تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الدخان- آیه10 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّمَاء بدُخَانٍ مُّبینٍ

پس منتظر روزی باش که آسمان دودی نمایان می آورد.

1- تهدید شدن کافران سست اندیش و بیهوده گرا، به فرجامی سخت و جانکاه

فارتقب یوم تأتی السماء بدخان مبین

تعبیر «بدخان مبین»، می تواند حکایت از عذاب دنیوی و نیز سختی های صحنه قیامت داشته باشد.

2- دلداری خداوند، به پیامبر(ص) در برابر حق ناپذیری کافران

فارتقب

3- تهدید مشرکان حق ستیز مکه، از سوی خداوند به عذابی دنیوی و تیره کننده زندگی

فارتقب یوم تأتی السماء بدخان مبین

برداشت یاد شده بنابراین نکته است که «دخان مبین»، کنایه از تیره روزی و عذاب دنیوی باشد، چه این که برخی از مفسران این آیه را پاسخی به دعای پیامبر(ص) دانسته اند که از خداوند خواست تا برای بیدار شدن مشرکان، آنان را به قحطی ای همچون دوران یوسف مبتلا کند.

4- آکنده شدن فضا از دودی تیره و غلیظ، در آستانه برپایی قیامت

فارتقب یوم تأتی السماء بدخان مبین

بنابراین که آیه شریفه، در مورد علایم روز قیامت باشد، برداشت بالا به دست می آید.

5- نفوذ دودهای غلیظ به جو زمین از سمت آسمان، در قیامت [و یا در آستانه آن]

یوم تأتی السماء بدخان مبین

در صورتی که آیه شریفه مربوط به قیامت باشد; از تعبیر «تأتی السماء» استفاده می شود که منشأ و خاستگاه آن دودها، فضا است; نه این که از دل زمین پدید آمده باشد.

6- به کارگیری تهدید از سوی خداوند، پس از ارائه منطق و برهان و تأثیرناپذیری کافران از آن

فارتقب یوم تأتی السماء بدخان مبین

«فاء» تفریع، تهدید را متفرع بر حق ستیزی کافران و عدم تأثیر منطق و برهان بر آنان کرده است.

7- « و اختلف فی الدخان، فقیل، إنّه دخان تأتی من السماء قبل قیام الساعة یدخل فی أسماع الکفرة حتّی یکون رأس الواحد کالرأس الحنیذ و یعتری المؤمن منه کهیئة الزکام و تکون الأرض کلّها کبیت أوقد فیه لیس فیه خصاص یمدّ ذلک أربعین یوماً روی ذلک عن علی(ع)...;(1)

از امام علی(ع) درباره پیدایش دود آشکار در قیامت روایت شده است: این دود در آسمان قبل از برپایی قیامت آشکار می شود و در گوش های کافران فرومی رود; به طوری که سر آنان مثل سر کباب شده (سوخته شده) خواهد شد. ولی این دود مؤمنان را به حالت زکام درمی آورد و زمین در آن روز مثل خانه ای می گردد که در آن، آتش افروخته اند و در آن روزنه ای نیست و آن دود چهل روز طول می کشد».

آخرالزمان

دود در آخرالزمان 4، 5، 7

اتمام حجت

آثار اتمام حجت 6

خدا

اتمام حجت خدا 6; تهدیدهای خدا 1، 3; قانونمندی تهدیدهای خدا 6

روایت 7

عذاب

تهدید به عذاب دنیوی 3

قیامت

دود در قیامت 5; نشانه های قیامت 4، 5، 7

کافران

آثار حق ناپذیری کافران 6; تهدید کافران 1; حق ناپذیری کافران 2; فرجام سخت کافران 1

محمد(ص)

دلداری به محمد(ص) 2

مشرکان مکه

تهدید مشرکان مکه 3; عذاب دنیوی مشرکان مکه 3

پی نوشت ها:

1. نورالثقلین، ج 4، ص 622، ح 25.