تفسیر آیات قرآن کریم- سوره محمد(ص)- آیه10 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذینَ مِن قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ وَلِلْکَافِرِینَ أَمْثَالُهَا

 

پس آیا در زمین سیر نکرده اند تا بنگرند که عاقبت کسانی که پیش از آنان بودند چگونه بود؟ خداوند آنان و متعلّقاتشان را از میان برد و برای کافران امثال آن عقوبت خواهد بود.

 

1- توبیخ کافران از سوی خداوند، به خاطر عبرت نگرفتن از سرنوشت شوم کافران گذشته تاریخ

 

أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم

 

2- لزوم سیر در زمین و بررسی تاریخ ملت ها، برای عبرت آموزی

 

أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا

 

3- مطالعه تاریخ و فرجام ملت ها، دارای نقش در جهان بینی و گرایش به ایمان

 

أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم

واژه «ینظروا» به معنای نگریستن برای بینش یافتن است; بینشی کلی در رابطه با هستی که جهان بینی انسان را تشکیل می دهد.

 

4- کفر و عواقب شوم آن، دارای پیشینه و نمادهای بسیار در گذشته تاریخ

 

فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم

 

5- امکان دستیابی بشر در هر عصر، به آثار برجای مانده از امت های نابودشده پیشین

 

أفلم یسیروا

قرآن، فقط برای مخاطبان عصر نزول سخن نمی گوید; بلکه پیام آن متوجّه همه عصرها و نسل ها است. باتوجه به این نکته استفاده می شود که آثار برجای مانده از امت های هلاک شده، به گونه ای است که در هر عصر قابل مشاهده و یا اکتشاف است.

 

6- نابودی دیار کافران و هلاکت ایشان، نمودی از ذلت آنان و پوچی فرجامشان*

 

فتعسًا لهم و أضلّ أعمـلهم ... دمّر اللّه علیهم

بدان احتمال که «دمّر اللّه علیهم» تفسیر و بیان نمودی از «تعساً لهم» باشد، برداشت بالا استفاده می شود.

 

7- اراده الهی، حاکم بر تحولات تاریخ بشر

 

دمّر اللّه علیهم

بی شک نابودی کامل یک نسل در نتیجه کفر و عصیان، تحولی عمده در تاریخ بشر به حساب می آید و خداوند این دگرگونی عظیم را به خود نسبت داده است.

 

8- کافران، با تمامی امکانات خویش، در نهایت مغلوب قدرت قاهر خداوند

 

دمّر اللّه علیهم

واژه «دمّر» در صورت تعدّی با «علی»، بیانگر شدت ویرانی و تخریب و نمایانگر نهایت قدرت و غلبه خداوند است.

 

9- هشدار خداوند به کافران، نسبت به استمرار اراده او بر نابودی ملت های کفرپیشه

 

دمّر اللّه علیهم و للکـفرین أمثـلها

 

10- کفرپیشگی، از عوامل عمده نابودی ملت ها

 

دمّر اللّه علیهم و للکـفرین أمثـلها

وصف کفر در «للکافرین»، بیانگر این نکته است که کفر، عامل اصلی نابودی ملت ها است.

 

11- ناخشنودی از دین و پیام های الهی، معلول نیندیشیدن به عاقبت کفر و کافران *

 

کرهوا ما أنزل اللّه ... أفلم یسیروا فی الأرض فینظروا

از ارتباط «أفلم یسیروا» با «کرهوا ماأنزل اللّه»، می توان استفاده کرد که اگر کافران عصر بعثت به فرجام شوم پیشینیان کافر می اندیشیدند، این چنین از پیام های دین، گریزان و ناخشنود نبودند.

 

12- کیفر الهی برای کافران، دارای گونه های بسیار با نتایجی ویرانگر و مشابه*

 

دمّر اللّه علیهم و للکـفرین أمثـلها

جمع آمدن واژه «أمثالها» می رساند که مجازات ملت های کفر پیشه، هر چند در نابودی و ویرانگری همگون است; اما در شکل متفاوت است.

امتها

آثارباستانی امتها ی پیشین 5; عوامل هلاکت امتها 10

ایمان

زمینه ایمان 3

تاریخ

آثار مطالعه تاریخ 3; عبرت از تاریخ 2; منشأ تحولات تاریخ 7

تعقل

آثار عدم تعقل در فرجام کفر 11; آثار عدم تعقل در فرجام کافران 11

جامعه

آسیب شناسی اجتماعی 10

جهان بینی

عوامل مؤثر در جهان بینی 3

خدا

اراده خدا 9; تفاوت کیفرهای خدا 12; حاکمیت اراده خدا 7; سرزنشهای خدا 1; قدرت خدا 8; قهاریت خدا 8; هشدارهای خدا 9

دارالکفر

نابودی دارالکفر 6

دین

عوامل ناخشنودی از دین 11

سیاحت

اهمیت سیاحت 2

عبرت

عوامل عبرت 1، 2

کافران

آثار عبرت ناپذیری کافران 1; تشابه فرجام کافران 12; تفاوت کیفر کافران 12; سرزنش کافران 1; عبرت از فرجام شوم کافران 1; فرجام کافران 6; مقهوریت کافران 8; نشانه های ذلت کافران 6; هشدار به کافران 9; هلاکت کافران 6، 9

کفر

آثار کفر 10; تاریخ کفر 4; فرجام کفر 4