تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الفجر– آیه 14– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ رَبَّکَ لَبالْمِرْصَاد

بی تردید پروردگار تو در کمینگاه است.

 

1 - خداوند، مراقب کردار انسان و آگاه به آن است.

 

إنّ ربّک لبالمرصاد

«مرصاد»; یعنی، راه و مکانی که در آن مراقب دشمن شده و به انتظار او می نشینند (قاموس). حرف «باء» در «بالمرصاد» به معنای «فی» و حرف «ال» در آن، برای جنس و فهماندن عموم است; یعنی، در کمین تمامی انسان ها.

 

2 - هیچ کس، قدرت فرار از عذاب های الهی را ندارد.

 

ألم تر کیف فعل ... إنّ ربّک لبالمرصاد

کمین زدن خداوند در راه خطاکاران، کنایه از نبود هیچ راه گریزی از تهدیدهای او است.

 

3 - عذاب های الهی، غافلگیرانه است.*

 

إنّ ربّک لبالمرصاد

در کمین نشستن خداوند، کنایه از مؤاخذه ناگهانی و بی خبر است.

 

4 - زیر نظر داشتن کارهای بندگان، لازمه ربوبیت خداوند بر آنان است.

 

إنّ ربّک لبالمرصاد

 

5 - طغیان کنندگان فسادگر، در معرض افتادن به کمین خداوند و گرفتاری ناگهانی به عذاب های الهی

 

الذین طغوا ... الفساد ... إنّ ربّک لبالمرصاد

 

6 - خداوند، مراقب کردار مخالفان پیامبر(ص) و در کمین آنان است.

 

ألم تر ... إنّ ربّک لبالمرصاد

 

7 - نواختن شلاق عذاب بر عاد، ثمود و فرعون، نمونه ای از کمین گذاری خداوند برای مخالفان پیامبران است.

 

فصبّ علیهم ربّک ... إنّ ربّک لبالمرصاد

 

8 - خداوند، برای تأکید مراقبت خویش بر کردار بندگان، به فجر، شب های ده گانه، شفع، وتر و گذشت شب، سوگند یاد کرده است.

 

و الفجر ... إنّ ربّک لبالمرصاد

در برداشت یاد شده جمله «إنّ ربّک» می تواند جواب سوگندهایی باشد که در آغاز سوره آمده بود. بر این اساس بیان سرنوشت عاد، ثمود و فرعون، جمله هایی معترضه و نوعی استدلال بر مقصود است.

 

9 - تهدید مخالفان پیامبر(ص) و سرکوب آنان از سوی خداوند، جلوه ربوبیت او بر پیامبر(ص) و در راستای تدبیر امور رسالت آن حضرت است.

 

ربّک

فعل «رَبَّ»، زمانی به کار می رود که شخص اداره کاری را به دست گیرد و به تدبیر آن برخیزد (مصباح). بر این اساس کلمه «ربّ»، به معنای مدبّر است و اضافه آن به ضمیری که خطاب به رسول اکرم(ص) می باشد، بیانگر تأثیر کار خداوند در شؤون پیامبری آن حضرت است.

 

10 - «روی عن علی(ع) انّه قال: معناه [أی قوله تعالی: إنّ ربّک لبالمرصاد]إنّ ربّک قادر علی أن یجزی أهل المعاصی جزاءهم;(1)

 

از علی(ع) روایت شده که فرمود: معنای آیه این است که پروردگارت، توانایی دارد که گنه کاران را کیفر بدهد».

انبیا

عذاب دشمنان انبیا 7

انسان

عجز انسان 2; مراقبت از عمل انسان 1، 8; نظارت بر عمل انسان 4

خدا

افعال خدا 9; حتمیت عذابهای خدا 2; عذابهای خدا 5، 6، 7; قدرت خدا 10; مراقبت خدا 1، 6، 8; نشانه های ربوبیت خدا 4، 9; نشانه های مراقبت خدا 7; ویژگیهای عذابهای خدا 3

روایت 10

سوگند

سوگند به شب 8; سوگند به شب های دهگانه 8; سوگند به شفع 8; سوگند به فجر 8; سوگند به وتر 8

طغیانگران

زمینه عذاب طغیانگران 5

عذاب

عذاب غافلگیرانه 3; عذاب ناگهانی 5

فرعون

عذاب فرعون 7; قصه فرعون 7

قرآن

سوگندهای قرآن 8

قوم ثمود

تاریخ قوم ثمود 7; عذاب قوم ثمود 7

قوم عاد

تاریخ قوم عاد 7; عذاب قوم عاد 7

کافران

کیفر کافران 10

محمد(ص)

تهدید دشمنان محمد(ص) 9; زمینه تحقق رسالت محمد(ص) 9; کیفر دشمنان محمد(ص) 6، 9; مراقب عمل دشمنان محمد(ص) 6; مربی محمد(ص) 9

مفسدان

زمینه عذاب مفسدان 5

پی نوشت ها :

1. مجمع البیان، ج 10، ص 739; نورالثقلین، ج 5، ص 573، ح 12.