تفسیرآیات قرآن کریم – سوره آل عمران – آیه ۳۱ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبعُونِی یُحْببْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ

بگو: اگر خدا را دوست می دارید از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد و گناهانتان را بر شما ببخشاید. و خدا آمرزگار و رحیم است.

 

1 ـ پیامبر (ص) مأمور فراخوانی دوستداران خدا به پیروی از خویش

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

2 ـ دوستداران راستین خداوند، پیروان پیامبر (ص) هستند.

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

3 ـ محبّت راستین، مستلزم پایبندی به لوازم آن است.

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

4 ـ مخالفت با پیامبر (ص) منافی دوستی با خداوند

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

5 ـ لزوم پیروی از پیامبر (ص)

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

6 ـ محبّت و دوستی، مشوق و محرک انسان به عمل

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

7 ـ بهره گیری قرآن از عواطف و محبّتها، برای وادار نمودن به عمل

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی یحببکم اللّه

 

8 ـ کردار انسان، نمایانگر عُلقه ها و گرایشهای درونی است.

قل ان کنتم تحبون اللّه فاتبعونی

 

9 ـ اهمیّت التزام به ولایت رهبران الهی و پیروی از آنان

قل ان کنتم ... فاتبعونی یحببکم اللّه و یغفر لکم

قرآن، محبّت الهی و غفران گناهان را پیامد پذیرش ولایت رهبران الهی گرفته است.

 

10 ـ پیروی از پیامبر اسلام (ص)، عامل جلب محبّت خداوند و آمرزش همه گناهان

فاتّبعونی یحببکم اللّه و یغفر لکم ذنوبکم

جمع مضاف در «ذنوبکم»، افاده عموم می کند.

 

 

11 ـ جلب محبّت خدا، هدف نهایی دین و دینداری است.

فاتّبعونی یحببکم اللّه

زیرا می فرماید تبعیّت از پیامبر (ص)، موجب محبّت خدا خواهد شد.

 

12 ـ نقش رهبران الهی در جلب محبّت خداوند به انسان*

فاتّبعونی یحببکم اللّه

پیامبر (ص) به عنوان مرشد راه محبّت الهی، معرفی شده است.

 

13 ـ محبّت و غفران الهی، بشارتی به پیروان پیامبر (ص)

فاتّبعونی یحببکم اللّه و یغفر لکم

 

14 ـ پذیرش رهبران الهی و تبعیّت از آنان، زمینه بخشایش گناهان

فاتّبعونی ... و یغفر لکم

 

15 ـ خداوند، غفور (بسیار بخشاینده) و رحیم (بسیار مهربان) است.

و اللّه غفور رحیم

 

16 ـ محبّت الهی نسبت به بندگان، زمینه بخشایش همه گناهان آنان*

یحببکم اللّه و یغفر لکم ذنوبکم

تقدم حب خدا بر غفران، بیانگر نقش محبّت خدا برای غفران گناهان است. و تعمیم غفران به همه گناهان، از اضافه شدن «ذنوب» استفاده شده است; زیرا جمع مضاف افاده عموم می کند.

 

17 ـ نصارا، مدعی دوست داشتن خدا

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی

در جمله «ان کنتم ... » فرض شده که مخاطبان مدعی دوست داشتن خداوند هستند و بنابر آنچه مجمع البیان در شأن نزول آیه آورده مراد از مخاطبان آیه مسیحیان می باشند.

 

18 ـ تشویق خداوند به تبعیّت و تصدیق و قبول دعوت پیامبر اکرم (ص)

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی

امیر المؤمنین (ع): ... فقال تبارک و تعالی فی التحریض علی اتباعه و الترغیب فی تصدیقه و القبول لدعوته «قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی».(1)

 

19 ـ اعراض از سنّت پیامبر اکرم (ص)، موجب محرومیّت از محبّت الهی

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی

رسول خدا (ص) پس از آن که فرمود: من رغب عن سنّتی فلیس منی، آیه فوق را تلاوت کرد.(2)

 

20 ـ تبعیّت از پیامبر (ص)، در نیکوکاری، تقوا، تواضع و خضوع، موجب جلب محبّت خداوند

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی یحببکم اللّه

رسول خدا (ص) درباره آیه فوق فرمود: علی البرّ و التقوی و التواضع و ذلّة النّفس.(3)

 

21 ـ دین، چیزی جز محبّت نیست.

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی یحببکم اللّه

امام باقر (ع): ... هل الدّین الاّ الحبّ؟، الا تری الی قول اللّه تعالی «قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی یحببکم اللّه».(4)

 

22 ـ حبّ و بغض در راه خدا، حقیقت دین است.

قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی یحببکم اللّه

رسول خدا (ص): ... و هل الدّین الاّ الحبّ و البغض فی اللّه قال اللّه تعالی «قل ان کنتم تحبّون اللّه فاتّبعونی ...».(5)

آمرزش:

زمینه آمرزش 9، 14، 16

اسماء و صفات:

رحیم 15 ; غفور 15

اطاعت:

آثار اطاعت 9، 14 ; اطاعت از محمّد (ص) 1، 5، 10، 18، 20 ; اطاعت از رهبری 8، 14

انگیزش:

عوامل انگیزش 3، 6، 10

انبیا:

دعوت انبیا 18

انسان:

گرایشهای انسان 7

تربیت:

روش تربیت 10

تکلیف:

زمینه عمل به تکلیف 10

تقوا:

آثار تقوا 20

تواضع:

آثار تواضع 20

حب و بغض: 4، 6، 10، 21

خدا:

آمرزش خدا 13; محبّت خدا 9، 11، 12، 13، 16، 20 ; تشویقهای خدا 18

خضوع:

آثار خضوع 20

دوستداران خدا: 1 ،2، 17

دوستی:

آثار دوستی 6

دین:

اهداف دین 12 ; حقیقت دین 20

دینداری:

آثار دینداری 12

رفتار:

پایه های رفتار 6، 7

روایت: 18، 19، 20، 21

عمل:

آثار عمل 7 ; زمینه عمل 6

عواطف و احساسات: 10

محبّت:

آثار محبّت 3، 6

محمّد (ص):

پیروان محمّد (ص) 2، 13 ; سیره محمّد (ص) 19 ; مسؤولیت محمّد (ص) 1

مسلمانان:

بشارت به مسلمانان 13

مسیحیان:

ادعاهای مسیحیان 17

واجبات: 5

ولایت و امامت: 8، 11

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 8، ص 26، ح 4 ; نورالثقلین، ج 1، ص 326، ح 87.

2 و 3. الدرّ المنثور، ج 2، ص 178.

4. محاسن برقی، ج 1، ص 262، ح 327 ; خصال صدوق، ج 1، ص 21، ح 74.

5. الدرّ المنثور، ج 2، ص 179.