تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه 14 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَنُسْکِنَنَّـکُمُ الأَرْضَ مِن بَعْدهِمْ ذَلِکَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِی وَخَافَ وَعِید

و قطعاً شما را پس از آنان در آن سرزمین ساکن می کنیم. این [موهبت] برای کسانی است که از مقام [ربوبیت] من بترسند و از تهدید من هراس داشته باشند.

 

1- وعده خداوند به اسکان انبیا در سرزمین خویش، در پی تهدید به اخراج شدن آنان از سوی اقوام کافر

و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم من أرضنا... فأوحی إلیهم ... و لنسکننّکم الأرض من بعدهم

 

2- خداوند از جبهه مظلومانِ حق طلب در برابر سرکشی ظالمان حق ستیز، دفاع و حمایت می کند.

و قال الذین کفروا ... لنخرجنّکم من أرضنا... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض من بعدهم

 

3- تهدید شدن کافران ظالم به مرگ از سوی خداوند، در پی تهدید شدن انبیای الهی از سوی آنان به اخراج از سرزمین مسکونی خویش

و قال الذین کفروا ... لنخرجنّکم من أرضنا ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض من بعدهم

 

4- به دنبال ردّ شدن دعوت رسولان الهی و مورد تهدید و آزار و اذیت قرار گرفتن آنان از سوی اقوام کافر، خداوند رسولان خود را دلداری داد.

و لنصبرنّ علی ما ءاذیتمونا ... و قال الذین کفروا لرسلهم لنخرجنّکم من أرضنا ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض من بعدهم

 

5- رهایی از چنگال ظالمان با هلاک شدنشان و سکونت در جای آنان، تنها برای کسانی میسّر است که از مقام و وعید خداوند بترسند.

لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض من بعدهم ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

 

6- کسانی از امدادهای ویژه خداوند برخوردار می شوند که از مقام الهی (حسابرسی) و وعید او ترس داشته باشند.

و لنسکننّکم الأرض من بعدهم ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

«مقام» اسم مکان است و به قرینه ترس و وعیدی که به دنبال آن آمده است می تواند به معنای مکان قیام برای حسابرسی باشد.

 

7- ترس از حسابرسی خداوند و وعید او، امری ارزشمند و مورد تشویق خداوند

ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

 

8- قوام و استواری امور به دست خداوند است.

ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

«مقام» می تواند مصدر میمی و به معنای قائم بودن امور به خداوند باشد.

 

9- امور معنوی و حالات درونی، دارای تأثیر در زندگی انسانها و تحولات تاریخی

لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض ... ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

«ذلک» تعلیل برای إسکان انبیا به جای اقوام ستمگر پس از هلاکت آنان است که در آن تحول مهم، ترس از حسابرسی و وعید خداوند دارای نقش معرفی شده که امری معنوی است.

 

10- برای برخورداری از امدادهای الهی، حتی برای انبیا نیز شرایط و ویژگی هایی لازم است.

و لنسکننّکم الأرض من بعدهم ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

 

11- انبیا به دلیل ترس از مقام خداوند از حمایتهای خداوند برخوردار شدند.

فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظـلمین . و لنسکننّکم الأرض ... ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید

 

12- «قال النبی(ص) قال: من آذی جاره طمعاً فی مسکنه ورثه الله داره و هو قوله «و قال الذین کفروا ... فأوحی إلیهم ربّهم لنهلکنّ الظالمین . و لنسکننّکم الأرض من بعدهم»;(1)

رسول خدا(ص) فرمود: هر کس همسایه خود را، به طمع گرفتن خانه اش اذیت کند، خداوند خانه خودش را نصیب همسایه خواهد کرد و این سخن خداوند است: «قال الذین کفروا ... فأوحی إلیهم ربّهم ...».

 

13- «عن إبن مسعود قال: لمّا نزلت ...« یاأیها الذین آمنوا قوا أنفسکم و أهلیکم ناراً وقودهاالناس و الحجارة» تلا رسول الله(ص) علی أصحابه فخرّ فتی مغشیاً علیه ... فبشّره النبی(ص) بالجنة فقال: ... ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید;(2)

ابن مسعود گفت: هنگامی که آیه «یاأیها الذین آمنوا قوا أنفسکم ...» نازل شد، رسول خدا(ص) آن را برای اصحابش تلاوت کرد. پس جوانی بر زمین افتاد و از هوش رفت پس پیامبر(ص) او را به بهشت بشارت داد و فرمود:... ذلک لمن خاف مقامی و خاف وعید».

اقوام پیشین

اذیتهای اقوام پیشین 4; تهدیدهای اقوام پیشین 1

امدادهای خدا

مشمولان امدادهای خدا 6

امور

منشأ قوام امور 8

انبیا

اذیت انبیا 4; انبیا در سرزمین خود 1; انبیا و امدادهای خدا 10، 11; تهدید انبیا 1، 3; حامی انبیا 11; خداترسی انبیا 11; دلداری به انبیا 4; فضایل انبیا 11; وعده اسکان انبیا 1; وعده به انبیا 1

تاریخ

عوامل مؤثر در تحولات تاریخ 9

ترس

آثار ترس از خدا 5، 6، 11; ارزش ترس از حسابرسی خدا 7; ارزش ترس از وعیدهای خدا 7; ترس از حسابرسی خدا 6; ترس از وعیدهای خدا 5، 6; تشویق به ترس از حسابرسی خدا 7 ; تشویق به ترس از وعیدهای خدا 7

خدا

افعال خدا 8; تشویقهای خدا 7; تهدیدهای خدا 3; حمایتهای خدا 2، 11; شرایط امدادهای خدا 10; وعده های خدا 1

خداترسان

مقامات خداترسان 13

روایت 12، 13

زندگی

عوامل مؤثر در زندگی 9

ظالمان

عصیان ظالمان 2; نجات از ظالمان 5; هلاکت ظالمان 5

کافران

تهدید کافران ظالم 3; تهدیدهای کافران 3; هلاکت کافران 3

مظلوم

حامی مظلوم 2

معنویات

آثار معنویات 9

همسایه

سرزنش اذیت همسایه 12

 

پی نوشت ها :

1- تفسیر قمی، ج 1، ص 368; نورالثقلین، ج 2، ص 530، ح 33.

2- نورالثقلین، ج 2، ص 530، ح 35.