تفسیر آیات قرآن کریم – سوره فرقان – آیه29– کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءنِی وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنسَانِ خَذُولًا

همانا او مرا از این ذکر (قرآن) پس از آن که برایم آمد، گمراه کرد، و شیطان انسان را [پس از گمراه کردنش] بی یاور رها می کند.

 

1 ـ ظالمان در روز رستاخیز، دوستان ناباب را عامل گمراهی خود خواهند شمرد.

 

و یوم یعضّ الظالم علی یدیه یقول یـلیتنی اتّخذت مع الرسول ... لم أتّخذ فلانًا خلیلاً . لقد أضلّنی عن الذکر بعد إذ جاءنی

 

2 ـ دوستی و نزدیکی با افراد ناباب، عامل غفلت و دوری از تعالیم بیدارگر قرآن

 

لقد أضلّنی عن الذکر بعد إذ جاءنی

مقصود از «الذکر» به قرینه آیه بعد ـ که از مهجور شدن قرآن و فراموش شدن آن در میان جامعه سخن می گوید ـ و نیز به این دلیل که یکی از نام های قرآن، «ذکر» است، قرآن می باشد.

 

3 ـ ذکر، از نام های قرآن کریم

 

لقد أضلّنی عن الذکر

مراد از «ذکر» در آیه یاد شده قرآن کریم است.

 

4 ـ قرآن کریم مایه بیداری و هشیاری انسان

 

لقد أضلّنی عن الذکر

تعبیر از قرآن به «ذکر» ـ که به معنای یاد و یادآوری است ـ مشعر به نکته یاد شده است.

 

5 ـ دوستی با افراد ناباب، دارای تأثیر سوء در رفتار و عقیده انسان و مؤثر در سرنوشت او

 

یـلیتنی لم أتّخذ فلانًا خلیلاً. لقد أضلّنی عن الذکر بعد إذ جاءنی

 

6 ـ شیطان، درافکننده آدمی به پست ترین مراتب ذلت و خواری

 

و کان الشیطـن للإنسـن خذولاً

«خذول» صیغه مبالغه از ماده «خذلان» است; یعنی، شدیدترین مرحله خواری.

 

7 ـ شیطان، عامل جدا شدن آدمی از راه انبیا، دوستی با افراد ناباب و گمراهی

 

یـلیتنی اتّخذت مع الرسول سبیلاً . یـویلتی لیتنی لم أتّخذ فلانًا خلیلاً. لقد أضلّنی عن الذکر ... و کان الشیطـن للإنسـن خذولاً

 

8 ـ دوست ناباب، چونان شیطان است.

 

یـویلتی لیتنی لم أتّخذ فلانًا خلیلاً . لقد أضلّنی عن الذکر... و کان الشیطـن للإنسـن خذولاً

برداشت فوق، مبتنی بر این است که جمله «و کان الشیطان...» دنباله سخن ظالمان باشد و مقصود از «شیطان» ابلیس نباشد; بلکه نامی باشد که ظالمان برای دوستان ناباب و گمراه گر خود انتخاب کرده باشند; زیرا عمل گمراهی، کار شیطان است و هر کس چنین کاری را انجام دهد، همچون شیطان خواهد بود.

 

9 ـ جدایی از راه پیامبران، دوستی با افراد ناباب و بیگانه شدن با تعالیم قرآن، موجب درافتادن به ورطه خواری و نهایت ذلت

 

یـویلتی لیتنی لم أتّخذ فلانًا خلیلاً . لقد أضلّنی عن الذکر ... و کان الشیطـن للإنسـن خذولاً

انبیا

آثار اعراض از سیره انبیا 9; عوامل اعراض از سیره انبیا 7

بدان

آثار دوستی با بدان 1، 2، 5، 9; عوامل دوستی با بدان 7

تشبیهات قرآن

تشبیه به شیطان 8; تشبیه دوستان بد 8

تنبّه

عوامل تنبّه 4

دوست

نقش دوست بد 1، 2، 5

ذکر 3

زمینه ذکر  4

ذلت

عوامل ذلت 6، 9; مراتب ذلت 6

رفتار

عوامل مؤثر در رفتار 5

سرنوشت

عوامل مؤثر در سرنوشت 5

شیطان

اضلال شیطان 7; نقش شیطان 6

ظالمان

دوستان بد ظالمان 1; عوامل گمراهی ظالمان 1

عقیده

عوامل مؤثر در عقیده 5

غفلت

عوامل غفلت از قرآن 2

قرآن

آثار اعراض از قرآن 9; تشبیهات قرآن 8; نامهای قرآن 3; نقش قرآن 4

گمراهی

عوامل گمراهی 7