرپیشه و اندیشه ای ناصواب

و لایحسبن الذین کفروا سبقوا

چنانچه در آیه 56 گذشت، مشهور مفسران برآنند که مراد از نقض کنندگان پیمان در این بخش از آیات، یهودیان هستند. بنابراین یهودیان مصداق مورد نظر از «الذین کفروا» هستند.

7 خداوند، مقتدری شکست ناپذیر

کفروا سبقوا إنهم لایعجزون

پیروزی:

موانع پیروزی 5

خدا:

اراده خدا 1، 2 ; پندار سلطه بر خدا 6 ; تعجیز خدا 2 ; شکستخناپذیری خدا 7 ; عصیان از خدا 6 ; قدرت خدا 2، 4، 7

کافران:

خیانت کافران 3، 5 ; عجز کافران 2، 3، 4 ; عهدشکنی کافران 1، 3، 5 ; کافران و محمد(ص) 3 ; کفر کافران 1

محمد(ص):

خیانت به محمد(ص) 3 ; عهدشکنی با محمد(ص) 6 ; ممانعت از رسالت محمد(ص) 3

یهود:

عصیان یهود 6 ; عقیده باطل یهود 6 ; عهدشکنی یهود 6 ; یهود کافر 6