تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الاحقاف- آیه10 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِن کَانَ مِنْ عِند اللَّهِ وَکَفَرْتُم بهِ وَشَهِدَ شَاهِدٌ مِّن بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَی مِثْلِهِ فَآمَنَ وَاسْتَکْبَرْتُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ

 

بگو: به من خبر دهید که اگر قرآن از نزد خدا باشد و شما آن را انکار کنید و شاهدی از بنی اسرائیل بر مثل آن شهادت دهد، پس ایمان بیاورد و شما [از قبول آن] تکبّر بورزید [آیا در این صورت ظالم و گمراه نیستید؟] همانا خدا مردم ظالم را هدایت نمی کند.

 

1- هشدار خداوند به منکران قرآن، نسبت به عواقب کفرورزی آنان

 

قل أرءیتم إن کان من عند اللّه و کفرتم به

تعبیر «أرأیتم ...»، دربردارنده معنای هشدار و تذکر است.

 

2- موضع گیری کافران در قبال قرآن، بی کمترین تأمل و توجه به امکان حقانیت آن

 

قل أرءیتم إن کان من عند اللّه و کفرتم به

خداوند با تعبیر «أرأیتم ...»، به منکران قرآن تذکر داده است که به هنگام موضع گیری علیه قرآن، به احتمال حقانیت آن بیندیشند و به این که اگر قرآن از ناحیه خداوند باشد، کفر آنان چه عواقبی برای آنان در پی خواهد داشت.

 

3- گواهی و ایمان بنی اسرائیل و یهود به حقانیت قرآن، حجتی علیه کافران و مشرکان

 

إن کان من عند اللّه و کفرتم به و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله

خداوند، ایمان فردی از یهود را ـ که آگاه به تورات و مفاد آن بود ـ گواهی بر حقانیت قرآن شمرده است و به کافران تذکر داد و به آن احتجاج کرده است.

 

4- ایمان و اعتقاد برخی از پیروان ادیان آسمانی به قرآن، تأییدی بر حقانیت آن

 

إن کان من عند اللّه و کفرتم به و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله

ارزش ایمانِ اهل کتاب به قرآن و پیام آن برای دیگران، از آن جهت است که آنان با پیام وحی آشنا هستند و ایمانشان به قرآن، بر اساس آگاهی به پیام و محتوای کتاب های آسمانی است. از این جهت می تواند برای دیگران دلیل و حجت باشد.

 

5- تورات [اصلی]، کتابی همانند قرآن از نظر پیام های اصولی

 

و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله فـامن

واژه «علی مثله»، وجود هماهنگی و مشابهت بین تورات اصلی و قرآن را می رساند; زیرا مراد از «مثله»، کتاب آسمانی موسی(ع) است که همانند قرآن، معرفی شده است.

 

6- ایمان به محتوای تورات اصلی، مستلزم ایمان به حقانیت قرآن

 

و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله فـامن

مراد از «مثله» تورات است و «فاء» در «فآمن» می رساند که ایمان به قرآن، نتیجه روحیه حق پذیری و ایمان به تورات است.

 

7- وجود قرینه هایی در متن تورات، بر حقانیت قرآن*

 

و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله فـامن

مترتب شدن ایمان به قرآن، بر ایمان به تورات و آیین موسی، ممکن است از آن جهت باشد که در تورات، قرینه هایی بر حقانیت قرآن وجود داشته است.

 

8- گواهی دهنده بر حقانیت قرآن از میان بنی اسرائیل، فردی دانا و متشخص بود.

 

و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله فـامن

تکیه قرآن بر شهادت فردی از بنی اسرائیل و استفاده از گواهی وی در گرایش دادن مردم به ایمان، نشانگر این معنا است که وی، فردی متشخص و صاحب نظر و معتبر بوده است.

 

9- توبیخ مشرکان و کافران از سوی خدا، به خاطر استکبارشان در برابر قرآن

 

قل أرءیتم إن کان من عند اللّه و کفرتم به ... و استکبرتم

 

10- موضع تکبّرآمیز و مستکبرانه مشرکان مکه در برابر قرآن

 

و استکبرتم

 

11- سرزنش مشرکان عرب از سوی خداوند، به سبب کفرورزی به قرآن، علی رغم ایمان برخی غیر عرب به حقانیت آن*

 

و شهد شـهد من بنی إسرءیل علی مثله فـامن و استکبرتم

این احتمال در آیه وجود دارد که تذکر قرآن به ایمان فردی از بنی اسرائیل; از آن جهت برای مشرکان عرب سرزنش بار باشد که بنی اسرائیل در اصل عرب نبودند و عوامل نژادی و زبانی، مقتضی آن بوده تا در برابر قرآن خاضع نشوند. با این وصف برخی از آنان به قرآن ایمان آوردند; در حالی که مشرکان عرب ـ که قرآن به لغت آنان نازل شده ـ از پذیرش آن امتناع ورزیدند.

 

12- روحیه استکباری، عامل اصلی مخالفت کافران با قرآن و نه شبهات اصولی و تردید در ارزش آن

 

و شهد شـهد ... فـامن و استکبرتم

تصریح خداوند بر استکبار کافران، علی رغم ایمان حق گرایان به قرآن، اشاره به مطلب بالا دارد.

 

13- ستمکاران، محروم از هدایت الهی

 

إنّ اللّه لایهدی القوم الظـلمین

 

14- استکبار در برابر قرآن، ظلم و مایه محرومیت از هدایت الهی

 

و استکبرتم إنّ اللّه لایهدی القوم الظـلمین

از منطبق شدن عنوان ظالم بر «مستکبر»، مطلب یاد شده استفاده می شود.

 

15- برخورداری از هدایت الهی و یا محروم ماندن از آن، معلول تلاش و عملکرد خود انسان

 

کفرتم به ... و استکبرتم إنّ اللّه لایهدی القوم الظـلمین

گرچه در این آیه، فعل «لایهدی» به خداوند نسبت داده شده است; اما از آن جا که عدم هدایت، بر کفر و استکبار ـ که عمل اختیاری انسان است ـ مترتب شده، مطلب بالا استفاده می شود.

استکبار

استکبار با قرآن 9، 10; ظلم استکبار با قرآن 14

اسلام

تاریخ صدر اسلام 10

انذار

انذار از کفر 1

اهل کتاب

آثار ایمان اهل کتاب 4

ایمان

آثار ایمان به تورات 6; ایمان به قرآن 3، 4; زمینه ایمان به قرآن 6

بنی اسرائیل

آثار ایمان بنی اسرائیل 3; ایمان بنی اسرائیل 11; فضایل عالم بنی اسرائیل 8; گواهی بنی اسرائیل 3; گواهی عالم بنی اسرائیل 8

تورات

تعالیم تورات 7; هماهنگی تورات و قرآن 5

خدا

سرزنشهای خدا 9، 11; هدایتهای خدا 13، 14، 15; هشدارهای خدا 1

ظالمان

محرومیت ظالمان 13

عقیده

عقیده به قرآن 4

عمل

آثار عمل 15

قرآن

بی منطقی تکذیب قرآن 2; حقانیت قرآن 11; دلایل حقانیت قرآن 4، 7; عوامل مخالفت با قرآن12; قرآن در کتب آسمانی 7; گواهان حقانیت قرآن 8; مؤمنان به قرآن 11; هشدار به مکذبان قرآن 1

کافران

آثار استکبار کافران 12; احتجاج علیه کافران 3; استکبار کافران 9; دلایل سرزنش کافران 9; کافران و قرآن 12; مخالفت کافران 12

کتب آسمانی

هماهنگی کتب آسمانی 5

کفر

فرجام کفر 1; کفر به قرآن 11

مشرکان

احتجاج علیه مشرکان 3; استکبار مشرکان 9; دلایل سرزنش مشرکان 9

مشرکان مکه

استکبار مشرکان مکه 10; سرزنش مشرکان مکه 11; کفر مشرکان مکه 11

هدایت

زمینه محرومیت از هدایت 14، 15; زمینه هدایت 15; محرومان از هدایت 13

یهود

آثار ایمان یهود 3; گواهی یهود 3