تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مائده – آیه ۵۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَاب هَلْ تَنقِمُونَ مِنَّا إِلاَّ أَنْ آمَنَّا باللّهِ وَمَا أُنزلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزلَ مِن قَبْلُ وَأَنَّ أَکْثَرَکُمْ فَاسقُونَ

بگو: ای اهل کتاب! آیا کینهورزی شما درباره ما جز برای این است که ما به خدا و آنچه به سوی ما و آنچه پیش از این نازل شده است ایمان آورده ایم، و اینکه بیشتر شما فاسقید؟

 

1 انتقاد نابجای اهل کتاب و ناخرسندی بی دلیل آنان از مسلمانان

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه

 

2 نکوهش خداوند از اهل کتاب به خاطر انتقاد آنان از ایمان مؤمنان به خدا، قرآن و کتب آسمانی

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه ... و ما أنزل من قبل

 

3 ایمان مسلمانان به خدا، قرآن و تمامی کتب آسمانی، برانگیزنده اهل کتاب بر تمسخر نماز و دیگر شعایر اسلام

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه ... و ما أنزل من قبل

برداشت فوق بر این مبناست که «ان ءامنا» به تقدیر «لام»، بیانگر کراهت و ناخرسندی اهل کتاب نسبت به مسلمانان باشد، یعنی «ما تنقمون منا دیننا و صلاتنا لشیء الا ایماننا باللّه ... ».

 

4 پیامبر (ص)، مأمور مقابله با موضعگیری های مغرضانه اهل کتاب نسبت به مسلمانان

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه

 

5 لزوم رویارویی و برخورد صحیح، با تهاجم تبلیغاتی دشمنان علیه اسلام و مسلمانان

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه

 

6 مؤمنان به خدا و قرآن، وظیفه دار ایمان به تمامی کتب آسمانی

هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه و ما أنزل الینا و ما أنزل من قبل

 

7 شرافت و برتری قرآن، بر دیگر کتب آسمانی*

ءامنا باللّه و ما أنزل الینا و ما أنزل من قبل

تقدیم «ما انزل الینا» بر «ما انزل من قبل» علی رغم تقدم زمانی کتب آسمانی گذشته می تواند اشاره به برداشت فوق باشد.

 

8 اهل کتاب زمان رسول خدا، ناشایست برای انتساب تورات و انجیل به آنان*

و ما أنزل من قبل

سیاق عبارت اقتضا می کرد که گفته شود «ما انزل الیکم» نه «ما انزل من قبل»، به نظر می رسد این تغییر برای رساندن این حقیقت است که اهل کتاب به مضامین و احکام تورات و انجیل وفادار نماندند، لذا شایستگی آن را ندارند که کتب آسمانی به آنان انتسابی داشته باشد.

 

9 باور و اعتقاد مسلمانان به فسق اکثریت اهل کتاب، عامل انتقاد نابجا و ناخرسندی بی دلیل آنان از اهل ایمان

 

هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه ... و إن اکثرکم فسقون

بدان احتمال که «ان اکثرکم» عطف بر «اللّه» باشد، یعنی «امنا بان اکثرکم فاسقون».

 

10 بیشتر یهودیان و مسیحیان، مردمانی منحرف و بریده از تعالیم آسمانی خویش

و إن اکثرکم فسقون

«فاسق» غالباً به کسی گفته می شود که به برخی از آیین خویش و یا به تمامی آن پایبند نباشد. (مفردات راغب.)

 

11 فسق و تبهکاری اهل کتاب، از عوامل وادار کننده آنان به انتقاد از مسلمانان

قل یأهل الکتب هل تنقمون منا الا ... و إن اکثرکم فسقون

برداشت فوق بر این مبناست که «ان اکثرکم ...» به تقدیر لام، مفعول له برای «هل تنقمون» باشد. در این صورت «ان اکثرکم ...» عطف بر محذوف است. یعنی «انما تنقمون ما ایماننا باللّه ... لکذا و کذا و لان اکثرکم فاسقون» و یا عطف گرفته شود بر «ان ءامنا» در صورتی که «ان ءامنا» خود بیانگر علت باشد ; یعنی: ما تنقمون منا دیننا و صلاتنا الا لایماننا و لان اکثرکم فاسقون.

 

12 فسق (نادیده گرفتن دستورات خداوند)، ریشه استهزای دین و شعایر الهی

اتخذوا دینکم هزواً و لعباً ... و إن اکثرکم فسقون

مصداق جمله «هل تنقمون ...» همان استهزای نماز و احکام دین است. بنابراین «فسق» که علت برای «تنقمون» گرفته شده است، در حقیقت علت استهزای دین نیز می باشد.

 

13 اکثریت اهل کتاب مردمی بسیار خودخواه و بی انصاف

هل تنقمون منا الا ان ءامنا باللّه ... و إن اکثرکم فسقون

جمله «و ان اکثرکم» می تواند جمله حالیه و غرض از آن اثبات کمال بی انصافی اهل کتاب باشد، یعنی ای اهل کتاب با وجود اینکه خود فاسق و تبهکار هستید، بر ما بدلیل ایمانمان که برترین ارزشها و معقول ترین باورها است ایراد می گیرید؟!

 

14 تعهد اقلیتی از اهل کتاب، به دین و آیین خویش

و إن اکثرکم فسقون

انتقاد:

ناپسند 1 ; زمینه انتقاد ناپسند 9، 11

اهل کتاب:

استهزاهای اهل کتاب 3 ; اقلیت متعهد اهل کتاب 14 ; اکثریت اهل کتاب 13 ; انتقاد اهل کتاب 1، 2، 9، 11 ; اهل کتاب صدر اسلام 8 ; اهل کتاب و انجیل 8 ; اهل کتاب و تورات 8 ; اهل کتاب و مسلمانان 1، 4، 9، 11 ; اهل کتاب و مومنان 2 ; بیخانصافی اهل کتاب 13 ; خودخواهی اهل کتاب 13 ; سرزنش اهل کتاب 2 ; صالحان اهل کتاب 12 ; فسق اکثریت اهل کتاب 9 ; فسق اهل کتاب 11 ; مبارزه با اهل کتاب 4 ; موضعگیری اهل کتاب 4

ایمان:

به خدا 2، 3، 6 ; ایمان به قرآن 2، 3، 6 ; ایمان به کتب آسمانی 2، 3، 6 ; متعلق ایمان 2، 3، 6

تهاجم فرهنگی:

مقابله با تهاجم فرهنگی 5

خدا:

سرزنشهای خدا 2

دشمنان:

برخورد با دشمنان 5 ; تبلیغ دشمنان 5

دین:

منشأ استهزای دین 12

شعائر:

استهزای شعائر 3 ; منشأ استهزای شعائر 12

فسق:

آثار فسق 11، 12 ; مفهوم فسق 12

قرآن:

فضیلت قرآن 7 ; قرآن و کتب آسمانی 7

محمّد (ص):

و اهل کتاب 4 ; مسؤولیت محمّد (ص) 4

مسلمانان:

ایمان مسلمانان 3 ; عقیده مسلمانان 9

مسیحیان:

انحراف اکثریت مسیحیان 10

منحرفان: 10

مؤمنان:

مسؤولیت مؤمنان 6

نماز:

استهزای نماز 3

یهود:

انحراف اکثریت یهود 10