سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار جمعی از کشاورزان نمونه کشور
بسمالله الرحمن الرحیم
الحمدلله والسلام علی رسول‌الله و آله
خیلی خوش آمدید. خیلی دوست داشتم زودتر این دیدار انجام شود، ولی آقای مهندس کلانتری اصرار داشتند آن جلسه چند هزار نفری را داشته باشیم. فکر کردیم و دیدیم با هزینهای که صرف میکنید و زمان رفت و آمد و نیاز حضور در مزارع و با در نظر گرفتن کار شما، هیچ ضرورتی ندارد که زحمت بیفتید و تشریف بیاورید. با نمایندگان کشاورزان که تشریف دارید، کمی صحبت خواهیم کرد.
به طور طبیعی اول جزء شما هستم. کشاورز بودم و الان هم زندگی‌ام از کشاورزی میگذرد. مشکلات و شیرینیهای کشاورزی و همه بخشهایش را می‌دانم. شاید یکی از مناطق مشکل برای کشاورزی منطقه ما باشد که با کمبود و گرانی آب مواجه هستیم. چند نکتهای را خدمتتان عرض می‌کنم تا بدانید ما چه ذهنیاتی در مورد آینده کشاورزی داریم. کشاورزی اصلیترین بخش تولید ماست. یعنی اگر ما هیچ چیز جز کشاورزی نداشته باشیم، میتوانیم زندگی کنیم. خداوند ضروریات اولیه کشاورزی - چه دامداری، چه طیور، چه زنبورداری و ... - را در کشاورزی قرار داد. الان ما مجموعهای از همه، مانند دامداری، شیلات، طیور و ... داریم که مجموعة نسبتاً کاملی است.
ولی همانطوری که آقای دکتر گفتند، محصولات کشاورزی برای ما گران تمام می‌شود و با وجود واسطهای که هست، برای مصرف‌کننده گرانتر است و برای کشاورز سود کمتری دارد. باید کارهای زیادی کنیم تا بتوانیم دردنیا رقابت کنیم یا حداقل در داخل مقاومت کنیم که دیگران نیایند و بازار را از طریق ورود محصولات و میوه ارزان از خارج از دست آنها بیرون نیاورند. بحث ورود تجارت جهانی مسئله مهمی است که قطعاً باید کشاورزی خود را آماده کنیم که وقتی وارد شدیم، حفظ شود یا تأخیر بیاندازیم تا بتوانیم کار کنیم. باید به کشاورزی که حیات، سلامت، غذا و اشتغال ما به آن بند است، اصالت داده شود و صدمه نبیند.
مسئله دوم که برای نظام مهم است، خود روستائیان و کشاورزان هستند. بجز مسئله زیبایی روستا و کارهای زیربنایی مثل آب، برق و راه روستاها، بحث اشتغال در روستاها مهم است که از خود کشاورزی یا کارهای جانبی آن می‌باشد که ظرفیت مردم و فرزندان آنها را داشته باشد و در آنجا مشغول شوند. این مسئله برای ما قدیمی است.
بحث دیگر بیمه روستائیان است که اگر به یاد داشته باشید، هشت، نه سال پیش بیمه مجانی را شروع کردیم. از 71 تا الان پانزده سال می‌شود و کند پیش رفت و الان کاری را شروع کردند که آوردن پزشک در روستاست تا پزشک خانواده شود. دسترسی به پزشک عمومی در روستاها قطعاً باید باشد که یک درمان ابتدایی رایگان در روستا انجام شود که مقداری در دولت آقای خاتمی انجام شده و در دولت بعدی ادامه خواهد یافت. تأمین عدالت بدون این چیزها در روستا محقق نمیشود. برای خود ما هم مهم است.
بحث سند که مطرح شد، خیلی وقت است که دادن سند و نقشهبرداری در روستاها مطرح است. کمی طول کشیده، ولی دارد شروع می‌شود. امیدوارم سرعت بیشتری پیدا کند. صدور اسناد بیشتر مربوط به قوة قضائیه است، ما هم باید همکاری کنیم. سند برای روستائی هم ارزشمند است. می‌توانند به عنوان وثیقه برای جاهای دیگر استفاده کنند. همه ما می‌دانیم سند در زندگی چقدر مهم است! الان در مجمع تشخص مصلحت نظام بحث داریم که شما هنوز خیلی مطلع نیستید. با نزدیک دو سال کار بحثهای سیاست کلی بخش کشاورزی را تمام کردیم. دو روزی است که برای بررسی به صحن مجمع آوردیم. خوب است تکثیر شود و نسخهای در دست شما قرار گیرد. دو سه هفته دیگر به پایان میرسد و ابلاغ می‌شود.
یک پایة مستقر و درازمدت به عنوان سیاست‌های کشاورزی تدوین شده که با قانونهای مقطعی نتوانند به هم بزنند. ممکن است دولت جدیدی بیاید و قوانینی بگذراند و جابجائی ایجاد کند، ولی اصل همان سیاست‌های کلی است که می‌تواند به زندگی کشاورزان استقرار و پایداری بدهد. کشاورزان می‌توانند با این متانت ده سال آینده خود را ببینند که چگونه عمل خواهد شد. همه چیز را در همانجا پیشبینی کردیم. البته مختصر، ولی روشن است. این باید در قوانین و اجرائیات دیده شود. اگر نشود، مجمع موظف است نظارت کند و جلوی خلاف آن را بگیرد. من فکر می‌کنم الان مهمترین و بنیادیترین کار این است و خوب است در فاصلهای که دارد تصویب می‌شود، اگر پیشنهاد یا نظری دارید، بدهید تا روی آن کار کنیم و بحث و بررسی شود.
الان کشاورزی ما مدرن نیست. بیشتر به تجارب و سنت وابسته است و این کافی نیست. مثلاً در دامداری چطور می‌شود در یک گلة دام دامپزشک کافی نداشته باشیم یا در روستا مهندس آشنا به کشاورزی و ... نباشد؟ در هر مزرعه و در هر جائی که حساب کنید، این مسئله هست. ما الان نیروی علمی کافی نداریم و با اینکه دارد نیرو تولید می‌شود، ولی نهادینه نشده است. از کارهای مهم این است که تجربه کشاورزان را با دستاوردهای دنیا توأم کنیم و ترویج کشاورزی را که خیلی وقت است داریم انجام میدهیم، جدّی بگیریم.
به هر حال امروز با حضور افراد متخصص در کنار کشاورزان قاعدتاً گام بهتری برمیداریم و کیفیت بالا میرود و محصول بهتر می‌شود. دولت هم این کار راشروع کرد و اگر در ادامه مشکلی باشد، آن را حل میکنیم. الان مسئله استفاده از آب یکی از اشکالات کشاورزی ماست. با این همه کم آبی که در اکثر نقاط کشور داریم،گاهی بهرهگیری از آب مسرفانه است و تلف و بلااستفاده می‌شود. جاهایی هم هست که ندارند و کمی آب باعث آفت محصولات می‌شود.
کاری که از دولت من شروع شد، همین آبیاری تحت فشار بود. در قدم اولیه بخاطر اشکالاتی که در بعضی از صنایع و بیاطلاعی کشاورزان بود، عیوبی نمایان شد، ولی عیوب آن به تدریج برطرف شده و نیاز هست که ما الان در یک حرکت کاملاً جدّی و وسیع سعی کنیم از مصرف بیرویة آب جلوگیری کنیم. در محاسباتمان این است که اگر آبیاری علمی در کشور، عمومی و نهادینه شود؛ میتوانیم سطح زیرکشت را تقریباً دو برابر کنیم. این برای ایران خیلی مهم است که زمین زیادی وجود دارد. ممکن است در بعضی از روستاها زمین کم باشد، ولی مجموعاً باید آب را انتقال داد. در مجموع زمین خیلی بیشتر از آب داریم و در یک حرکت برنامهریزی شده میتوانیم محصولات و تولید را دو برابر کنیم که هزینه هم کمتر خواهد شد.
یکی از بزرگترین اشکالات، کمبود سرمایه در بخش کشاورزی است. کشاورزان هم نوعاً نمیتوانند سرمایه را جز از طریق وامهای مناسب تأمین کنند.
در همه دنیا تا آنجایی که ما می‌دانیم، لااقل در برنامة توسعةکشاورزی در سالهای اول یارانههای فراوان و کمکهای مستقیم و غیرمستقیم دادند تا کشاورزان راه افتادند و قدرت سرمایهگذاری پیدا کردند و این حرکت هم در ایران بود. ما هم در خیلی ازجاها با خرید تضمینی، حمایت‌هایی میکردیم که هنوز هم ادامه دارد. ولی در سیاست‌های کلی به آن شکل علمی دادیم که درستتر انجام شود.
آسانترین کار برای نظم دادن وام قرضالحسنه می‌باشد که سریع بپردازیم. اگر با کشاورزان هم درست برخورد شود، آدمهای خوشحسابی هستند و می‌توانند برگردانند. این شاید آسانترین کار ضربتی دولت است که باید انجام دهد. وامی که در بخش کشاورزی می‌دهند سرمایه، جذب و تعهد ایجاد می‌کند تا با تلاش منابعی پیدا کنند و پس دهند. پول‌هم می‌تواند گردش بهتری داشته باشد. این هم در محاسبات ما جزء نیازهای اولیة شماست که باید انجام شود. یکی از کارهای دیگری که شروع کردیم و هنوز خیلی عقب است، بیمه کشاورزان و محصولاتشان است. هنوز بیمههای اجتماعی کشاورزان عمومی نشده و باید بشود.
در فکر ماست که همه مردم ایران از بدو تولد تا آخر عمر بیمه باشند. بیمه هم یک حرکت اقتصادی است که اول هزینه دارد و در سالهای بعد درمیآورد. باید برای کشاورزان و همه مردم مسکن، غذا، تحصیل، درمان و بیمه بیکاری و بازنشستگی باشد تا در سنینی که مثلاً کشاورزان نمیتوانند بیل بزنند، دغدغه نداشته باشند. اینها قطعاً در برنامه‌ها دیده می‌شود و ربطی به ریاست جمهوری من یا کس دیگری ندارد. در سیاستهایی که نوشتیم، اینها برای کشاورزان تأمین می‌شود. البته به خودتان هم بستگی دارد.
بیمه محصولات مهم است. آنهایی که در منطقه ما محصولات خود را بیمه کرده‌اند، در مجموع راضی هستند و جاهایی دیگر را نمیدانم. به هرحال به نظر میرسد بیمه قطعی شود. نگاه کشاورز به آب و هواست و میداند بالاخره چیزی که هزینه کرده، درمیآید. در شرایطی بیشتر سود میبرد و در شرایط دیگر نه و در شرایط زیستی مناسب روستا اوقات فراغت را در کارهای مولد می‌گذراند. مسئله نهادهای کشاورزی هم که همیشه مسئله بوده است: اولاً چقدر سم و کود مصرف کند که تا الان انصافاً علمی نبوده است. یک باروضعیت دامداری را بررسی کردیم و دیدیم به بیش از 100 هزار متخصص نیاز داریم که آنموقع 13 هزار دانشجو داشتیم. البته الان بهتر شده و نیروهای کیفی باید میآمدند.
سیستمهای جدید گلخانه‌ای که الان روی آنها خوب کار می‌شود، در کشورهای کمآب همیشه استفاده می‌شود و ما هم باید متتاسب با زمان، فصل و منطقه به طرف اینها برویم.
خواهشم از شما کشاورزان و خانه کشاورز که پشتیبان خوبی برای کشاورزان می‌باشد، این است که حتی از موضع همین مجمع تشخیص مصلحت -اگر از ریاست جمهوری باشد که فرق می‌کند- به بحثهای علمی و فنی کشاورزی توجه ویژه داشته و مطمئن باشید در هر شرایطی با این سیاستها موظفیم که نگذاریم کشاورزان ما در معرض سیاست‌های غلط قرار بگیرند و با تصمیمهای مقطعی نادرست، سرمایه، شغل یا محصولشان مورد تعرض و خطر قرار بگیرد.
این در برنامه چهارم هم دیده شده و ما باید روی کشاورزی به عنوان اصلیترین نیاز دقت کنیم و توجه داشته باشیم. در صنعت، قلمرو وسیعتری است و کارهای وسیعتری میطلبد، منتها صنعت در خودش بخوبی میچرخد، ولی کشاورزی باید به طور مستقیم و غیرمستقیم مورد توجه باشد. به صور مختلف مورد توجه نظام می‌باشد که به خاطر کمآبی، آفتها، رقابت و ... مشکل ایجاد نشود. باید توسعه پایدار داشته باشیم.
نکته مهمی که نباید برای خودتان و فرزندتان فراموش کنید و بدانید، این است که دنیا هرچه جلوتر میرود، به محصولات کشاورزی وابستهتر می‌شود. روند محصولات کشاورزی در خیلی از جاها به نقطه آخر رسیده و ممکن است رشد محصولات کشاورزی همراه با رشد جمعیت بشر نباشد. لذا آیندهدارترین بخش در جاهایی مثل کشور ما کشاورزی است. اگر گاهی درآمدهای افسانهای ندارید، خوشحال باشید که آینده خوبی دارید. انشاءالله فرزندانتان هم که تحصیل میکنند و به کارهای دیگر میپردازند، این رابطه را با بخشهای دیگر کشاورزی حفظ کنند. با شما خداحافظی می‌کنم. انشاءالله بازهم اگر شرایطی پیش آمد و لازم بود، در محیط کار با شما دیدار می‌کنم.
○در مورد تجارت جهانی و ورود به سازمان آن چه برنامهای دارید؟
● حرف آقای دکتر کلانتری را درنظر گرفتیم. آن موقعها نمیدیدیم که وارد سازمان تجارت میشویم. الان که مانع برداشته شد، باید خیلی جدّی بررسی کنیم. در برنامه چهارم که بعید می‌دانم برسیم، ولی برای برنامة پنجم است. باید برنامه را اصلاح کنیم که وقتی میخواهیم وارد شویم، منتظر نمانیم. پیشنهاد خوبی است که باید به عنوانبندی اضافه کنیم. آن موقع در سیاستگذاریهایمان سیاست تجارت جهانی را درنظر نگرفتیم.
○مشکلات سرمایهگذاری و مالی ما را از ادامه کارمنصرف می‌کند وکارعلمی هم نمیشود.
● اگر وام قرضالحسنه ارزان در اختیارتان باشد، میتوانید.