مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی با خبرنگار تلویزیون ترکیه پیرامون شرایط اتمام جنگ، روابط با ترکیه، خودمختاری کردها و روابط با آمریکا
س ـ می‌دانیم شما رئیس مجلس هستید و قدرت زیادی در امور دارید آیا ممکن است در این مورد به ما اطلاعاتی بدهید و خود را معرفی کنید؟
ج ـ در ایران قانون اساسی به مجلس قدرت زیادی داده است. به عنوان مثال تأیید هیأت دولت، اعمال نظر در مورد بودجه کل کشور و استیضاح وزرا، حتی عزل رئیس جمهوری یا نظارت بر کل مسایل کشور، اینها همه از حقوق مجلس است. من اگر چیزی دارم، ناشی از مجلس است. مسأله به شخص خود من مربوط نمی‌شود.
س ـ آیا مجدداً برای ریاست مجلس نامزد خواهید شد یا خیر؟ چه تفاوتی بین مجلس دوم و سوم وجود خواهد داشت؟
ج ـ اینکه من نامزد بشوم بستگی دارد به میل نمایندگان، اگر آنان مثل گذشته چنین چیزی بخواهند، طبعاً من آماده خدمتگزاری هستم. تفاوت بین این مجلس و دو مجلس قبلی هنوز به نظر ما روشن نیست، چون ترکیب نمایندگان هنوز مشخص نشده است. من حدس می‌زنم که زیاد فرق نداشته باشد و شبیه همان مجلس اول و دوم خواهد بود.
س ـ ملت در ایران، اسلام را پایه امور می‌دانند ولی با این وجود عده‌ای طرفدار نظر اقتصاد آزاد و عده‌ای طرفدار مداخله دولت در تمام امور اقتصادی هستند، نظر جنابعالی در این مورد چیست؟
ج ـ ما فکر می‌کنیم دولت باید امور کشور را هدایت بکند، ولی کارها به دست خود مردم باشد. اینکه هدایتی در امور اقتصادی نباشد، پذیرفته نیست. این هم صحیح نیست که دولت خود مسئولیت اقتصادی، صنعتی و امور مردم را عملاً انجام بدهد. طرفداران اقتصاد دولتی در کشورهای مارکسیستی هم شکست خورده‌اند. ما در حد هدایت، نقش دولت را قبول داریم.
س ـ به نظر ما آمریکا و شوروی خواهان شکست عراق در این جنگ نیستند و اگر به نقشه جغرافیایی منطقه توجه کنیم، شاهد پیروزی شما در این جنگ هستیم. با داشتن چنین موقعیتی چرا آتش‌بس را قبول نمی‌کنید در حالی که هم پیروز هستید و هم اینکه دولت‌های بزرگ طرفدار پیروزی شما نیستند؟
این مسأله اذهان را به این فکر وا داشته که دولت جمهوری اسلامی ایران طرفدار صلح نیست. آیا این یک مسأله داخلی به شمار می‌آید؟
ج ـ این را ما قبول داریم که پیروزی به دست آورده‌ایم ولی پیروزی ما هنوز کامل نیست. پیروزی برای ما این نیست که بخشی از خاک عراق را بگیریم. چون ما بنا داریم خاک عراق را بعد از آنکه ملت آن کشور حاکم شد به آنان پس بدهیم. پیروزی برای ما همان است که اعلام کردیم. یعنی باید حزب بعث به عنوان متجاوز اعلام و تنبیه بشود. ما عدالت را می‌خواهیم. اگر عدالت به دست آمد ما پیروزیم. اما در مورد اینکه دو قدرت بزرگ این را نمی‌خواهند، بلی؛ آنها نمی‌خواهند ولی ما می‌خواهیم ثابت کنیم که می‌شود برخلاف اراده و قدرت‌های بزرگ کار کرد. آن دو قدرت نمی‌خواستند نظام شاه شکسته بشود و ملت ایران پیروز بشود، ولی شد. ما این قدرت را در ملت‌ها می‌دانیم که بتوانند اراده خود را بر اراده دیگران تحمیل کنند و حق خود را بگیرند. در مورد جنگ، ما هیچ مسأله داخلی نداریم. همین امروز اگر امام صلاح بدانند که جنگ نباشد و به مسئولان کشور اعلام کنند، ملت به امام اعتماد دارند. اکثریت ملت ما در حال حاضر طالب این هستند که جنگ تا پیروزی ادامه پیدا کند.
س ـ ایران طرفدار مجازات صدام است و فکر می‌کنیم در دنیا یک چنین مکانیزمی وجود ندارد. به نظر شما جنگ چه زمانی تمام می‌شود و شرایط اصلی و اساسی برای اتمام جنگ چه چیزهایی است؟
ج ـ ما صریحاً گفته‌ایم. مثلاً اگر شورای امنیت، صدام را به عنوان متجاوز معرفی کند و جایی هم به عنوان داوری مشخص شود که درباره کیفر متجاوز نظر بدهد، جنگ تمام می‌شود. ما چیز دیگری نمی‌خواهیم و هر چه هم آن مرکز داوری که مقبول ما هم باشد قضاوت کند، ما می‌پذیریم.
س ـ اگر سازمان ملل صدام را متجاوز بشناسد، آیا این برای پایان جنگ کافی است؟
ج ـ وقتی اعضای شورای امنیت متجاوز را اعلام کنند باید کمیسیون یا محکمه یا هیأت داوری تشکیل شود تا نظر بدهد با متجاوز چه باید کرد و چه حقی از ما ضایع شده است. ما گفته‌ایم آماده‌ایم و وقتی که متجاوز اعلام شد و وقتی برای آن داوری تعیین کردند ما اعلام آتش‌بس می‌کنیم.
س ـ به نظر می‌رسد که عراق در جنگ شهرها از امکانات بیشتری برخوردار است، آیا امیدی به پیروزی ایران در این جنگ هست؟
ج ـ این طور نیست که عراق برای جنگ شهرها امکانات بیشتری داشته باشد. ما مایل نیستیم که جنگ شهرها زیاد شدت پیدا کند. شما می‌دانید که بیش از 20 شهر عراق زیر برد توپخانه ما است. ما می‌توانیم همه جا را بمباران بکنیم، موشک‌های ما هم به همه جای عراق می‌رسد. آن چیزی که عراق بیشتر دارد گستاخی زدن شهرهاست. ما مایل نیستیم غیر نظامیان در جنگ آسیب ببینند. در حد مقابله به مثل اکتفا می‌کنیم و هر روزی که عراق نزند، ما روز بعد نمی‌زنیم. قبلاً هم به مردم اعلام می‌کنیم، مردم از خانه‌های خود بیرون بروند تا آسیب نبینند. اگر روزی بنا باشد که ما هم مثل صدام بخواهیم شهرها را خراب بکنیم، فکر می‌کنم قدرت ما بیشتر از صدام باشد.
س ـ مردم این سئوال را مطرح می‌کنند که آیا عراق می‌تواند به تهران حمله شیمیایی کند؟ آیا شما در این مورد نظری دارید؟
ج ـ البته اگر بتواند، خیلی محدود خواهد بود. عراق کار وسیعی در شهرهای عمده ما از این جهت نمی‌تواند انجام دهد. ما هم برای دفاع خود را آماده کرده‌ایم. به مردم آموزش داده‌ایم. ولی همه چیز از حزب بعث عراق ساخته است. لذا ما هر جنایت ممکن را احتمال می‌دهیم که روزی ممکن است به دست عراق انجام شود. ولی من فکر می‌کنم اگر چنین کاری بکند ما به آسانی بتوانیم عراق را پشیمان کنیم.
س ـ آیا بی طرفی ترکیه در جنگ ایران و عراق موجب ناراحتی شما می‌شود؟ زیرا رفتن آقای تورگوت اوزال به عراق واکنش خوبی در مطبوعات ایران نداشت. در این مورد نظر جنابعالی چیست؟
ج ـ البته مایلیم که ترکیه هم مثل بقیه کشورها طرفدار عدالت باشد. ما خودمان را در این جنگ مظلوم می‌دانیم. تجاوز را عراق آغاز کرد، جنگ شهرها و زدن کشتی‌ها را هم عراق آغاز کرد، استفاده از سلاح شیمیایی و کارهای خلاف قانون را عراق آغاز کرده است. ما حق می‌دانیم که هر زمامدار و هر انسانی با ظلم و خلاف، مخالفت کند. البته مشکلات شما را هم می‌دانیم. به هر حال ترکیه مسایل اقتصادی دارد. عضو ناتو است و با توجه به مشکلاتی که دارد، اگر ناراحت می‌شویم، دندان روی جگر می‌گذاریم. این مقدار عکس‌العمل که در روزنامه‌های ما بود، شاید بیشتر به خاطر این بود که آقای اوزال زمان بدی به عراق مسافرت کرد. موقعی مسافرت کرد که چندین هزار نفر مردم خود عراق با اسلحه شیمیایی صدام شهید و یا مجروح شده بودند. حتماً نه مردم عراق و ترکیه و نه مردم ایران مایل نیستند که ببینند در آن شرایط آقای اوزال کنار یک چنین جنایتکاری نشسته است یا دست او را می‌فشارد.
س ـ دولت جمهوری اسلامی ایران تا چه حد به حساسیت ملت و دولت ترکیه واقف است؟ مثلاً مقامات ایران در سال 1983 گفتند که خط لوله نفت عراق به ترکیه بمباران خواهد شد، آیا این امر به خاطر مسایل جنگی انجام نپذیرفت یا به علت در نظر گرفتن منافع ترکیه، آن خط لوله را بمباران نمی‌کنید؟
ج ـ البته ما ملاحظاتی در مورد کشور شما داریم، منتها این ملاحظات دائمی نمی‌تواند باشد. تا به حال حوصله کردیم، یک روزی هم ممکن است ناچار شویم. ما مشکلات ترکیه را می‌فهمیم. شما هم مثل ما دچار همسایه زورگو و توسعه‌طلبی هستید. معمولاً آمریکا وشوروی با همسایه‌های خود نمی‌خواهند عادلانه رفتار کنند. شما می‌بینید آمریکا با کوبا و نیکاراگوئه یا پاناما که با سیاست آن کشور موافق نیست، بدرفتاری می‌کند. روس‌ها از آن بالا که نگاه می‌کنیم با ژاپن، مغولستان یا چین و افغانستان و آن طرف هم با همه کشورهای اروپای شرقی اگر قیمومیت شوروی را قبول نکنند، بدرفتاری می‌کند. با مجارستان و چکسلواکی دیدید که شوروی چه کرد.
می‌بینید که در حال حاضر چگونه آن همه موشک به عراق می‌دهد، تا این طور به ما که همسایه او هستیم ناجوانمردانه حمله شود. البته شما هم همسایه یک ابرقدرتی هستید و مشکلاتی دارید، ما اینها را درک می‌کنیم و مایل هستیم که با شما در مسایل عمومی منطقه همکاری کنیم، ما با همه همدرد هستیم و منافع مشترک داریم. طبعاً در جنگ هم ملاحظاتی داریم که باعث تیرگی روابط ما نشود تا بتوانیم همکاری بکنیم ولی طبعاً این محدود است و حدی دارد.
س ـ جناب آقای رئیس مجلس با توجه به اینکه دولت ایران با همکاری اکراد یعنی پیشمرگان کرد عراق علیه رژیم عراق در شمال آن کشور پیشرفت می‌کند، آیا ایران قصد تصرف کرکوک را نیز دارد یا خیر؟
هدف از این کار چیست؟
ج ـ طبیعی است ما تا هر جا که برای سقوط صدام لازم باشد پیش می‌رویم و هدف ما تصرف اراضی نیست. هدف ما فشار روی حزب بعث عراق است و تا آن حدی که لازم باشد پیش می‌رویم.
س ـ بعد از اینکه در شمال عراق با همکاری کردها علیه رژیم عراق به هدف نهایی خود دست یافتید، مناسبات بعدی شما با آنان چگونه خواهد بود؟ چون مجبور هستید در مقابل این همکاری چیزی به آنان بدهید.
ج ـ ما فکر می‌کنیم کردهای عراق مظلوم هستند. صدام به آنها ستم کرده و تبعیض قایل شده است. هزاران روستای کرد نشین به خاطر حملات ارتش عراق مخروبه شده است و مردم آن متواری هستند. در شمال عراق به جز چند شهر بقیه مخروبه است. نمونه آن را شما در حلبچه دیدید. ما تا هر جا در داخل عراق پیش می‌رویم، می‌بینیم دولت بعثی روستاها را خراب و مردم را آواره کرده است. ما فکر می‌کنیم اگر با کردها مثل یک هموطن مساوی با دیگران رفتار شود، آنان نیازی ندراند که مخالفت کنند. ما همان گونه که با کردهای خودمان در ایران عمل می‌کنیم و آنان را مثل فارسی‌ها و مثل لرها و عرب‌ها مساوی می‌دانیم، فکر می‌کنیم با کردهای عراق هم این طور باشد و اگر این طور باشد، اصلاًمنطقه مسأله‌ای به نام مسأله کرد نخواهد داشت و آنان احساس مظلومیت نخواهند کرد.
س ـ درست متوجه شدم که شما از نوعی خود مختاری سخن می‌گویید؟
ج ـ اینها مربوط به داخل عراق است، ما در اراده ملت عراق دخالت نمی‌کنیم.
اگر ملت عراق خواست خود مختاری بدهد به مجموع آنان خودمختاری می‌دهند، اگر خواستند با هم به گونه دیگر عمل کنند، عمل می‌کنند. ما در داخل ایران بنا نداریم به کسی خود مختاری بدهیم. در داخل ایران همه با هم مساوی و شریک در اداره کشور هستند.
س ـ به علت وجود خط لوله نفت در منطقه این که عده بی شماری کرد نیز در آن منطقه زندگی می‌کنند و دلایل زیاد دیگری که خود شما به آنها واقف هستید ترکیه برای این موضوع حساسیت خاص قائل است آیا به هنگام پیشرفت در منطقه، فکر می‌کنید که عکس‌العمل احتمالی دولت ترکیه در این موقعیت چه خواهد بود و آیا این عکس‌العمل را در محاسبات خود گنجانده‌اید؟
ج ـ ما دولت ترکیه را تا به حال عاقل و ملاحظه کار دیده‌ایم. فکر نمی‌کنیم که دولت ترکیه خود را به مسایل شمال عراق آلوده سازد. چون شما می‌دانید اگر آنجا چنین اتفاق بیفتد، طبعاً نفت کرکوک دیگر در محیط آشوب و درگیری قابل استخراج نخواهد بود و باید وحدت عراق را حفظ کرد. ما و شما باید با مردم عراق همکاری کنیم تا عراق به صورت یک ملت و دولت و سرزمین یک پارچه بماند. مردم ترکی هم که آنجا زندگی می‌کنند مثل بقیه مردم باید از عدالت و مساوات برخوردار باشند، حتماً نباید به خاطر اینکه تعدادی کرد آنجا هستند، استقلال عراق مخدوش بشود. ما می‌توانیم با دولت شما تفاهم داشته باشیم، وقتی که ما نظر سوئی به عراق نداشته باشیم و به خاطر مردم عراق فداکاری می‌کنیم، طبعاً شما هم با ما همکاری خواهید کرد.
س ـ آیا شما ترکیه را آن طور که در ساخت سیاسی هست قبول می‌کنید؟ آیا ترکیه لائیک موجب ناراحتی شما می‌شود؟ دلیل سئوال این است که بعضی اوقات در مطبوعات ایران به منجی ترکیه «آتاتورک» اهانت و توهین و حمله‌های سنگینی می‌شود و این موجب تأثیر در اذهان ما و به شک افتادن در مواردی که در بالا ذکر شده، می‌شود.
ج ـ هر چه مردم ترکیه در نظام خود بپسندند، برای ما قابل قبول است. اکثر کشورهای دنیا مسلمان نیستند و مرام غیر اسلامی دارند، با آنها هم ما رابطه حسنه داریم و روابط عادی داریم. البته اگر مردم ترکیه چنین نظام کشور خود را بخواهند برای ما تکلیفی نیست که در آنجا دخالت کنیم. در سایر کشورها هم همین است. البته ما به عنوان یک مسلمان مایلیم و آرزو داریم که دولت‌ها به خواست مردم خود توجه نشان دهند.
س ـ به نظر شما در این موقع «خلق ترکیه» این وضعیت «لائیک»، را نمی‌خواهند؟
ج ـ من از خواست همه مردم ترکیه اطلاعی ندارم. در ترکیه انتخابات می‌شود و به نظر من انتخابات شما هم یک مقدار جدی است.
س ـ همان طور که مستحضر هستید اواخر سال میلادی 1988 حکومت جدیدی در آمریکا به روی کار خواهد آمد، اگر این حکومت قصد نزدیک کردن روابط آمریکا با ایران را داشته باشد، آیا شما جواب مثبتی خواهید داد یا خیر؟
ج ـ سیاست اعلام شده ما همیشه این بوده است که آمریکا روش خصمانه‌ای با انقلاب اسلامی دارد. در زمان رژیم گذشته هم مردم ما آمریکا را مسئول کلی جنایات رژیم می‌دانستند آمریکا باید پیشقدم بشود و باید ثابت کند که روشش با ما خصمانه نیست. مثلاً اموال ما را در آنجا (آمریکا) مسدود کرده و چیزهای دیگر. اگر آمریکا روش خود را اصلاح کند و این را برای ما ثابت کند، ما نمی‌خواهیم تا قیامت رابطه خود با آمریکا را قطع کنیم.
س ـ در این اواخر همان طور که اطلاع دارید روابط بین ایران و ترکیه سیر نزولی و صعودی داشته است، شما این روابط را چگونه می‌بینید؟
ج ـ در حد متوسط است. یعنی نسبتاً در مواردی دوستانه است و در مواردی هم خنثی است.
س ـ یعنی کاملاً خوب نیست؟
ج ـ بهتر از این می‌تواند بشود.
س ـ قصد دارید که از ترکیه بازدید کنید؟
ج ـ میل دارم در یک زمان مناسبی به ترکیه سفر کنم، ولی میل ندارم وقتی مسافرت می‌کنم روابط بعد با روابط قبل فرقی نداشته باشد.
س ـ جناب آقای رئیس مجلس قبل از اینکه سئوالات را به اتمام برسانم آیا پیام یا پیغامی خاص به مردم ترکیه دارید؟
ج ـ حرف خاصی ندارم. سلام مرا به مردم و مسئولان ترکیه برسانید و به آنها بگویید که آنچه می‌تواند حافظ منافع ما باشد، همکاری کشورهایی مثل ایران، ترکیه و پاکستان است که خیلی مهم است. ما به عنوان همسایه و مسلمان و دارای منافع مشترک و تقریباً دشمنان مشترک هستیم. می‌توانیم برای همه دنیا و همه منطقه مفید باشیم و مردم خود را در سایه همکاری می‌توانیم سعادتمند بکنیم و عوامل زیادی هم برای همکاری بین ما و شما وجود دارد.