خاطرات روزانه / آیت الله هاشمی رفسنجانی / سال ۱۳۶۲ / کتاب «آرامش و چالش»
نظر موافق هاشمی برای سپردن اختیارات فرماندهی کل قوا به آقای خامنه‌ای.
جمعه ۵ فروردین ۱۳۶۲
تا ساعت ۵/۱۰ صبح، در خانه برای خطبه‌های نماز جمعه، مطالعه می‌کردم. نماز جمعه را در دانشگاه تهران اقامه کردم؛ بحث‌های عدالت اجتماعی تعقیب شد و شرحی بر بیانات امام در روز نوروز گفتم. سخنان ایشان، موضع ما را در مقابل طرفداران سرمایه‌داری محکم‌تر کرده است. از بازداشت آقای راغب حرب امام‌جمعه جبشیت[1] لبنان، توسط اسرائیل گفتم و از حمایت‌های محافل دینی لبنان از او تجلیل کردم.
عصر و شب به مطالعه و استراحت و بررسی کتاب «ارزش‌ها و مکتب‌ها[2]» پرداختم. این کتاب را در زندان نوشته‌ام و بنا است به‌صورت پاورقی در روزنامه‌ها چاپ شود. لحن و مطالب کتاب نسبت به مارکسیسم و مارکسیست‌ها، مخصوصاً شوروی تند است. گرچه اگر مسئولیت‌های فعلی را نداشتم، اشکالی نداشت؛ اما در شرایط فعلی و با توجه به روابط دو کشور باید تعدیل شود.
شب خبر رسید، در منطقه‌ای بین تهران و آمل - ۸۰ کیلومتری تهران - زلزله آمده و بخشی از کوه‌ها به [جاده] هراز ریخته و از مسافران [این جاده] تلفاتی گرفته و به روستاهای منطقه هم آسیب زیادی رسانده است.
قرار بود امروز عصر، فائزه و حمید [لاهوتی] هم از مازندران به تهران بیایند. عفت کمی نگران شده بود؛ معلوم شد هنوز در گنبد هستند. عصر احمد آقا آمد و راجع به جنگ و وضع کشور و سپاه صحبت کردیم. برای سپردن اختیارات فرماندهی کل قوا به آقای خامنه‌ای مشورت کرد؛ نظر موافق دادم. گزارش‌ها را از مجلس آوردند؛ خواندم.
[1] - روستایی است که بر فراز کوهی در شهرستان نبطیه واقع شد و در سال های اخیر از آن به عنوان «شهرک» و سپس «شهر» یاد می کنند.
[2] - کتاب «ارزش‌ها و مکتب‌ها» تالیف آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است. این کتاب حاصل یادداشت‌های ایشان در دوران زندان‌های رژیم ستم شاهی است که برای اولین‌بار در سال 1368 به چاپ رسید،اما آنچه باعث گردید محتوای این کتاب بار دیگر با ویراستاری و اصلاحات جدید توسط انتشارات روزنامه جمهوری اسلامی تجدید چاپ شود، حائز اهمیت است.
کتاب «ارزش‌ها و مکتب‌ها» حاوی مجموعه‌ای از اطلاعات دقیق درباره مکتب کمونیسم، آبشخور فکری آن و عملکرد حکومت کمونیستی است که خواننده را با این شگفتی مواجه می‌کند که نویسنده آن با اینکه در زندان به منابع دسترسی نداشته، چگونه توانسته این مطالب دقیق را در نقد مبانی کمونیسم و سیر تحول و عملکرد متولیان این مکتب در حوزه علم کلام مطرح نماید. شکل گرفتن علم کلام و تکامل آن در تاریخ 250 ساله امامت امامان شیعه علیهم السلام، مرهون مباحثه‌ها و مناظره‌هایی است که پیروان مکتب‌های مختلف فکری به ویژه مادیگرایان و جبریون در نهایت آزادی با ائمه معصومین و علمای بزرگ شیعه داشتند. در تاریخ معاصر نیز یکی از مهم‌ترین محورهای تلاش متفکران مسلمان به ویژه جریان بیدارگری، مقابله با مکتب‌های مادی و تحکیم مبانی ادیان الهی بر محور اعتقاد به ماوراءالطبیعه بود. در نهضت اسلامی ایران پس از امام خمینی که اولین اقدامات علمی و فکری را در چارچوب بیدارگری آغاز نمود، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از شاخص‌ترین همراهان امام بود که علاوه بر مبارزه سیاسی با رژیم پهلوی، در جبهه فکری نیز دارای سابقه مبارزاتی درخشانی است.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، از سال 1338 با انشار نشریه «مکتب تشیع» به همراه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم یک جنبش بیدارگری به وجود آورد که تاثیر زیادی در حرکت جامعه به ویژه قشر حوزوی و دانشگاهی به سوی مبارزه با افکار انحرافی و مادی و زمینه سازی برای ورود به مبارزات سیاسی داشت. این تلاش‌ها حتی در زندان‌های رژیم ستم شاهی نیز توسط آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و همفکران ایشان ادامه یافت و وجود کمونیست‌ها در زندان زمینه مناسبی برای بحث دانشمندان مسلمان با آنها درباره کمونیسم و مبانی فکری، اقتصادی و اجتماعی و پیامدهای حاکمیت این مکتب بود که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی یکی از پیشگامان انجام این بحث‌ها با کمونیست‌ها بودند و این گفت و گوها همزمان یادداشت می‌شد که بعد از پیروزی انقلاب ابتدا در مجله پاسدار اسلام و سپس به صورت کتاب به عنوان «ارزش‌ها و مکتب‌ها» به چاپ رسید.
مقدمه جدیدی که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی برای تجدید چاپ این کتاب توسط روزنامه جمهوری اسلامی نوشتند، تاکید کردند: «...اخیراً برادر آگاه و دانشمند جناب آقای مسیح مهاجری در جلسه‌ای گفتند که دانشگاه علیگر هندوستان برای تهیه نوشته‌ای درباره علم کلام جدید که بتوانیم مسائل عقیدتی و فکری را به ادبیات امروز تدریس کنیم استمداد کرده است. من گفتم علاوه بر «آزاد اندیشی دینی»، نوشته‌ای از من درباره فلسفه تاریخ وجود دارد که حاوی بحث‌های اساسی توضیح رویدادهای جهان است و نسخه‌ای از آن کتابچه را که به اسم «ارزش و مکتب‌ها» وجود دارد به ایشان دادم و گفتم این کتاب اکنون برای درس‌های «کرسی‌های آزاد اندیشی» که رهبری سال‌ها قبل خواسته بودند در دانشگاه‌ها به وجود آید و اقداماتی شده و دانشگاه آزاد اسلامی بناست به عنوان واحد درسی اختیاری آن را راه بیاندازد، مناسب است.... ایشان کتاب را مطالعه کردند و برای چاپ جدید با این هدف مناسب دیدند...»