تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه 13 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَالَ الَّذینَ کَفَرُواْ لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّـکُم مِّنْ أَرْضِنَآ أَوْ لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنَا فَأَوْحَی إِلَیْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِکَنَّ الظَّالِمِینَ

و آنان که کافر بودند، به رسولانشان گفتند: بی تردید ما شما را از سرزمین مان بیرون می کنیم و یا حتماً همکیش ما شوید. پس پروردگارشان به سوی آنان وحی کرد که ما قطعاً ستمکاران را هلاک خواهیم کرد.

 

1- اقوام کافر پیشین پس از مواجهه با برهانهای روشن و دلایل منطقی انبیا و پافشاری آنان بر مواضع خویش، آنان را تهدید به تبعید و یا بازگرداندن اجباری به کفر (ارتداد) می کردند.

و ما لنا ألاّ نتوکّل ... لنصبرنّ علی ما ءاذیتمونا ... و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم من أرضنا أو لتعودنّ فی ملّتنا

 

2- تهدید و توسل به زور، از ابزار کفار به هنگام درماندگی از پاسخ گویی به براهین منطقی انبیا

جاءتهم رسلهم بالبیّنـت ... قالوا إنا کفرنا ... و لنصبرنّ ... و علی الله فلیتوکّل المتوکّلون . و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم من أرضنا أو لتعودنّ فی ملّتنا

 

3- اقوام کافر، نه تنها تعالیم انبیا را نپذیرفتند; بلکه تحمل دینداری خود آنان را نیز نداشتند.

و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم من أرضنا أو لتعودنّ فی ملّتنا

 

4- اقوام کافر پیشین در برابر انبیا احساس قدرت می کردند و مدعی بودند که سرزمین مسکونی آنان و انبیا از آنِ آنهاست.

لنخرجنّکم من أرضنا

از اینکه آنان، پیامبران را تهدید به اخراج کردند، احساس قدرت استفاده می شود و از اینکه «أرض» (سرزمین) را به خود اضافه کردند; به دست می آید که آنان مدعی حاکمیت و مالکیت بر آن بودند.

 

5- اقوام کافر، عقاید خود را آیین و شریعتی قابل پیروی می دانستند.

أو لتعودنّ فی ملّتنا

 

6- نگرانی و ترس اقوام کفرپیشه از گسترش و تأثیر تعالیم انبیا در صورت حضور آنان در جامعه

لنخرجنّکم من أرضنا أو لتعودنّ فی ملّتنا

 

7- در پی تهدید شدن انبیا از سوی کفار، خداوند به پیامبران وحی کرد که قطعاً ستمگران را هلاک خواهد کرد.

قالوا ... لنخرجنّکم ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین

 

8- حمایت از انبیا، با هلاکت مخالفان ستمگر آنان، مقتضای ربوبیت خداوند

فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین

 

9- انبیا، برخوردار از عنایت و تربیت ویژه خداوند

فأوحی إلیهم ربّهم

 

10- اقوام کافری که با تعالیم انبیا به مخالفت برخاستند، مردمانی ستمگر بودند.

و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم ... فأوحی إلیهم ... لنهلکنّ الظـلمین

 

11- کفر به تعالیم انبیا و ستیزه جویی با آنان، ظلم است.

و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین

 

12- توکل به خداوند و صبر پیشه کردن در برابر آزار و اذیت کافران، زمینه ساز برخورداری از حمایت الهی

و علی الله فلیتوکل المؤمنون ... و لنصبرنّ علی ما ءاذیتمونا ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین

 

13- کیفر و مجازات متمردان باید پس از ارشاد و اتمام حجت به آنان صورت گیرد.

جاءتهم رسلهم بالبیّنـت ... و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین

 

14- هلاکت و سقوط ستمگران از سنتهای خداوند

 

لنهلکنّ الظـلمین

آوردن «لنهلکنّ الظالمین» با قیدهای تأکیدی لام و نون و فعل مضارع، که دلالت بر استمرار می کند، می تواند برای بیان سنّت یاد شده باشد.

ارتداد

تهدید به ارتداد 1

اقوام پیشین

ادعای اقوام پیشین 4; بینش اقوام پیشین5; پیروی از عقیده اقوام پیشین 5; ترس اقوام پیشین 6; تهدیدهای اقوام پیشین 1; دشمنی اقوام پیشین 1، 3; قدرت طلبی اقوام پیشین 4; نگرانی اقوام پیشین 6

انبیا

آثار تهدید انبیا 7; بینات انبیا 1; تهدید انبیا 1; حامی انبیا 8; دشمنان انبیا 3; ظلم دشمنان انبیا 10; مبارزه با انبیا 11; مربی انبیا 9; وحی به انبیا 7; هلاکت دشمنان انبیا 7، 8

تبعید

تهدید به تبعید 1

ترس

ترس از تعالیم انبیا 6

توکل

آثار توکل 12

خدا

آثار ربوبیت خدا 8; حمایتهای خدا 7، 8; ربوبیت خدا 9; زمینه حمایتهای خدا 12; سنتهای خدا 14; لطف خاص خدا 9

دین

دشمنان دین 3; ظلم دشمنان دین 10

سرزمینها

مالکیت سرزمین اقوام پیشین 4؛ مالکیت سرزمین انبیا 4

صبر

آثار صبر 12

ظالمان 10

حتمیت هلاکت ظالمان 10 7; هلاکت ظالمان 10 8، 14

ظلم

موارد ظلم 11

عصیانگران

اتمام حجّت با عصیانگران 13; شرایط کیفر عصیانگران 13; هدایت عصیانگران 13

کافران

روش برخورد کافران 1، 2; زورگویی کافران 2؛ صبر بر اذیتهای کافران 12

کفر

کفر به انبیا 11