تفسیر آیات قرآن کریم – سوره بقره – آیه ۱۹۱ - کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَاقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَأَخْرِجُوهُم مِّنْ حَیْثُ أَخْرَجُوکُمْ وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِد الْحَرَامِ حَتَّی یُقَاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِن قَاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذَلِکَ جَزَاء الْکَافِرِینَ
و آنان را هر جا یافتید بکشید و از آنجا (مکّه ) که شما را بیرون کردند بیرونشان کنید، و فتنه از قتل بدتر است، و کنار مسجدالحرام با آنان بجنگید مگر اینکه آنها در آنجا با شما بجنگند، پس اگر با شما جنگیدند آنان را بکشید که سزای کافران چنین است.
1 - مسلمانان باید کافران محارب را هر کجا یافتند، بکشند.
و اقتلوهم حیث ثقفتموهم
ضمیر «هم» در جمله فوق به «الذین یقاتلوکم» بر می گردد و لذا از آنان به کافران محارب تعبیر شده است. «ثقف» (مصدر ثقفتم» به معنای یافتن و دسترسی پیدا کردن است.
2 - ضرورت کشتن کافران محارب، محدود به میدان جنگ نیست.
و اقتلوهم حیث ثقفتموهم
عبارت «حیث ثقفتموهم» (هر کجا آنان را یافتید و بر آنان دسترسی داشتید) گویای برداشت فوق است.
3 - مسلمانان صدر اسلام به نبرد با مشرکان مکّه و بیرون راندن آنان از آن سرزمین موظف شدند.
و أخرجوهم من حیث أخرجوکم
مراد از «من حیث أخرجوکم» بنا به گفته مفسّران، مکّه است و به مجبور شدن مسلمانان به ترک مکّه و هجرت به مدینه و حبشه اشاره دارد.
4 - مشرکان مکّه ، مسلمانان صدر اسلام را از مکّه اخراج و آنان را به هجرت وادار کردند.
و أخرجوهم من حیث أخرجوکم
5 - ضرورت باز پس گیری سرزمینهای اسلامی از دست دشمنان دین و بیرون راندن ایشان از آن جا
و أخرجوهم من حیث أخرجوکم
6 - ضرورت نبرد با کافرانی که سرزمینهای اسلامی را به تصرف خویش در آورده اند.
و اقتلوهم ... و أخرجوهم من حیث أخرجوکم
7 - فتنه انگیزی بدتر از جنگ و خونریزی است.
و الفتنة أشد من القتل
8 - فتنه انگیزی مشرکان مکّه علیه مسلمانان صدر اسلام
أخرجوکم و الفتنة أشد من القتل
9 - فتنه انگیزی کافران، مجوز نبرد با ایشان است، هر چند که با مسلمانان سر جنگ نداشته باشند.
و قتلوا فی سبیل اللّه یقتلونکم ... الفتنة أشد من القتل
جمله «والفتنة أشد من القتل»، به اصطلاح اصولیین حاکم بر «الذین یقاتلونکم» است و موجب توسعه در موضوع حکم مطرح شده در آیه قبل می شود; یعنی، آیه قبل بیان داشت که با کافران حربی نبرد کنید و جمله «الفتنة ...» بیان می کند که فتنه انگیزی به منزله جنگ است.
10 - رفع فتنه، از هدفهای جنگ و جهاد در اسلام است.
و اقتلوهم حیث ثقفتموهم و أخرجوهم من حیث أخرجوکم و الفتنة أشد من القتل
11 - آواره ساختن مسلمانان از دیارشان از مصداقهای فتنه انگیزی کافران است.
و أخرجوهم من حیث أخرجوکم و الفتنة أشد من القتل
12 - نبرد در مسجد الحرام و نواحی آن حرام است.
و لاتقتلوهم عند المسجدالحرام
13 - در صورتی که دشمنان دین در مسجدالحرام و نواحی آن علیه مسلمانان وارد جنگ شوند، نبرد با آنان و کشتن شان واجب است.
و لاتقتلوهم عند المسجدالحرام حتی یقتلوکم فیه فإن قتلوکم فاقتلوهم
14 - حفظ حرمت مکانهای مقدس، نباید مسلمانان را از دفاع در مقابل دشمنان مهاجم باز دارد.
حتی یقتلوکم فیه فإن قتلوکم فاقتلوهم
15 - فتنه انگیزی کافران، مجوز کشتن و نبرد با آنها در مسجد الحرام و نواحی آن نیست.
و الفتنة أشد من القتل و لاتقتلوهم عند المسجدالحرام حتی یقتلوکم
جمله «و الفتنة ...» بیان می دارد که کافران فتنه انگیز همانند کافران محارب هستندو لذا باید باآنان نبرد کرد. به نظر می رسد جمله «و لاتقاتلوهم عند المسجد الحرام ...» به منزله استثنا از این قانون باشد; یعنی، فتنه انگیزی کافران، مجوز جنگ در مسجد الحرام نیست.
16 - مسجد الحرام و نواحی آن دارای قداستی والا و احترامی خاص
و لاتقتلوهم عند المسجدالحرام
17 - سزای کفرپیشگان محارب و فتنه انگیز، کشتن آنان است.
فاقتلوهم کذلک جزاء الکفرین
«ال» در «الکافرین» عهدیه است و اشاره به کافرانی دارد که سر جنگ با مسلمانان دارند و یا علیه ایشان فتنه انگیزی می کنند.
احکام: 1، 2، 6، 9، 12، 13، 14، 15، 17
فلسفه احکام 10
اسلام:
تاریخ صدر اسلام 4
اصلاح اجتماعی:
عوامل اصلاح اجتماعی 10
افساد:
آثار افساد 7; جرم افساد 7; ریشه کنی افساد 10; موارد افساد 11
اماکن مقدس: 16
احترام ماکن مقدس 14
جهاد:
احکام جهاد 6، 9، 13; جهاد ابتدایی 9; جهاد با کافران 9; جهاد با کافران اشغالگر 6; جهاد با مشرکان مکّه 3; فلسفه جهاد 10; محدوده جهاد 5، 6
حرم (اطراف مسجدالحرام):
احترام حرم (اطراف مسجدالحرام) 16; احکام حرم (اطراف مسجدالحرام) 12، 13، 15; جنگ در حرم (اطراف مسجدالحرام) 12، 13، 15; دفاع در حرم (اطراف مسجدالحرام) 13; قتل در حرم (اطراف مسجدالحرام) 13، 15; قداست حرم (اطراف مسجدالحرام) 16
دفاع:
احکام دفاع 14
سرزمینهای اسلامی:
آزاد سازی سرزمینهای اسلامی 5; اخراج دشمنان از سرزمینهای اسلامی 5
قتل:
جرم قتل 7; قتل جایز 1، 2، 13، 17
کافران:
افساد کافران 9، 11، 15; قتل کافران محارب 1، 2، 17; کیفر کافران محارب 17; مجازات کافران محارب 1، 2، 17
محارب:
احکام محارب 1، 2، 17
محاربه:
جرم محاربه 1، 2، 17
مسجدالحرام:
احترام مسجدالحرام 16; جنگ در مسجدالحرام 12، 13، 15; قتل در مسجدالحرام 13; قداست مسجدالحرام 16
مسلمانان:
اخراج مسلمانان 11; اخراج مسلمانان از مکّه 4; مسؤولیت مسلمانان 1; مسؤولیت مسلمانان صدر اسلام 3; هجرت مسلمانان صدر اسلام 4
مشرکان:
اخراج مشرکان از مکّه 3; مشرکان صدر اسلام 8
مشرکان مکّه :
افساد مشرکان مکّه 8; مشرکان مکّه و مسلمانان 4
واجبات: 13
تصاویر ضمیمه
