تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الفجر– آیه 27– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ

ای نفس آرام و مطمئّن!

 

1 - برخی از انسان ها در قیامت، نفسی آرام و فارغ از دغدغه خاطر، خواهند داشت.

 

یـأیّتها النّفس المطمئنّة

اطمینان نفس، سکونت و آرامش و زوال وحشت آن است. (العین)

 

2 - خداوند، با انسان هایی که در قیامت روحی آرام و تسکین یافته دارند، سخن خواهد گفت آنان را بر این آرامش خواهد ستود.

 

یـأیّتها النّفس المطمئنّة

خطابی که در این آیه وجود دارد، به قرینه آیات پیشین ـ که ترسیم کننده صحنه قیامت بود ـ خطابی است که در قیامت صادر خواهد شد. توصیف مخاطب به «مطمئن»، نشان می دهد که اطمینان در همان صحنه مورد نظر است.

 

3 - کرداری که ذخیره آخرت باشد، در قیامت اطمینان آور و مایه آرامش خاطر انسان خواهد بود.

 

یـلیتنی قدّمت لحیاتی ... یـأیّتها النّفس المطمئنّة

تقابل دو دسته ای که در این مجموعه آیات از آنان یاد شده است، بیانگر برداشت یاد شده است.

 

4 - آزمون دانستن فقر و غنا، گرامی داشت یتیمان، سیر کردن گرسنگان، تصرف نکردن ارث دیگران و پرهیز از مال دوستی، زمینه ساز اعتماد به رهایی از صحنه های وحشت بار قیامت

 

فأمّا الإنسـن إذا ما ابتلیه ... یـأیّتها النّفس المطمئنّة

«نفس مطمئن» ـ به قرینه آیات پیشین ـ انسانی است که از اوصاف ذکر شده در آن آیات، مبرّا باشد.

 

5 - آگاهی از فلسفه فقر و غنا و برخورد صحیح با یتیمان، مسکینان و اموال مردم و دل نبستن به ثروت، فرونشاننده اضطراب درونی و مایه اطمینان نفس انسان

 

فأمّا الإنسـن إذا ما ابتلیه ... یـأیّتها النّفس المطمئنّة

توصیف «نفس» به «مطمئن» ـ در قیامت ـ ممکن است به اعتبار اطمینانی باشد که در دنیا، برای او حاصل شده بود.

 

6 - روح انسان، حقیقتی قابل خطاب و موجودی قابل اتصاف به اطمینان و اضطراب

 

یـأیّتها النّفس المطمئنّة

«نفس»، به معنای روح است. (صحاح)

ارث

اجتناب از غصب ارث 4

اضطراب

زمینه رفع اضطراب 5

اطمینان

عوامل اطمینان 5

امتحان

امتحان با بی نیازی 4; امتحان با فقر 4

بی نیازی

علم به فلسفه بی نیازی 5

خدا

گفتگوی اخروی خدا با صاحبان نفس مطمئنه 2; مدحهای خدا 2

روح

اضطراب روح 6; اطمینان روح 6; خطاب به روح 6; حقیقت روح 6

عذاب

زمینه نجات از عذاب های اخروی 4

عمل

فواید اخروی عمل 3

فقر

علم به فلسفه فقر 5

قیامت

عوامل اطمینان در قیامت 3

مال دوستی

اجتناب از مال دوستی 4، 5

مساکین

تأمین مساکین 4; حسن معاشرت با مساکین 5

نفس مطمئنه

آرامش اخروی صاحبان نفس مطمئنه 1، 2; مدح اخروی صاحبان نفس مطمئنه 2

یتیم

احترام یتیم 4; حسن معاشرت با یتیم 5