مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی باخبرنگاران داخلی
پیرامون: روابط مالک و مستأجر، پتروشیمی بندر امام خمینی
س) با توجه به اینکه مستاجرین، در زمان رژیم گذشته مورد ستم بوده‌اند و امروز نیز اجاره‌نشینان مستضعف، با پرداخت اجباری اجاره‌بهای سنگین - که گاهی کل درآمد آن‌ها را می‌بلعد - همچنان مورد استثمار مالکان مستکبر واقع می‌شوند؛ نظر شما درباره لایحه توقف اجرای احکام و دستورهای اجرایی دادگاه‌های صالحه و مراجع ثبتی چیست؟ همچنین، جمهوری اسلامی، چه موقع و چگونه مستاجرین را موردحمایت خود قرار می‌دهد؟
در حال حاضر طرحی در دست مجلس شورای اسلامی است که ابتدا به آن رسیدگی می‌شود و سپس به مجلس می‌آید و طی آن، روابط مالک و مستأجر، به‌طورکلی تعیین خواهد شد. آنچه در جلسه دیروز مطرح شد، راه‌حل اساسی نبود. از مدت‌ها قبل، منتظر لایحه‌ای در ارتباط با مالک و مستأجر بودیم تا از طریق آن، موقتاً از در بدری مستأجران ممانعت شود. البته این لایحه، نقاط ضعفی هم داشت؛ ازجمله این موضوع که همه این موارد بدین شکل نیست که مستکبر بخواهد مستضعف را از منزلش بیرون کند. این قضیه، گاهی نیز برعکس می‌شود. موارد زیادی به مجلس ارائه شده بود که نشان می‌دهد مستضعفینی هم هستند که می‌خواهند خانه‌هایشان را بگیرند و چون در دست دیگران است، نمی‌توانند.
درمجموع به این نتیجه رسیدیم که این راه‌حل نیست. اکنون بناست به دادگاه‌ها توصیه شود که تا تعیین تکلیف نهایی قانون، در مواردی که شخص دچار زحمت می‌شود، احکام تخلیه کمتری صادر کنند.
س) نظر شما درباره آزاد شدن خریدوفروش خانه‌های مسکونی و وضعیت این معاملات در شهرستان‌ها چیست؟
لایحه‌ای با قید یک‌فوریت در مجلس بوده که الآن در کمیسیون مسکن است و ما منتظریم که تا آخر این هفته، برای طرح در جلسه علنی به دست ما برسد. طبق این لایحه و پس از تصویب، برای طرح در جلسه علنی به دست ما برسد. طبق این لایحه و پس از تصویب، اجازه خریدوفروش مسکن داده خواهد شد؛ اما یک نوع کنترل نیز از جانب وزارت مسکن صورت خواهد گرفت تا معاملات، به وضع سابق برنگردد. من فکر می‌کنم که تا آخر هفته آینده و یا هفته بعد، ازنظر مجلس، کار تجویز معاملات تمام خواهد شد.
س) در مورد لایحه ملی شدن اموال شاه و اینکه چرا پس از حذف کلمه (ملی شدن) از آن، این لایحه موردقبول نماینده دولت قرار نگرفت، توضیح بفرمایید.
وقتی‌که کلمه «ملی» از لایحه حذف شد، برای معنای قابل توجهی برای آن باقی نماند؛ چرا که تنها مصادره مشمول لایحه این می‌شد و این امر، قبلاً صورت گرفته بود بدین معنی که دادگاه‌ها قبلاً اموال این خانواده را مصادره کرده بودند. و با این لایحه، دیگر چیزی عاید نمی‌شد. از طرفی، اگر کلمه «ملی» در لایحه باقی می‌ماند، این شبهه وجود داشت که مبادا در بعضی کشورهای خارجی - که اموالی از این خانواده در اختیار دارند - در مورد اموال ملّی چنین قانونی وجود داشته باشد که غرامت پرداخت شود و به بهانه گرفتن غرامت، اموال را آنجا معطل کنند.
به‌دلیل وجود چنین شبهه‌ای، مجلس، زیربار کلمه «ملی» نمی‌رفت. از طرف دیگر، چون بدون اطلاق واژه«ملی» هم، آنچه وکلای ایرانی در آمریکا خواسته بودند - مبنی بر اینکه قبلاً ملی کنید تا دستمان بازتر شود - تأمین نمی‌شد، ما لایحه را مسکوت گذاشتیم تا دولت بیشتر مطالعه کند و ببیند چنانچه مصادره کفایت می‌کند، دیگر ملی اعلام نشود. همچنین، اگر ملی لازم است، این لایحه بگونه‌ای تصویب شود که احتمال بهانه‌جویی دولت‌های خارجی وجود نداشته باشد.
س) نظر شما درباره عملکرد هیأت سه نفره چیست؟
از ابتدا بنا بود که این سه نفر، نسبت به شناسایی و معرفی کسانی که از حدود تعیین شده تخلف می‌کنند و سر ناسازگاری دارند و به تشنج دامن زده و ارگانهای دیگر را تضعیف می‌کنند، اقدام و رسیدگی نمایند. البته به‌نظر من، هیأت سه نفره با سرعت و قاطعیت لازم عمل نمی‌کند، اما بهرحال در محدوده کاری خود فعالیت می‌کند و امیدواریم که موارد تخلف، سریع‌تر و قاطع‌تر مشخص شوند.
آنجا دادگاه هم نیست و آن‌ها صرفاً به‌مردم کمک می‌کنند تا عوامل ایجاد درگیری، تشنج و مخالفت را بشناسند. این هیأت، با چنین هدفی به‌وجود آمده و اگر وظایفشان را به خوبی انجام دهند، هیأت مؤثری خواهند بود. البته این فرمان امام و حضور هیأت مذکور تا حدودی از تشنجات و توسعه دامنه اختلافات کاسته است.
س) در مورد آینده طرح پتروشیمی بندر امام خمینی - باتوجه به تصمیم متوقف کردن آن از طرف کمپانی ژاپنی به‌منظور اخذ پول جهت اتمام طرح - چه نظری دارید؟ آیا این امکان وجود دارد که ایران برای تکمیل این طرح، با کشورهای دیگر قرارداد ببندد؟
کمپانی طرف قرارداد ما چنین حرفی را زده است؛ اما دولت ژاپن نمی‌خواهد چنین مسأله‌ای پیش بیاید و مایل است که روند اجرای قرارداد ادامه پیدا کند. طبیعتاً چنانچه کمپانی مذکور حاضر به‌ادامه کار نباشد و بخواهد شرایط سنگینی را تحمیل کند، ما طرح را به‌همین وضع رها نمی‌کنیم؛ مثل بقیه طرح‌های دیگر کشور و یا طرح مس سرچشمه که از دست امریکاییها گرفتیم، در این مورد هم چنانچه نیاز باشد، طرح را به کارشناسان دیگری می‌سپاریم. اگر هم کارشناسان خودمان بتوانند کار را تمام کنند، با سرمایه و نیروی خودمان آن را به‌اتمام خواهیم رساند.
س) در صورت ایجاد مخاطراتی از طرف گروهک‌های منحرف برای جمهوری اسلامی، دولت به امت انقلابی اجازه رویارویی با آن‌ها را خواهد داد یا اینکه تدبیر دیگری خواهد اندیشید؟
تعبیر مخاطره یک عبارت اغراق آمیزی است و من فکر نمی‌کنم که این گروهها در آینده خطری برای جمهوری اسلامی داشته باشند؛ مگر اینکه موی دماغی شوند و ایجاد مزاحمت کنند طبیعتاً وقتی این مسأله از یک حدی بگذرد و برای مردم قابل تحمل نباشد، دولت قاطعیت بیشتری نشان خواهد داد. در ضمن تا آنجایی که من اطلاع دارم، ستاد امنیت کشور تصمیمات قاطعی اتخاذ کرده‌اند و فکر می‌کنم در روزهای آینده، از طرف نیروهای اجرایی، شاهد اقدامات جدیدی در مقابله با زحمات ایجاد شده باشیم.
س) نظر شما درباره تصمیم اخیر وزارت کشور مبنی بر صورت نگرفتن انتخابات در بعضی از مناطق غیرجنگی چیست؟
در این‌باره، آقای مهدوی در مجلس توضیح کافی دادند و ما قانع شدیم. طبق قوانین مقرّر، در انتخابات میان‌دوره‌ای ضروری نیست که ظرف یک روز، در همه مناطق انتخابات برگزار شود. طبق قانون اساسی، انتخابات بایستی در اولین فرصت و هرجایی که شرایط آن آماده است، برگزار شود. وزیر کشور نیز موظف است انتخابات را در جاهایی که شرایطش آماده است با فوریت انجام دهد و چنانچه دلیلی برای تأخیر وجود ندارد، وزارت کشور حق به تعویق انداختن را نداشته و لازم است بلافاصله کار را انجام دهد. البته اگر در شهری امکان رأی گیری وجود ندارد و کسانی معتقدند که این امکان هست، باید مسأله را روشن کرده و دلایل خود را بیان کنند، در واقع نباید تبعیض را قائل شد و در صورت آمادگی شرایط، لازم است انتخابات صورت گیرد
من فکر می‌کنم در جاهایی که جنگ نیست، مشکلی نداریم و از سخنان آقای مهدوی هم این طور برنمی‌آمد که در مناطق غیر جنگی مشکلی باشد. مسأله اصلی درباره مناطق جنگی است و چنانچه قرار باشد که انتخابات در این شهرها متوقف شود، باید به درخواست رئیس جمهور و با تصویب مجلس باشد. گویا در حال حاضر، معطلی وزارت کشور بر سر امضاء نشدن قانون اخیر مجلس شورای اسلامی است که هنوز در دفتر ریاست جمهوری است. وقتی‌که این قانون ابلاغ شد و یا فکر دیگری ارائه شد، طبعاً وزارت کشور بایستی انتخابات را انجام دهد.
س) آیا خبر ارسال موشک زمین به زمین، از طرف دولت آلمان غربی به‌عراق صحت دارد؟
ما گزارشهایی در این باره داشته‌ایم؛ اما میزان صحت آن را نمی‌توانیم تعیین کنیم. گزارشهایی مبنی بر اینکه آلمان و بسیاری از کشورهای اروپایی - ازجمله فرانسه از لحاظ اسلحه و امکانات جنگی، عراق را در این جنگ کاملاً کمک می‌کنند و هیچ بعید نیست که این خبر صحیح باشد.
س) درباره خبر توقیف کشتی آمریکایی - تحت اجاره دولت کویت - در آبهای خلیج‌فارس چه نظری دارید؟
طی دو روز گذشته، من هم گزارشهایی در این باره شنیده‌ام که نشان می‌دهد این کشتی توقیف شده است. گویا این کشتی در منطقه‌ای پیدا شده که قبلاً از طرف ما به‌عنوان منطقه جنگی اعلام شده بود و واقعاً هم منطقه جنگی بوده است. حضور کشتی در آنجا، با بیانیه صادره از طرف ایران مطابقت نداشته و به همین دلیل، به‌واسطه بروز بدبینی، کشتی توقیف شده است. ما منتظریم که از افراد دست اندرکار این قضیه، اخبار بیشتری دریافت کنیم.
س) آیا احتمال انجام تغییراتی در میز گردهایی که شورای عالی قضایی، جهت بحث راجع به لایحه قصاص تشکیل داده است. وجود دارد؟
البته کار شورای عالی قضایی منحصر به لایحه قصاص نیست. آن‌ها لوایح جدیدی در دست دارند که می‌خواهند به مجلس بدهند و ترجیح داده‌اند که یک جلسه بحث آزاد در دادگستری داشته باشند. اینگونه لوایح - که هم اطلاع مردم از آن‌ها لازم است و هم بحثهای آزاد سبب غنی‌تر شدن آن‌ها می‌شود - در آنجا مطرح می‌گردد و این مسأله خیلی طبیعی است که در مسائل مورد بحث، تغییراتی پیش بیاید. در لایحه قصاص نیز ممکن است تغییراتی صورت گیرد و بعداً هم که به مجلس هم بیاید، باز امکان تغییرات مجدد در آن وجود دارد.
س) نظر شما راجع به‌اجرای مصوبات مجلس از طرف دولت درباره حل مسأله گروگانها چیست؟
من در مصاحبه‌های قبلی هم گفته‌ام که در نگاه اولیه ما به لایحه، نه در متن و نه در اقدام دولت، تخلفی دیده نشد؛ اما در عین حال، عده‌ای از نماینده‌ها چنین ادعایی را دارند و به‌دولت هم گفته‌اند و نامه‌هایی نیز در این خصوص نوشته شده است.
اخیراً، از طرف وزیر مشاور آقای بهزاد نبوی، نامه‌ای به مجلس شورای اسلامی رسیده و از ما خواسته است که یک جلسه مخصوصی برای این منظور در نظر بگیریم تا ایشان بیایند و راجع به عملکرد دولت در رابطه با گروگانها، توضیحاتی برای مجلس ارائه دهند. این کار، ظرف این هفته یا هفته آینده انجام خواهد شد و پس از توضیح ایشان، لابد افراد مخالف هم نظرات خود را خواهند گفت و مطلب روشن می‌شود. بعد از این است که من می‌توانم قضاوت روشنی واضح و روشنی بکنم؛ چون تابحال فرصت دقت نظر نداشته‌ام. با این حال، در همان نگاه سطحی، اختلاف فاحشی ندیدم.
س) در لایحه بودجه صدور ۳ میلیون بشکه نفت در روز برای جبران کسر بودجه پیش‌بینی شده است. آیا با توجه به شرایط کنونی و وضعیت بنادر و غیره، این امر امکان‌پذیر خواهد بود؟
در بودجه صدور ۵/۲ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده است و اینکه گفته شد 3 میلیون بشکه، صحیح نیست. در ضمن، اینکه این مقدار صدور نفت فقط برای جبران کسر بودجه باشد، این هم درست نیست. تا آنجا که من اطلاع دارم، جنگ و حوادثی از این قبیل ثابت کرد که دولت و بطور کلی مملکت، برای روزهای مبادا و حفظ اعتبار دولت در صحنه مبادلات جهانی، بایددارای حدّ معینی از ذخایر ارزی باشد. آقایان اقتصاددانها هم چندین بار اعلام کرده‌اند که چنانچه میزان ذخایر ارزی ما از فلان مبلغ پایین‌تر بیاید، باعث افت ما در صحنه‌های اقتصادی بین‌المللی می‌شود.
در واقع، این مقدار صدور نفت را برای دو منظور تعیین کرده‌اند؛ یکی اینکه سطح ذخایر ما تا حد معمولی بالا برود؛ چرا که اگر ذخایر فعلی را نداشتیم، در شرایط جنگ حتماً دچار مشکلات عظیمی می‌شدیم. در حقیقت، ذخایر قبلی بود که ما را نجات داد و تأثیرات آن هنوز هم مشهود است. دلیل دوم این تصمیم هم به‌منظور رفع کسر بودجه است. این سئوال هم بهرحال سئوال قابل توجهی است و ما تضمینی نداریم که در شرایط جنگ، حتماً بتوانیم این مقدار نفت را صادر کنیم. حالا نمی‌توانیم یا نمی‌خواهیم، بهرحال ممکن است نشود این مقدار را صادر کرد. این‌ها در طرح، این مقدار را گنجانده‌اند و تلاش بر این است که به همین میزان صادر شود و چنانچه امکان‌پذیر نباشد، تأثیر آن در درجه اول، روی ذخایر ارزی ما خواهد بود و در درجه دوم، بر بعضی طرحها و کارهای در حال انجام کشور که طبعاً نیمه تمام خواهند ماند.