تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عنکبوت – آیه 55 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَوْمَ یَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَیَقُولُ ذُوقُوا مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ

در روزی که عذاب از بالای سرشان و از زیر پایشان، آنان را فرامی گیرد و [خدا] می گوید: [سزای] آنچه را که می کرده اید بچشید.

1 - عذاب جهنم، چنان بر کافران احاطه خواهد داشت که از بالا و پایین پا، آنها را فرا خواهد گرفت.

یوم یغشیـهم العذاب من فوقهم و من تحت أرجلهم

2 - حضور جهنمیان در جهنم، جسمانی است.

یغشیـهم العذاب من فوقهم و من تحت أرجلهم

3 - ملائکه موکّل، با تهکّم تحقیرآمیز، به کافران، برای ورود به جهنم، فرمان می دهند.

یغشیـهم العذاب ... و یقول ذوقوا ما کنتم تعملون

ضمیر فاعلی «یقول» احتمال دارد به خداوند برگردد و احتمال دارد، منظور ملائکه باشد. برداشت بالا بنابر احتمال دوم است.

4 - عذاب فراگیر دوزخ، سزای اعمال ناروای خود کافران است.

ذوقوا ما کنتم تعملون

برداشت بالا، بنابر تقدیر «جزا» به عنوان معنای «ما»ی موصول است.

5 - عذاب جهنم، تجسم کردارهای خود بدکاران است.

ذوقوا ما کنتم تعملون

6 - تداوم بر اَعمال ناروا، در پی دارنده عذاب فراگیر جهنم است.

ذوقوا ما کنتم تعملون

7 - انسان ها، در سرنوشت اخروی، خود نقش اساسی دارند.

ذوقوا ما کنتم تعملون

انسان

نقش انسان 7

جهنم

جسمانیت عذاب جهنم 2; عذاب جهنم 1، 4، 5، 6

جهنمیان

تحقیر جهنمیان 3

سرنوشت

عوامل مؤثر در سرنوشت 7

عذاب

موجبات عذاب 6

کافران

احاطه جهنم بر کافران 1; تحقیر کافران 3; عمل کافران 4; کیفر کافران 4

گناه

آثار اصرار بر گناه 6; تجسم گناه 5

ملائکه

ملائکه جهنم 3