تفسیرآیات قرآن کریم – سوره آل عمران – آیه ۶۴ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَاب تَعَالَوْاْ إِلَی کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بهِ شَیْئًا وَلاَ یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُولُواْ اشْهَدُواْ بأَنَّا مُسْلِمُونَ
بگو: ای اهل کتاب! بیائید به سوی کلمه ای یکسان میان ما و شما که جز خدا را نپرستیم و هیچ چیزی را شریک او قرار ندهیم. و بعضی از ما بعضی دیگر را به جای خدا ربّ (مُطاع) نگیرند. پس اگر روی گرداندند بگوئید: شما شاهد باشید که ما تسلیم [حق]هستیم.
1 ـ نفی پرستش غیر خدا، نفی شرک و عدم پذیرش حاکمیت غیر خداوند، وجه اشتراک ادیان الهی
یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم الا نعبد الاّ اللّه و لا نشرک به شیئاً و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
2 ـ دعوت پیامبر (ص) از اهل کتاب به توحید در عبادت، نفی شرک و عدم پذیرش حاکمیّت غیر خداوند
یا اهل الکتاب تعالوا ... و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
3 ـ توحید عبادی، نفی شرک و ردّ حاکمیّت غیر خداوند، گفتاری عادلانه و منصفانه
تعالوا الی کلمة سواء بیننا ... و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
«سواء»، به معنی «عدل» است.
4 ـ توحید عبادی و ربوبی، اساس و معیار وحدت
تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم الاّ نعبد الا الله ... ارباباً من دون اللّه
5 ـ عقیده توحیدی، بینشی متعالی و موجب تعالی انسان
تعالوا الی کلمة سواء
کلمه «تعالوا» که از ریشه «علوّ» به معنای بالا است گویای برداشت فوق می باشد.
6 ـ عبادت، مخصوص خداوند است.
الاّ نعبد الا اللّه
7 ـ نفی الوهیّت حضرت مسیح (ع)
و لا نشرک به شیئاً
جمله «و لا نشرک ... »، تعریض به مسیحیان است.
8 ـ انحصار ربوبیّت به خداوند
و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
9 ـ همه انسانها با یکدیگر برابرند و هیچکس بر دیگری ربوبیّت ندارد.
و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
10 ـ مأموریّت پیامبر (ص) بر دعوت اهل کتاب به آزاداندیشی و داشتن شخصیّت مستقل انسانی
تعالوا ... و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
11 ـ مسلمانان، موظف به اعلام تسلیم خود در برابر خداوند، در صورت استنکاف مخالفان از پذیرش آن
فان تولّوا فقولوا اشهدوا بانّا مسلمون
12 ـ پیامبر اکرم (ص) و پیروانش، تسلیم در برابر خداوند هستند.
فقولوا اشهدوا بانّا مسلمون
13 ـ بندگی خدا، نفی شرک و طرد حاکمیّت غیر خداوند، از ویژگیهای مسلمانان
فقولوا اشهدوا بانّا مسلمون
14 ـ تسلیم در برابر خدا، روح ادیان الهی
فقولوا اشهدوا بانّا مسلمون
از تمام دستورات گذشته (عبادت خدا، نفی شرک و ... ) تعبیر به تسلیم شده است.
15 ـ لزوم قطع مناظره، پس از اقامه برهان و استنکاف خصم از پذیرش آن
فان تولّوا فقولوا اشهدوا بانّا مسلمون
16 ـ پذیرش تحلیل و تحریم (قانونگذرای) دیگران، پذیرش آنان به عنوان ربّ است.
و لا یتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه
پیامبر (ص) در پاسخ شخصی که می گفت: ما کنّا نعبدهم، فرمود: اما کانوا یحلّون لکم و یحرّمون فتأخذون بقولهم؟ فقال: نعم، فقال النّبی (ص): هو ذاک.(1)
آزادی: 10
آزادی اندیشه 10
اتحاد:
عوامل اتحاد 4
ادیان:
هماهنگی ادیان 1
انبیا:
انبیا و آزادی 10 ; دعوت انبیا 2، 10
انسان:
شخصیت انسان 10 ; تساوی انسان ها 9
اهل کتاب: 2، 10
تسلیم:
تسلیم به خدا 11، 12، 14
توحید:
آثار توحید 5 ; توحید صفاتی 4 ; توحید عبادی 1، 2، 3، 4، 6
خدا:
حاکمیت خدا 1، 2، 3، 13 ; ربوبیت خدا 8
دین:
حقیقت دین 14
رشد:
عوامل رشد 5
روایت: 16
سخن:
عدالت در سخن 3
شرک:
شرک در قانونگذاری 16 ; نفی شرک 1، 2، 3، 7، 13
عبودیت: 1
عبودیت خدا 13
عیسی (ع): 7
قانونگذاری: 16
مجادله:
آداب مجادله 15
محمّد (ص):
تسلیم محمّد (ص) 12 ; پیروان محمّد (ص) 12 ; محمّد (ص) و اهل کتاب 2، 10
مساوات: 9
مسلمانان:
مسؤولیت مسلمانان 11 ; ویژگیهای مسلمانان 13
پی نوشت ها :
1. مجمع البیان، ج 2، ص 767.
تصاویر ضمیمه
