تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فرقان – آیه45– کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ إِلَی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَلَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِنًا ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلِیلًا

آیا نگاه نکرده ای که پروردگارت چگونه سایه را گسترانده است و اگر می خواست آن را ساکن می کرد؟ آن گاه خورشید را دلیل آن قرار دادیم.

1 ـ امتداد و گسترانیدن سایه ها، نمودی روشن از ربوبیت خداوند

ألم تر إلی ربّک کیف مدّ الظلّ

2 ـ خداوند، فراخوان انسان ها به شناخت ربوبیت او با مطالعه در پدیده های آفرینش

ألم تر إلی ربّک کیف مدّ الظلّ

استفهام در «ألم تر...» تقریری و متضمن معنای تشویق است.

3 ـ پی نبردن انسان به ربوبیت خداوند از راه امتداد و گسترانیدن سایه ها، از جانب او، جای شگفتی دارد.

ألم تر إلی ربّک کیف مدّ الظلّ

برداشت فوق، بر این احتمال استوار است که استفهام در «ألم تر...» از نوع استفهام تعجبی باشد; چنان که نظر بسیاری از مفسران و ادبا (مانند ابن هشام در کتاب «مغنی اللبیب») مطابق همین احتمال است.

4 ـ خداوند، توانا بر متوقف کردن حرکت سایه ها و بازایستاندن آنها از کم و زیاد شدن

الظلّ و لو شاء لجعله ساکنًا

5 ـ حرکت سایه ها و کم و زیاد شدن آنها، برخاسته از مشیت خداوند است.

و لو شاء لجعله ساکنًا

6 ـ خورشید، دلیل و راهنمای انسان ها بر حرکت سایه ها و مقدار امتداد و گسترده شدن آنها

کیف مدّ الظلّ ... ثمّ جعلنا الشمس علیه دلیلاً

7 ـ «عن أبی جعفر(ع) فی قوله «ألم تر إلی ربّک کیف مدّ الظلّ» فقال الظلّ ما بین طلوع الفجر إلی طلوع الشمس;

از امام باقر(ع) درباره قول خدا «...مدّ الظلّ» فرمود: مراد سایه بین طلوع فجر تا طلوع خورشید است». 1ـ تفسیر قمی، ج 2، ص 115; نورالثقلین، ج 4، ص 22، ح 70.

آفرینش

آثار مطالعه آفرینش 2

آیات خدا

آیات آفاقی 3

امور

امور شگفت آور 3

خدا

آثار مشیت خدا 5; دعوت به خدا شناسی 2; دعوتهای خدا 2; دلایل خدا شناسی 3 ; قدرت خدا 4; نشانه های ربوبیت خدا 1

خورشید

فواید خورشید 6

روایت 7

سایه

مراد از سایه 7; منشأ امتداد سایه ها 3، 5; منشأ توقف سایه ها 4; منشأ حرکت سایه ها 4، 5; منشأ کاهش سایه ها 5; نشانه امتداد سایه ها 6; نشانه حرکت سایه ها 6; نقش امتداد سایه ها 1،