تفسیر آیات قرآن کریم – سوره روم – آیه 55 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبثُوا غَیْرَ سَاعَةٍ کَذَلِکَ کَانُوا یُؤْفَکُونَ

و روزی که قیامت برپا می شود مجرمان قَسَم می خورند که جز ساعتی درنگ نکرده اند، این گونه (در دنیا نیز از حق) گردانده می شدند.

 

1 - مجرمان، در قیامت، بر اندک بودن مدت درنگ شان در برزخ، سوگند یاد می کنند.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة

از این که مکان درنگ و اقامت مجرمان، کجا می تواند باشد، مفسران احتمال های گوناگونی را ذکر کرده اند. از جمله آنها، عالَم قبر و برزخ است. لازم به ذکر است که آیه پیش که مراحل عمر انسان ها را تا دوران پیری ذکر کرد و بعد فرمود «یخلق ما یشاء» که با توجه به آیه پنجاه، می تواند درباره معاد و قیامت باشد، قرینه است بر این که مکان افراد یاد شده، جایی است که پس از مرگ، در آن قرار می گیرند و آن، عالَم برزخ است.

 

2 - ادعای کافران در مورد زمان کوتاهی زمان توقف شان در برزخ، ادعایی نادرست است.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة کذلک کانوا یؤفکون

«کذلک» اشاره به خلافِ واقع گویی کافران درباره مدت حضورشان در عالَم برزخ دارد. لازم به ذکر است که پاسخ صاحبان علم و ایمان به کافران، درباره مدت حضور آنان در برزخ، قرینه صحت برداشت یاد شده است.

 

3 - کافران، مردمانی مجرم اند.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة

«ال» در «المجرمون» ممکن است عهد باشد و به قرینه آیه بعد ـ که در آن، از جواب مؤمنان سخن گفته شده است ـ و نیز آیات سابق ـ که درباره کافران بود ـ مراد از آن، کافران باشد.

 

4 - «الساعة» از نام های قیامت

 

و یوم تقوم الساعة

 

5 - کافران، زنده شدن خود را در قیامت، معلول فاصله زیاد نداشتن مرگ شان تا روز قیامت می دانند.*

 

و یوم ... یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة

احتمال دارد قسم خوردن کافران بر طولانی نبودن حضورشان در برزخ و نیز جواب صاحبان علم و ایمان به آنان، برای طولانی بودن آن مدت، به خاطر ذکر این نکته باشد که کافران، با چنین ادعایی، در پی اثبات این امر باشند که بدن شان، هنوز آمادگی حیات داشته است.

 

6 - زمان برپایی قیامت، در آخرین لحظه های پایانی دنیا است.*

 

و یوم تقوم الساعة

نامیده شدن قیامت به «الساعة» ممکن است به جهت این باشد که قیامت، در آخرین دقیقه ها و لحظه های عمر دنیا رخ می دهد و ازاین رو، می توان نکته یاد شده را به دست آورد.

 

7 - خصلت های تثبیت شده انسان ها، در روز قیامت بروز می کند.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة کذلک کانوا یؤفکون

 

8 - کافران، در قیامت بهانه می آورند که در دنیا، فرصت لازم را برای ایمان آوردن نداشته اند.*

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة

برداشت بالا، بنابراین احتمال است که مکانی که کافران مجرم، از آن سخن می گویند، دنیا باشد و مرادشان از بیان چنین نکته ای، با ذکر قسم، به قرینه آیه پنجاه و هفت «فیومئذ لاینفع الذین ظلموا معذرتهم» عذرخواهی و یا بهانه تراشی باشد.

 

9 - کافران، گرفتار کجروی و کج اندیشی مداوم اند.

 

کذلک کانوا یؤفکون

 

10 - عامل بازداشتن کافران از رویکرد به حق، دروغ پردازی آنان است.

 

کذلک کانوا یؤفکون

«کذلک» اشاره به دروغ پردازی و افترا زدن کافران مجرم است; یعنی، همان طور که در قیامت دروغ می گویند در دنیا نیز عمل می کردند. لازم به ذکر است که ریشه «یؤفکون» «إفک» است و به معنای «هر نوع باز داشته شدن از جهت و موقعیتی است که شایسته بوده در آن موقعیت باشد» (مفردات راغب). بنابراین، مراد از «یؤفکون»، منصرف شدن از عقیده حق و گرایش یافتن به باطل است.

 

11 - کافران، در قیامت، دروغ پردازی می کنند.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا ... کذلک کانوا یؤفکون

از جمله معناهای «إفک»، انصراف از راستی در گفتار به دروغ گویی است (مفردات راغب).

 

12 - دروغ پردازی، در قیامت، ممکن است.

 

و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ... کذلک کانوا یؤفکون

انسان

ملکات نفسانی انسان 7

ایمان

فرصت ایمان 8

دنیا

پایان دنیا 6

الساعة 4

عالم برزخ

کوتاهی عالم برزخ 1

قیامت

دروغگویی در قیامت 11، 12; سوگند در قیامت 1; ظهور حقایق در قیامت 7; نامهای قیامت 4; وقت قیامت 6

کافران

آثار دروغگویی کافران 10; ادعاهای کافران 2; انحراف کافران 9; بهانه جویی کافران 8; دروغگویی کافران 11; عوامل حق ناپذیری کافران 10; کافران در عالَم برزخ 2; کافران در قیامت 5، 8، 11; کج اندیشی کافران 9; مجرمیت کافران 3; معاد کافران 5; موانع هدایت کافران 10

گناهکاران

سوگند اخروی گناهکاران 1; گناهکاران در قیامت 1

مجرمان 3

مردگان

احیای مردگان 5