تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نحل – آیه ۳۴ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَأَصَابَهُمْ سَیِّئَاتُ مَا عَمِلُواْ وَحَاقَ بهِم مَّا کَانُواْ بهِ یَسْتَهْزؤُونَ

در نتیجه [سزای] کردار بدشان به آنان رسید و آنچه را که استهزا می کردند (عذاب الهی) ایشان را فرا گرفت.

 

1- اعمال سوء کافران اقوام پیشین، گریبانشان را گرفت و آنان را گرفتار عذاب کرد.

فأصابهم سیئات ما عملوا

«سیئات» (جمع سیئة) به معنای کارهای قبیح است و اصابه سیئه مجاز عقلی و به تقدیر مضاف است. بنابراین مراد از اصابت سیئه به آنان، کیفر شدنشان به گناه آن اعمال است.

 

2- اعمال انسان، دارای بازتاب است.

فأصابهم سیئات ما عملوا

 

3- منکران حقانیت کتابهای آسمانی، گرفتار عذاب شدند.

کذلک فعل الذین من قبلهم و ما ظلمهم الله و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون . فأصابهم سیئات ما عملوا

 

4- گرفتار شدن به عذاب، در پی انکار حقانیت کتابهای آسمانی، دستاورد خود منکران است.

کذلک فعل الذین من قبلهم و ما ظلمهم الله و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون . فأصابهم سیئات ما عملوا

 

5- گرفتار شدن به کیفر عمل خویش، نمود و مظهر ظلم به نفس است.

و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون . فأصابهم سیئات ما عملوا

 

6- کافران منکر حقانیت کتابهای آسمانی و استهزا کننده پیامبران، دارای اعمال زشت متعددی بودند.

فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

 

7- عذاب موعود مورد استهزا قرار گرفته، کافران استهزا کننده را در احاطه خود خواهد گرفت.

کذلک فعل الذین من قبلهم ... و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

«حاق» در لغت به معنای «أحاط» است و مراد از «ما» در «ما کانوا به» عذاب است.

 

8- کافران، وعده عذاب را به استهزا می گرفتند.

و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

مرجع ضمیر «به»، «ما» است که مراد از آن عذاب می باشد.

 

9- به تمسخر گرفتن وعده عذاب از سوی کافران، مستمر بوده است.

و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

 

10- کافران منکر حقانیت قرآن، به عذاب استیصال تهدید شدند.

هل ینظرون إلاّ أن تأتیهم الملـئکة أو یأتی أمر ربّک کذلک فعل الذین من قبلهم ... فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

 

11- عمل انسانها، دارای نقش تعیین کننده در سرنوشت آنان

فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

از آن جایی که آیه، گرفتار شدن به عذاب را معلول عمل سوء و نیز استهزای انبیا معرفی کرده است، به دست می آید که عملکرد خود انسانها در رقم زدن سرنوشت آنها مؤثر بوده است.

 

12- ارتکاب اعمال زشت و به استهزا گرفتن وعده عذاب الهی، ظلم به نفس است.

و ما ظلمهم الله و لـکن کانوا أنفسهم یظلمون . فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

 

13- هشدار خداوند استهزاگران کافر مکه

هل ینظرون إلاّ أن تأتیهم الملـئکة ... کذلک فعل الذین من قبلهم ... فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

 

14- برخی از گناهان، عذابی فراگیر و سخت تر از برخی دیگر دارند.

فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

از اینکه برای «سیئه» واژه «أصاب» و برای استهزا «حاق» به کار رفته است، برداشت فوق استفاده می شود.

 

15- به استهزا گرفتن وعده عذاب خداوند، از زشت ترین اعمال کافران

فأصابهم سیئات ما عملوا و حاق بهم ما کانوا به یستهزءون

بی شک استهزای وعده عذاب خداوند، از جمله کارهای بد (سیئات) کافران بود; اما ذکر خاص آن پس از عام (سیئات) نشان دهنده اهمیت ویژه آن است.

استهزاگران

انذار استهزاگران 13

اقوام پیشین

آثار عمل ناپسند اقوام پیشین 1; موجبات عذاب اقوام پیشین 1

انبیا

عمل ناپسند استهزاگران انبیا 6

انذار

انذار از عذاب استیصال 10

خدا

آثار استهزای عذابهای خدا 12; استهزای عذابهای خدا 15; استهزای وعیدهای خدا 7، 8، 9، 15; انذارهای خدا 13

خود

ظلم به خود 12; نشانه های ظلم به خود 5

سرنوشت

عوامل مؤثر در سرنوشت 11

عذاب

اهل عذاب 3; مراتب عذاب 14

عمل

آثار عمل 2، 11; آثار عمل ناپسند 12; کیفر عمل 5

قرآن

انذار مکذبان قرآن 10

کافران

احاطه عذاب بر کافران 7; استهزاهای کافران 7، 8، 15; انذار کافران 10; تداوم استهزاهای کافران 9; عمل ناپسند کافران 15

کافران مکه

انذار کافران مکه13

کتب  آسمانی

عمل ناپسند مکذبان کتب  آسمانی 6; کیفر مکذبان کتب  آسمانی 3; منشأ عذاب مکذبان کتب  آسمانی 4; نقش مکذبان کتب  آسمانی 4

کیفر

تناسب کیفر با گناه 14

گناه

مراتب گناه 14