سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در دیدار اعضای هیأت رئیسه مجمع ملی جوانان

بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السّلام علی رسول الله
به شما خوش‌آمد می‌گویم و از مسایلی که مطرح کردید، متأثر شدم. به طور کلی الآن روال مدیریت را به این شکل قبول ندارم و نسبت به سبک اداره‌ی کشور انتقاد دارم که از دو جهت است:
یک جهت به خاطر یک نوع واپس‌گرایی و تحجّر است که متناسب با زمان نیست.فکر می‌کنم نسل حاضر بخشی آن را می‌پذیرد، ولی اکثریت نسل این سبک تفکر را نمی‌پذیرند و در همین بخش اتکای واقعی به مردم به صورت آزاد و نه به صورت هدایت شده است. بخشی از آنها متناسب با زمان نیست و فکر می‌کنم نظام خود را به بخشی از مردم محدود کرده است. دورانی که بشر در آن هست، دوران تفکرات مردمی است. الان در کشورهای بسیار دیکتاتور که رژیم‌های متمرکز سلطنتی دارند، مردمشان نقش تأثیرگذاری دارند.
بنابراین از این جهت اشکال می‌بینم. سلیقه‌های مختلفی در کشور است، اگر یک سلیقه بخواهد کشور را اداره کند و بقیه را در عمل ندیده بگیرد، شکست می‌خورد و نمی‌تواند ادامه بدهد. الآن تنگ‌نظری‌هایی که در مدیریت کشور هست، خیلی بد است.
اختلاف اساسی من با افراطی‌های راست و چپ برسر همین بود. روزی که فضا قدری باز شد، من این اختلاف را دارم و فکر می‌کنم ما باید از سلیقه‌های مختلف که به انقلاب وفادار هستند، در اداره‌ی کشور استفاده کنیم و آنها را طرد نکنیم. کاری است که در دوره‌ی من عملی شد و مشکلی نبود. وقتی که ارزیابی می‌کردیم، وزرای من به همه جناح‌ها تفکیک می‌شدند و بقیه هم به همین شکل بود. همه بودند و این‌گونه نبود که تنها یک سلیقه در کشور حاکم باشد.
اولین اختلاف ما با روحانیت مبارز برسر همین بود. در انتخابات مجلس پنجم همه گفتند ما به عنوان پدر این انقلاب که پیشتاز بودیم، باید در لیستی که می‌دهیم، همگان حضور داشته باشند تا درسی برای تمام کشور باشد.
لذا من به این وضع نقد دارم و فکر می‌کنم این شیوه کار را به جایی نمی‌رساند و علایم آن هم همین چیزهایی است که شما می‌گویید. تنگ‌نظری در کشور به وجود آمد و محاسبات خیلی دقیق شد و کسی حق ندارد به دلیلی قانون را کنار بگذارد و آن را ندیده بگیرد.
در مورد مشارکت، هرکسی در سطح مناسب خود مشارکت می‌کند. الآن راهکاری که دنیا انتخاب کرده و راه درستی هم هست، تشکل‌های غیردولتی است. نیروهایی که خارج از مدیریت کشور هستند، می‌توانند برای هر موضوعی متشکل شوند که در کشور صدها موضوع مثل هنری، ادبی، فرهنگی، اقتصادی، خدمات و ... وجود دارد. در هر کاری که در مملکت هست، می‌توان گروهی به صورت آزاد تشکیل داد تا فعالیت کنند و در عمل شریک باشند.
از لحاظ سیاسی هم راههای مشارکت زیاد است. دایماً انتخابات داریم و این تشکل‌ها هم انتخابی هستند. نقادی هست که رشد فرهنگی و سیاسی است، اگر این سبک را از خانه تا مدرسه داشته باشیم، همه کارهای کشوری، شهری و روستایی رشد می‌کنند و همه کار مشترکی می‌کنند و رأی می‌دهند و کسی که کار بهتری می‌کند، می‌ماند و در درجات بعدی رشد و تکامل پیدا می‌کند.
وقتی که مسایل کلّی سیاسی مطرح می‌شود، راهش روشن است. در دموکراسی‌ها آزادی هست. مردم آزاد باشند و نظرات خودشان را بگویند و نقادی کنند. البته همه کارها در فضای قانونی باشد و افراد مسؤول جواب بدهند. فکر می‌کنم نحوه‌ی مدیریت کشور با اتکاء به افکار عمومی و میدان دادن به مردم چندان مخفی نیست و این مشارکت در حال حاضر عمومی است.
چیزی که مقداری کار را سخت می‌کند، یکی مدیریت‌های باندی است که در محدوده‌ی خودشان کار می‌کنند. آنها هم در بهترین شرایط ده تا پانزده درصد کشور هستند و بقیه بیرون هستند که موجب دشواری کار می‌شود و محدودیت پیش می‌آید، حذف، طرد، اتهام و ... به وجود می‌آید، در دنیا هم معمولاً در کشورهای آزاد یک حزب حاکم است، ولی حدودی دارند و وقتی حاکم می‌شوند، در حدّ بالای سیاسی چیزهایی عوض می‌شود و کسی به کارشناسان، مدیران و ... کاری ندارد و کشور کار خودش را انجام می‌دهد.
روی این موضوع در مجمع کار کردیم و مصوبه‌ای داریم. پس نوع مشارکت‌ها بیشتر از این نوع است که مهم است و تصمیم‌سازی به عهده مردم گذاشته می‌شود. آنها با حرکت، کار، اظهارنظر، نقادی و حمایتشان تصمیمات را شکل می‌دهند. هر کسی هم احساس می‌کند در تصمیم کلی بی‌تأثیر نبود.
زمینه دیگری که ما مشکل داریم، درخصوص خانم‌هاست. هنوز نظرهای متحجرانه‌ای در کشور ما وجود دارد. مقابله با آن هم سخت هست. چون متهم می‌کنند و فضا را جور دیگری می‌کنند. نصف جمعیت ما را خانم‌ها تشکیل می‌دهند و ثابت شد که استعداد آنها کمتر از آقایان نیست و همانند آنها می‌توانند کار کنند و در مسابقات جلو بیفتند و کارهایی را که به آنها واگذار شد، به خوبی انجام دادند. این فضا گاهی بسته می‌شود، البته خیلی پیشرفت کردیم، ولی هنوز به حد مطلوب نرسیدیم و این‌هم جزو موارد اختلافی ماست. حتی چیزهایی ریشه‌ای است.
در سفری که به قم رفتم و با بعضی مراجع بحث کردم. هنوز تفکرات سنتی ما را رنج می‌دهد. زوجه وقتی که شوهرش فوت می‌کند، در ارث از زمین، مزرعه، کشاورزی و ... محروم است و می‌تواند در اموال منقول ارث ببرد. ما روی این مسأله کار کردیم و دیدیم هیچ سند درستی ندارد و اکثر آقایان هم می‌گفتند چیزی نداریم و اجماعی حاصل نبود.
لذا تغییر این، کار سختی است. چیزی که هیچ دلیل شرعی ندارد و حقوق نصف مردم هم ضایع می‌شود و همیشه هم این‌گونه بود. از این قبیل مسایل خیلی داریم که گرفتار آنها هستیم. در مورد مسایل، فکر می‌کنم شما نباید این‌گونه احساس خستگی و یأس کنید. طبیعت سیاست این است. در جایی که انبوه آراء هست، متمرکز می‌شوند و از آنها استفاده می‌کنند و این منحصر کشور ما نیست. ما هم سالی یک‌بار انتخابات داریم و این مسایل تکرار و بعد فراموش می‌شود. الآن می‌گویند ده میلیون نفر در بسیج شرکت دارند، اکثر اینها هم جوان هستند. سازماندهی شدند، جوانان بسیجی باید در محدوده شبه نظامی حرکت کنند و این چیزی نیست که جوان‌های آزادتر ما می‌خواهند. ممکن است این افراد جزو بسیج هم باشند و دلشان می‌خواهد آزادتر باشند. فکر می‌کنم باید به  اینها  بیشتر میدان داده شود.
من آینده را خوب می‌بینم. ممکن است الآن مشکلاتی داشته باشیم و در این مرحله فشارهایی از خارج باشد. بالاخره اصل و بدنه کار، همین مردم و جوانان هستند و آینده هم از آن جوانان است و اگر خارج از فضای سیاسی باشند، فردا وارد میدان می‌شوند. لذا نسبت به آینده بدبین نباشید. البته باید کار کنیم و اگر رها کنیم و در اختیار عده‌ی معینی قرار بدهیم، آینده را هم این‌گونه خواهند کرد. لذا باید احساس مسؤولیت باشد.
در مورد مجمع، فکر می‌کنم در شرایط فعلی، شما مستغنی از ارتباط با دولت نیستند. این را به عنوان یک نصیحت عرض می‌کنم. سعی کنید روابط شما محفوظ باشد. از ما هم در جایی که لازم است، استفاده کنید. من با ایمان، عشق و علاقه خودم، هر نوع کمکی که بتوانم، به شما می‌کنم و به مجمع ملّی اهمیت می‌دهم. با آقایان که در ملاقات‌های متعدد صحبت می‌کنیم، به نوعی با شما همدرد هستند و به نوعی مانع کار و فعالیت آنها می‌شوند و از همه اقشار، نمایندگان مدیران، وزراء، متخصصان، سازمان‌های غیردولتی و ... گرفتار این نوع دشواری‌های انتقال شدند. این نمی‌تواند طولانی باشد.
شما با امید به کارتان ادامه بدهید و سعی کنید این مرحله را عاقلانه پشت‌سر بگذرانید. از من هم اگر توقع کمکی از این نوع داشته باشید، کمک می‌کنم. از نوع اینکه از نظرات شما در مسایل جوانان در مجمع استفاده کنیم، چندان کار این شکلی نیست، ما تازه نظارت را شروع کردیم و هنوز شکل نگرفته است و گرفتار بودجه هستیم و در سیاست‌ها، بودجه خیلی انحرافی نوشته شد. خیلی خوش آمدید.
والسّلام علیکم و رحمه الله