تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الفتح- آیه10 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ الَّذینَ یُبَایِعُونَکَ إِنَّمَا یُبَایِعُونَ اللَّهَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَن نَّکَثَ فَإِنَّمَا یَنکُثُ عَلَی نَفْسهِ وَمَنْ أَوْفَی بمَا عَاهَدَ عَلَیْهُ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْرًا عَظِیمًا

 

بی تردید آنان که با تو بیعت می کنند جز این نیست که با خدا بیعت می کنند، دست خدا بالای دست هایشان است; پس هر کس بیعت را بشکند فقط به زیان خودش می شکند و هر کس به آنچه با خدا بر آن عهد بسته است وفا کند، به زودی اجر بزرگی به او خواهد داد.

 

1 - حقیقت بیعت و پیمان با پیامبر(ص)، بیعت با خداوند است.

 

إنّ الذین یبایعونک إنّما یبایعون اللّه

 

2 - تجلّی مشیّت و خواست خداوند، در تصمیم گیری ها،پیمان ها و موضع گیری های پیامبر(ص)

 

إنّ الذین یبایعونک إنّما یبایعون اللّه

تعبیر «إنّما یبایعون» می رساند که عمل و تصمیم پیامبر(ص)، همان خواست و اراده خدا است و بدین جهت پیمان با او عین پیمان با خدا است.

 

3 - بیعت مجدد مسلمانان با پیامبر(ص)، در شرایط بحرانی قبل از صلح حدیبیه

 

إنّ الذین یبایعونک إنّما یبایعون اللّه

از قرینه های موجود در آیه شریفه، استفاده می شود که بیعت مورد نظر، بیعت خاصی بوده است و از تعبیر «فمن نکث...» بحرانی بودن آن شرایط استفاده می شود و شأن نزول نیز مؤید این دیدگاه است.

 

4 - ضرورت اقدام رهبری، به اخذ پیمان از پیروان، در مقاطع حساس و سرنوشت ساز*

 

إنّ الذین یبایعونک إنّمایبایعون اللّه

پیامبر(ص) در شرایط بحرانی قبل از انعقاد صلح حدیبیه، از مسلمانان بیعت مجدد بر دفاع از دین گرفت. از این نکته استفاده می شود که رهبری، نباید همیشه به نخستین اعلام وفاداری افراد، تکیه کند; بلکه باید در شرایط حساس و سرنوشت ساز با اخذ بیعت مجدد، پیمان گذشته را تحکیم بخشد.

 

5 - قدرت خداوند، حاکم بر بیعت کنندگان با پیامبر(ص)

 

إنّ الذین یبایعونک ... ید اللّه فوق أیدیهم

بنابراین که «ید» کنایه از قدرت باشد، جمله «یداللّه فوق أیدیهم» پیام هشداری است به این که: ای بیعت کنندگان! از شکستن بیعت ها بپرهیزید که با قدرت خداوند، مواجه خواهید بود.

 

6 - قدرت و اراده خداوند، برتر از همه قدرت ها است.

 

ید اللّه فوق أیدیهم

 

7 - خداوند، حامی و یاری دهنده بیعت کنندگان با پیامبر(ص) و رهبران الهی

 

إنّ الذین یبایعونک ... ید اللّه فوق أیدیهم

برداشت بالا بر این اساس است که تعبیر «ید اللّه...» در مقام تأیید و تشویق و دلجویی باشد; یعنی، ای بیعت کنندگان با پیامبر! شما با خدا بیعت کرده اید و از حمایت او برخوردار خواهید بود.

 

8 - نتایج ناگوار پیمان شکنی با پیامبر(ص) و رهبری الهی، تنها متوجه خود انسان است.

 

فمن نکث فإنّما ینکث علی نفسه

 

9 - نقض کنندگان پیمان دین، در معرض قهر الهی و محروم از حمایت او

 

ید اللّه فوق أیدیهم فمن نکث فإنّما ینکث علی نفسه

«فاء» در «فمن...» می رساند که لازمه «یداللّه فوق...»، این است که پیمان شکنان به خود زیان می زنند; زیرا با پیمان شکنی از سایه حمایت خدا بیرون شده، در معرض انتقام و قدرت قاهر او قرار گرفته اند.

 

10 - پاداش عظیم الهی، به وفاکنندگان به پیمان خویش با خداوند و پیامبر(ص)

 

و من أوفی ... فسیؤتیه أجرًا عظیمًا

 

11 - مؤمنان، مورد تشویق خداوند، برای پایداری بر پیمان های الهی و دینی خویش

 

و من أوفی بما عـهد علیه اللّه فسیؤتیه أجرًا عظیمًا

 

12 - صلح حدیبیه و فتح مکه، پاداش بزرگ الهی به ثابت قدمان بر پیمان با پیامبر(ص)*

 

و من أوفی ... فسیؤتیه أجرًا عظیمًا

با توجّه به این که پیمان یاد شده، قبل از انعقاد صلح حدیبیه صورت گرفته است; احتمال می رود که نوید «فسیؤتیه...» بر صلح حدیبیه و فتح مکه منطبق شود که پس از این پیمان رخ داده است; زیرا اگر آن بیعت و پایداری نبود، نوبت به چنان پیروزی هایی نمی رسید.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 3

پاداش

پاداش بزرگ 12; مراتب پاداش 12

توحید

توحید افعالی 6

حمایت خدا

محرومان از حمایت خدا 9; مشمولان حمایت خدا 7

خدا

بیعت با خدا 1; پاداشهای خدا 10; تشویقهای خدا 11; حاکمیت اراده خدا 6; حاکمیت قدرت خدا 5، 6; عهد با خدا 10، 11; مشیت خدا 2

خود

زیان به خود 8

رهبران دینی

آثار عهدشکنی با رهبران دینی 8; حامی بیعت کنندگان با رهبران دینی 7

رهبری

اهمیت بیعت با رهبری 4; مسؤولیت رهبری 4

صلح حدیبیه

اهمیت صلح حدیبیه 12; قصه صلح حدیبیه 3

عهد

آثار وفای به عهد 12; پاداش وفای به عهد 10; تشویق به وفای به عهد 11

عهدشکنان

محرومیت عهدشکنان 9; مغضوبیت عهدشکنان 9

فتح مکه

اهمیت فتح مکه 12

مؤمنان

تشویق مؤمنان 11

محمد(ص)

آثار عهدشکنی با محمد(ص) 8; بیعت با محمد(ص) 5; حامی بیعت کنندگان با محمد(ص) 7; حقیقت بیعت با محمد(ص) 1; عهد با محمد(ص) 10، 12; منشأ معاهدات محمد(ص) 2; منشأ موضعگیری محمد(ص) 2

مسلمانان

بیعت مسلمانان با محمد(ص) 3

مغضوبان خدا 9