مصاحبه آیت ا... هاشمی رفسنجانی با امور بین الملل روزنامه اطلاعات

 

سؤال : آقای رییس جمهور دوران گذار اقتصادی دوران دردناک و حساسی است گذشتن از یک اقتصاد نیمه دولتی و یا تقریبآ دولتی و رفتن به سمت اقتصاد آزاد به نحوی که قیمتها بر اساس قانون طبیعی عرضه و تقاضا تعیین شود و کشور به تعادل اقتصادی برسد کار آسانی نیست این گذار اقتصادی را شاید بتوان به یک زایمان درد ناک و خطرناک تشبیه کرد که به صورت تحمل و فراهم بودن تمامی شرایط لازم آنگاه تازه کودکی سالم اما نیاز مند به مراقبت تولد خواهد شد شما با علم به این موضوع تصور می کنید جامعه فعلی ایران این مرحله دردناک اما به نظر بنده غیر قابل اجتناب را تا چه حد می تواند تحمل کند در حقیقت ما در اینجا با یک تناقص درد ناک ولی واقعی مواجه هستیم به این معنا که اگر بخواهیم به سمت سالم سازی اقتصادی برویم ناگزیر باید سوبسید ها را حذف کنیم و تولید مسیر طبیعی سالم خودش را طی کند اما همین حذف سوبسیدها خود نتایج اقتصادی وخیمی برای قشر به اصطلاح آسیب پذیر و حقوق بگیر به وجود می آید که منجر به نارضایتی و عدم تحمل سیاستهای بلند مدت دولت خواهد شد احتمالا اگر بخواهیم سوبسید و کنترل قیمتهاو سیاستهای اقتصادی دولتی را ادامه بدهیم در روند توسعه متوقف خواهیم ماند آیا وضعیت بهینه ای برای حل این تضاد وجود دارد .

جواب : بسم الله الرحمن الرحیم : البته آن قسمت از صحبت که کار مشکلی است طبعاتی دارد همین طور است کار مشکلی است انصافآ . در ایران بخصوص این مشکل بیشتر بود از جهاتی چون دو سه چیز
دیگر هم اضافه شده بود . ما بعد از جنگ این کار را شروع کردیم اگر خرابیهای جنگ را مشکلات ناشی از جنگ را داشتیم اگر تنها اصلاح ساختار بود یک کار آسان تری بود . بعلاوه تصادفآ زلزله وحشتناکی هم همان روز شروع شد هم ما را یک مقدار دچار مشکل کرد . مشکلات خارجی مزاحمتها را اینها بود . و در داخل هم نظرات یکسان نبود مسائل سیاسی و اینها هم داشتیم بنا براین فقط الان مسئله این مشکلات که شما مطرح کردید که از ناحیه گذر از یک نوع اقتصاد به یک نوع جدید دارد پیش از اینها بود . ولی ما با توجه به همه مشکلاتی که داشتیم اطراف مان مسئله را بررسی کردیم به نظرم با مشکل جدی مواجه نشدیم به شیوه ای که عمل کردیم حالا شاید در طول صحبت آن شیوه ها را بتوانیم توضیح بدهیم . ما سعی کردیم که واقعی برخورد کنیم با مسائل الگوی خاصی را نداشتیم با بررسی مسائل تصمیم های تدریجی می گرفتیم . آن درد ناکی که در تعبیر شما بود . من احساس نمی کنم جامعه به طور متعادل و رو به بهبود در همه اقشار تقریبآ ادامه دارد . و کار خوب پیش می رود . تناقص و اینها هم  چون ما با مطالعه هر گامی را بر می داشتیم دچار تناقص هم به این شکل نبودیم حالا بخصوص شما الان گفتید مسئله سوبسیدها اگر حفظ نشود  مشکلی برای مردم دارد یا اگر حذف بشود ساخت زیر بنایی کشور دچار مشکل می شود .ما معمولا راه میانه را انتخاب کردیم . یک شوک وارد نکردیم . هر دو بار با هم دیدیم سیاستمان معمولا این جوری بود که به آن اندازه ای که سوبسیدها را حذف می کنیم که زندگی را گران می کنیم به همان اندازه دریافت مزد و حقوق را بالا می بریم این سیاست را وفادار ماندیم تا آخر با او در مورد کار گرها که محور این  مسائل هستند . ما هر سال به اندازه تورم حقوقشان را اضافه کردیم و . به دنبال حقوق کارگرهای رسمی که اضافه می شود همه مزد بگیر ها خودشان را منطبق می کنند کسبه هم که معمولا خودشان را منطبق می کنند کار مندهایمان را هم سعی کردیم دریافتشان این جوری باشد در مجموع ...بنابراین آن مقدار که ما سوبسید حذف کردیم به حقوق بگیرها بر گرداندیم به نحوی .

سؤال : آقای رییس جمهور عذر می خواهم . این اضافه حقوق از محل بودجه دولت تأمین می شود و با کسری شدیدتردولت را مواجه نمی کند ؟

جواب : همه اش از بودجه دولت نیست که یک قسمتهایی مال کار مندهای دولت است کار گرهای دولت است از بودجه دولت است و قسمت زیادی از نیروهای کار مال بخش خصوصی و جاهای دیگر هستند که آنها به روش اقتصادی عمل می کنند . در دولت هم ما در آمدهایی که از ناحیه سوبسیدها که حذف کردیم بدست آوردیم بیش از آن مبلغی است که خرج می کنیم حالا اگر سؤال داشته باشید که چه طور می شود توضیح بدهیم . لذا ما هم موفق شدیم کار های زیربنایی مان را انجام بدهیم آنچه که در برنامه داشتیم و موفق شدیم کسری بودجه مان را از بین ببریم و هم بتوانیم حقوق ها را اضافه بکنیم . همین امسال هم همان روند دارد ادامه پیدا می کند و امسال با این که خارج از برنامه هم هست به  نظرم چنین تناقصی وجود ندارد چون تصور این کسانی که این بحثها را می کنند از الگوهای دیگران است ما واقعآ الگو از کسی نگرفتیم یعنی نشستیم فکر کردیم که شورای اقتصاد برای هر تصمیمی مدتها بحث می کردیم کار شناس ها نظراتشان را می دادند با لاخره به یک تصمیم می رسیدیم . هنوز هم کار مان ادامه دارد ما همه هفته شورای اقتصاد داریم چند ساعت مسائل را رسیدگی می کنیم گاهی هم به مشکلاتی بر خورد می کنیم روند کند می شود یا تند می شود از این جور اتفاقات هم می افتد .

سؤال : این سیاستهای تعدیل اقتصادی قطعآ اگر به جا و مناسب ادامه پیدا کند و در بستر مناسب خودش جاری باشد خود به خود در بلند مدت به نوعی عدالت اقتصادی و اجتماعی هم منجر خواهد شد . اما در کوتاه مدت شما در این مورد آیا تناقصی می بینید میان عدالت اجتماعی ، اقتصادی و سیاست تعدیل یا نه ؟

جواب : از نکات جالب این است که ما با بررسی و و اقع بینی حرکت کردیم این است که این اتفاق نیفتاده تا به حال و این متکی به آمار است من دلم می خواهد آن آمار را اگر آقایان پیدا بکنند بدهند به روز نامه که بعد بتوانیم منتشر بکنیم  . ما یک چیز بحث داریم دحک های اجتماعی و اقتصادی مردم ده طبقه تقسیم می شوند .از در آمدهای خیلی بالا تا در آمدهای پایین اینها را همیشه در آمار مشخص می کند که تفاوتهاشان چقدر است . آنها چند درصد از مجموعه در آمدهای جامعه را می برند پایینی ها چقدر تقسیم سرانه می کنند ما پایان برنامه و اول برنامه را با هم آوردیم و جالب این که بعد از برنامه دحک های پایین به نفع نسبت ها به نفع دحک های پایین اصلاح شده این حتمآ بگیرید در دفتر چون من این را در اخبار هم منتشر شده است ما هم گفتیم آقای دکتر طبیبیان مسئول این بخش است در ساز مان برنامه ایشان یک مصاحبه ای کردند با مطبوعات و اطلاعات و اینها خودشان هم در آرشیوشان داشته باشند این را و از یک بعد دیگر هم جالب که این هم در این جالب است در گذشته همین سهم ناچیزی که در دحکهای پایین داشتند عمدتآ غذا بوده است یعنی یک چیز ضروری که به هر حال نانی و ماستی چیزی می خودند . و حالا که وارد ریز اقلام می شویم می بینیم که به نفع کالاهای فرهنگی یا رفاهی بهتر مثلا از نوع موتور سیکلت ماشین یا مسکن یا از اینها دانشگاه  یا مدرسه از این طور چیز ها رسیدن به آن یعنی ، خانواده های فقیر که بیشتر دریافت کردند کیفیت زندگی شان بهتر شده است از آن وضع قبلی شان این آمار خیلی گویا است و خیلی نشان می دهد که برنامه در جهت عدالت اجتماعی حرکت کرده است کاملا . نقطه دیگر که در این سوبسیدها است ذات سوبسیدها ضد عدالت است . مثل روشنش همین سوخت است و شما می بینید یک خانواده مرفه چه مقدار الان نفت و برق گاز ارزان یا مفت مصرف می کنند . و یک خانواده فقیر چه مقدار مصرف می کند . این ضد عدالت است و سوبسیدها اصلا به این جهت حرکت می کند که نفع سوبسیدها به این جهت که این بی عدالتی را حذف بکند در کنارش البته یک کار های دیگری هم کردیم که آنها هم مهم است ما مثلا آمدیم سوبسیدهای مستقیم را کمک ها را به سرعت بالا بردیم . مثلا بنیاد شهید اگر 15 میلیارد می گرفته حالا 50 میلیارد تومان می گیرد . کمیته امداد اگر 5 ، 6 میلیارد می گرفته الا 40 ، 50 میلیارد تومان می گیرد . بهزیستی شاید ده برابر شده است بودجه اش همه این چیز هایی که مستقیم کمک می گرفتند شفاف کردیم به ایشان پول می دهیم مستمری های مستمری بگیرها که مدتها راکد شده بود ما باین چند سال مستمری بگیرهای تأمین اجتماعی و امثال اینها را حقوق شان را به سرعت در یافتشان را بالا بردیم . این حالا چون الان وقت اینکه ما این آمار را بخوانیم نداریم شما خودتان می توانید این آمار را بگیرید در این سؤال بگنجانید خودتان در بیاورید ببینید واقعآ از این جهت هم ما چون جبران  کردیم آن اتفاق افتاده که در مجموع عدالت اجتماعی را ما پیگیری کردیم .

سؤال : حضرت عالی چند ماه قبل فرمودید در یکی از سخنرانی هایتان که ما در سامان دادن به برنامه های زیربنایی اقتصادی به مرحله ای رسیدیم که حتی شیر های نفت را ببندیم می توانیم برنامه های توسعه اقتصادی را ادامه بدهیم . البته با سرعتی کند تر این سخنان مخالفتهای عده ای را در خارج و در داخل از بعد تئوریک قضیه را برانگیخت آیا زمینه مناسبی می دانید که این را بیشتر توضیح بدهید ؟

جواب : بله ما در دولت هم بحث کردیم در شورای اقتصاد هم بحث کردیم با آمار و ارقام این حرف را می زنیم واقعآ این جوری شده است که .....

سؤال : واقعآ مردم باورشان نمی شود یک عده ای که .....

جواب : حالا می گویم من نمونه هایی می گویم و هر وقت هم گفتم یک نمونهایی را گفتم منتها اگر کسی بخواهد خوب روشن بشود باید یک آمار جامع ای را بگیرد . اصلا سیاست برنامه اول این بود که ما در سالهای اول ارز زیادتری مصرف بکنیم سریع است در بندهای سیاست و در سالهای آخر شروع کنیم به پرداخت که سرمایه گذاری هایی بشود که آنها بتواند وابستگی ارزی ما را کم بکند و این اتفاق افتاد و مقدار زیادی هم در حال اتفاق افتادن این سؤالها است حالا نمونه هایش را می گویم . برای اینکه برای ما روشن باشد وضع چه جوری است من مشخصآ بگویم سال گذشته ما هفت ، هشت میلیارد دلار ال سی باز کردیم در حالی که سال قبل 30 میلیارد ، 28 میلیارد السی باز می کردیم و امروز تقریبآ اکثر کارخانه ها ی ما مواد دارند این سه ماه اول مثل چیز های جالبی که حالا خیلی ها نمی دانند ما امسال یک سهمیه ای گذاشتیم و ارز نقدمان و ارز همان اعتبار که مجلس به ما داده حدود دوازده میلیارد دلار را تقسیم کردیم بین بخشهای مختلف که بیایند ببرند و در سه ماه اول تقریبآ نصف سهم  شان را آمدند هر کس که آمده برده است ما پی گیری می کنیم که این چرا نمی آیند ببرند اکثر جواب می دهند هنوز از موجودی های سال قبلشان دارند عجله ای ندارند البته بعضی ها می گویند نقدینگی نداریم ولی وقتی که دنبال می کنیم به کار می بینیم که چون می توانند کار خانه را بگردانند من مثلا مشخصآ خودم در نمایشگاه کار خانه لاستیک سازی دنا را دیدم ، من دیدم آنها سهم لاستیک سازی را نبرده بودند پرسیدم شما چرا تولیدتان کم است گفتند نه تولیدمان امسال بیشتر از هر سال است چند تا کار خانه را هم پرسیدیم تولیدها در سطح بالایی است این طور نبوده است . پارسال این همه ارز کم مصرف شده است مشکلی پیش بیاید چرا این است ؟دلیلش اینکه بسیاری از کالاهای واسطه مواد اولیه الان در داخل کشور تولید می شود .من چند نمونه را می گویم و شما می توانید هزاران نمونه را پیدا کنید . الان تقریبآ هر کسی هر مقدار ورق بخواهد در کشور مصرف بکند ما از فولاد مبارکه به آنها می دهیم ممکن است یک نوع ورقی نباشد یعنی این مقدار که نیست ما چون صادر می کنیم می توانیم جای این صادر کردن این پر بکند . ما مواد شیمیایی با آمدن کار خانه پتروشیمی اراک و فعال تر شدند شیراز و آرماتیک اصفهان قسمت اعظم نیازهای کار خانه هایی که مصرف مواد شیمیایی دارند در داخل کشور است . شاید چند هزار گار گاه . کار خانه هستند که الان حتی کیلویی می روند می خرند از عمده فروشها بجای این که بروند وارد بکنند . می روند می خرند می برند مصرف می کنم  روزانه می توانند بخرند در بازار و با همین کار خانه پتروشیمی که امروز بنا است من بروم برای افتتاحش در آمار هم خودتان نوشتید سه میلیون نیم تولید دارد البته مقدارش مدتی است دارد تولید می کند . این 5/3 میلیون تن به طور معدل تنی هزار دلار است . معمولا بعضی ها بیشتر و بعضی ها کمتر است یا 800 دلار . اینها معنایش این است که اینها را همه را از خارج وارد نمی کنیم و مقدارش هم صادر می کنیم گفتند 200 میلیون دلار امسال صادر می کنیم بیشترش جایگزین می شود و از واردات خارجی و این پالایشگاه خونی که من دیروز افتتاح کردم 10 ، 15 میلیون دلار از ضروری ترین فراوردهای نیاز امروز خونی را  نیاز های بیولوژیک را تأمین می کند که آنها را بایستی ما ارز نقد بدهیم . به انحصار گری های دنیا کالاشان گاهی با هواپیما بیاورند . خیلی چیزهای با ارزشی است اینها با یخچال هواپیما با شیوه های خاصی وارد می کنیم یا مثلا مس که یک صنعتی است که در همه خطوط تولید جا دارد خیلی هم گرانبهاست . ما محصول های داخلی مان  مفتولهای خودمان و و رقهای خودمان همه جا هست و صادر هم می کنیم شما هر جا بروید مثلا فرض کنید کابل سازی یک رشته ارز بر جدی بوده است ما یک خط تلفن در اوائل که می خواستیم محاسبه کنیم قیمتش را روی 500 دلار و 1000 دلار اگر یادتان باشد مکرر می گفتند 1000 دلار ارز بری داریم . الان سوایچ اش به همه چیز های وارداتی اش به 70 ، 80 دلار می‌رسد این خیلی تفاوت در مصرف ارز و همین هم به زودی قطع می شود چون هم سوایچ خودمان می سازیم هم برد هایش را خودمان می سازیم هم کابل و هم سیم و روکش و خود سیمش را همه اینها دیگر با این خطوط انتقال برق که شما می بینید خیلی گران برای ماتمام می شود در این کشور دور و دراز گاهی مثلا صد فرسخ ما یک خطی را بایست می کشیدیم همه اش گرانبها اینها هم خارجیها می کشیدند هم خدمات پولش می دادیم و هم مهندسی اش را و هم موادش را تمام اینها داخلی است یک رشته عظیم این کار های ساختمانی است شما حتمآ مطلع اید اگر آقایان اقتصاددانان می دانند مثلا حدود چند تا سی درصد چقدر گردش اقتصاد کشور در همین بخش ساختمان است از سد و راه آهن و راه و پل ، مسکن ساختمانی اداری و هتل و امثال اینها همه اینها داخلی شده است و یک روز ی بود همه اینها قسمت اعظمش خارجی بوده است ما شیشه ، سیمان ، فولاد ، آلو مینیوم و هر چی که در ساختمان به کار می رود حتی تجهیزات برای تأسیسات هوا دهی و تهویه اینها هر چی  هست اینها داخلی است . حالا ممکن است قطعاتش خارجی باشد بعضی چیز هایش در مقابلش بعضی از همان ها صادر می شود خودش ، خودش را می گرداند جبران می کند . شوینده ها مثلا شماالان دیگر عمده موادش را از داخل می گیرید . حتی مثلا ذوب آهن و آنجاها ما قبلا از خارج سنگ آهن وارد .....هنوز هم یک کمی وارد می کنیم از برزیل از هند از آنجاها وارد می کنیم . حالا قطار های صد واگنی از گل گهر بر می داریم سنگ آهن می ریزد در فولاد مبارکه یا از بافت می برد به ذوب آهن تبدیل به آهن می شود . خودمان می ساختیم ما سد کارون سد را تا سه سال پیش در مناقصه ای به یک میلیارد و سیصد میلیون دلار برنده اش مشخص شد می خواست اجرا بکند . یعنی شرایط این جوری بود . از لحاظ نیروی انسانی و مصرف مصالح . ولی حالا داخلی ها همان سد را گرفتند با کمتر از 500 میلیون ، 400 میلیون دلار و این هم داخلی است . عمده اش فقط بخشی از توربین ها و تأسیسات برقی اش از خارج می آید که آن هم دارد جبران می شود . شما مطمئن باشید که اکثر تولیدات کشور الان از داخل تغذیه می شود . موادش ، نیروهای انسانی اش ، و چیز های دیگر که لازم دارد . و دلیلش هم این است . ما این سه ماه اول ....ما امسال 12 میلیارد ، 13 میلیارد ارز گذاشتیم برای واردات . در سه ماه اول مه حدود 5/3 ، 4 میلیارد دلار بنا بود بدهیم کمتر از 2 میلیارد آمدن از ما ارز گرفتند مصرف ارز واقعآ پایین آمده است و حتی اگر یک مقدار ما فشار بیاوریم . همین هم باز قابل صرفه جویی است . هنوز جاهایی هستند که ترجیح می دهند کالاهای بهتری از خارج داشته باشند .

سؤال : منظورتان از این که یک مقدار فشار بیاوریم چه هست ؟

سخت گیری کنیم بگوییم که داخل هست . چیز هایی است هنوز می شود داخل تأمین بکنیم . فرض کنیم مثلا قطعات ماشین من می گویم . قطعات یدکی ، ما الان یک شرکت درست کردیم در کشور شرکت کلی به همه سازنده ها قطعات داخلی سفارش می دهد همه چیز را اینها ....ما اوائل برنامه 500 میلیون دلار می‌دادیم برای قطعات غیر از چیز هایی که مسافران می آورند . الان دیگر هیچ سهمی برای این در نظر نگرفتیم همه چیز در داخل ساخته می شود لاستیک هم همین طور . لاستیک جزو واردات عمده ما بود . الان صادر می کنیم لاستیک را . این قطعات جزو ارز خورهای بزرگ هر کشور ی در جهان سوم است . و ما می توانیم این را منبع با این صنعتی که الان داریم کارگاهها نیروهای خوبی که الان داریم . اگر شما بروید مثلا تولید پیکان را ببینید یک کسی برود در کا رخانه ببیند . می بیند همه قطعات پیکان پخش شده در کشور با همان شیوه هایی که دنیا هم همین جوری می کند . انبوه می سازد و می آورند با مواد داخلی و صنعت داخلی تکنولوژی داخلی می آید تبدیل به ماشین می شود . این دلیل واقعآ ما نیاز ارزی مان ....این یک طرف قضیه ، یک طرف هم طرحهای عمده زیربنایی بود که ما در سالهای اول که ارز مصرف می کردیم . که عمده اش در کار خانه های زیربنایی می خواستیم مصرف بکنیم . نیروگاهها ، پالایشگاههای پتروشیمی ، نفت ، که حالا اینها یکی ، یکی دارد به نتیجه می رسد دیگر  فرض کنید . همین فولاد مبارکه 4 ، 5 میلیارد دلار ما ارز می برد یا پتروشیمی اراک 5/1 میلیارد یا پالایشگاه بندر عباس شاید تا 2 میلیارد ....ما همه اینها را انجام دادیم دیگر شما یعنی الان هیچ طرح مهمی که ارز بری فوق العاده داشته باشد . مگر بخواهد برود توسعه های دیگر که باید باشد در مراحل بعدی الان در کشور ندارید . پس ارز های زیر بنایی مان را مصرف کردیم . مواد اولیه را عمدتآ در داخل تولید می کنیم . کالاهای رابطه ای را عمدتآ در داخل تولید می کنیم . کالاهای مصرفی  مردم قسمت اعظمش را بیش از 95 % درداخل قابل تولید است . و خیلی تفاوت داریم ما با کشور های دیگر . یک رقم جالبی برای شما بگویم . اگر بخواهید مقایسه کنید . مثلا ترکیه 10 میلیون تن یا یک کمی بیشتر فولاد تولید می کند . اما این تولید متکی است به قراضه های پولاد که از خارج وارد می کند . یک مقدارش از داخل قسمت عمده اش از خارج منجمله از ایران می برند این ارزش افزوده شان مثلا 10 ،  15 دلار است وقتی که در تن می خواهند بفروشند . هم سوختشان را وارد می کنند. هم مواد شان را وارد می کنند .این با ما خیلی تفاوت دارد که ما همه موارد را در داخل کشور داریم . حتی نسوزها ، نسوزها یک بخش عظیمی از مصرف کار خانه ها ، کوره ها ، اینها است . جزو واردات بد ما هم بود . من اول که آمدم خیلی کار خانه های سیمان اینها خوابیده بود . چون نسوز نداشتیم .که ما با هواپیما از چک اسلواکی از آنجا برداشتیم آوردیم که کار خانه ها را راه بیندازیم . الان همه نسوز ها را ما تولید می کنیم . و صادر هم می کنیم . حسابی بنیه کا رتقویت شده دیگر .

سؤال : آقای هاشمی اگر بپذیریم که فرهنگ و اقتصاد نوعی باهم سنخیت دارند نمی خواهیم صحبت زیربنا رو بنا را مطرح کنیم به نوعی با هم سنخیت و هماهنگی دارند با توجه به ورود به مراحل جدید اقتصادی و پیشرفتهای اقتصادی شما چه آینده ای را برای وضع فرهنگی متصور هستید . وآیا تصور نمی کنید که اقتصاد تازه ، فرهنگ تازه و یا متغیری را طلب می کند ؟

جواب : ما در این معقوله قائل به جبر نیستیم . این بحث آن بحث های قدیمی همیشه ما داشتیم با اهل نظر در این بخش البته به طور طبیعی مؤثر است . به عنوان یک عامل تغییرات اقتصادی در کنارش تغییرات فرهنگی هم اتفاق می افتد و نه این که نیست ولی عوامل اراده انسان و مسائل دیگر که وجود دارد آنها فائق است . ما باید پاسداری کنیم از مسائل فرهنگی مان در هر شرایطی می شود جامعه را هدایت کرد . افراد را هدایت کرد که تفکر درستی داشته باشند و جهت دهی را خوب کرد . من با این پاسداری بسیار جدی که می شود از آرمانها ، از مسائل فرهنگی جامعه مان توده  خود مردم ما هم خیلی وفا دارند به این مسائل نگران نیستیم که تغییرات اقتصادی مشکلی را برای جامعه ما پیش بیاورند . البته به هر حال تحولات فرهنگی خواهیم داشت . ولی باید مثبت باشد . ما اگر منطقی بر خورد بکنیم و مردم را آگاه کنیم و بی منطق و شعاری و احساسی نخواهیم مسائل فرهنگی را حل بکنیم . به نظرم می توانیم  در هر شرایطی آرمانهای مان را حفظ بکنیم . البته من هیچ وقت طرفدار افکار بی منطق و افراط و تفریط اینها هیچ وقت نبودم و بازهم نخواهم بود . آن مقداری که با منطق ساز گار است که اسلام هم همین است . و من نگران نیستم در جامعه ....

سؤال : اجازه می دهید راجع به سرمایه گذاری خارجی از شما سؤال بکنم . آیا این مسئله سرمایه گذاری خارجی به کجاانجام می گیرد . بعضی کشور های جهان مثل مالزی و یا حتی  تا اندازه ای قزاقستان در این چند سال اخیر توانستند از این امکان به نحو مناسبی بهره برداری بکنند . از سوی دیگر مسئله سرمایه گذاری خارجی در کشور ما حد اقل دستخوش چند دیدگاه متفاوت است از چند زاویه مختلف به این قضیه نگاه می کنند . و باز ما موجه هستیم با یک مقدار سرمایه های بیکاری که با توجه به رکود اقتصادی در غرب آماده هستند اگر شرایط مناسبی برای شان مهیا بشود . امنیت اقتصادی باشد بازده اقتصادی مناسب داشته باشد بیایند و در کشور ما اینها تبدیل به تولید بشوند با روشهای مناسب . آیا تصور می کنید ما بتوانیم از این امکان به نحو مناسبی استفاده بکنیم .

جواب : البته ما یک محدویتهای در داخل داریم . مسئله مشکلی است جزو مسائلی است که یک مقدار پیچیده است . عده ای هستند اصولا با سرمایه گذاری خارجی موافق نیستند و این را ضد استقلال می دانند . نگران از این که سرمایه خارجی منابع کشور را استعمار بکند هستند  . اقتصادی ها نوعآ این جوری نیستند . اکثر فکر می کنند با لاخره سرمایه از این منابع عظیم او سودی می برد . سود عمده را کشور می برد . یعنی به هر حال یک بحث جدی در داخل کشور است . ما تا حد 49 % سرمایه خارجی مشکل قانونی نداریم . ولی سرمایه های خارجی مدیریت می خواهند . یعنی نمی خواهند بیایند این جا مدیریتش را بدهند به ما . مایلند که خودشان مدیریت کنند . که بهر گیری شان را بیشتر  دانسته باشند . در بالا تر از 50 % ، 51 % که دیگر آنها حد اقل می خواهند مسئله روشن نیست در داخل لااقل به خاطر همین ابهامات  اجرایش خیلی دشوار است . اما این به این معنا نیست که ما از سرمایه های خارجی در داخل کشور در این مدت بهره نگرفتیم . حالا می گوییم دو ، سه نوع استفاده می توانیم بکنیم . یک نوع همین است که سرمایه خارجی بیاید ریسک اش را هم خودش بپذیرد . بعد بیاید سرمایه گذاری بکنیم کسی بدهی ندارد اوآمده اینجا یک تأسیساتی را به وجود آورده سودش را هم بردارد ببرد و آن نقطه مثبتش این است که ما ریسکش نداریم نقطه منفی اش هم این است . که در کشوری مثل کشور ما سود سرمایه بالا است . اگر درست بهره برداری بشود آنها سود زیادی می برند ما این نوع سرمایه گذاری خیلی کم داریم . ولی خیلی هم ما دنبالش نبودیم . هیچ وقت هم ....خود من هم هنوز زیاد قانع نشدم . که ما الان بیشتر دنبال این برویم . ولی به هر حال خیلی از دوستان ما این را مهم می  دانند . شکل دیگری که از این یک مقدار بهتر است بای بک است که آن شکل را ما می پذیرفتیم . خیلی هم در آن موفق نبودیم . آن است که سرمایه ای بیاید در یک طرح خاصی بکار گرفته بشود از محصول آن ببرد . اینجا دیگر ریسک نمی پذیرد . فرض کنید یک کار خانه پتروشیمی بسازد و موادش که بعدآ محصولاتش را صادر می کند . ما خودمان را اداره بکنیم او از محصولاتش می برد تا سرمایه ، سودش را بگیرید .

سؤال : در حقیقت می خواهید مدیریتش با ایران باشد ؟

جواب : بله در این بای بک مدیریتش با ایران هست . او فقط متقابل می کند یعنی سرمایه می دهد . بعد از محصول می برد . فرض کنیم مثلا می گویند .20 % محصول ، 30 % محصول تا چند سال صرف باز پرداخت این سرمایه بشود . نوعآ هم در یک بخشهای مطمئن این طور سرمایه می آید مثلا در همین پتروشیمی یا گاز ، یا فرض کنید یک خطوط لوله کشی که معلوم است که از عبور گاز یا نفت از او سود مطمئن دارد . این طور سرمایه ها این به نظرم سرمایه گذاری خوبی است . ما هم 10 میلیارد دلار دیده بودیم در این برنامه اول خیلی کم تحقق پیدا کرد این طور چیزی نیامد . نوع سومش که ما زیاد استفاده کردیم فاینانس است . که آن این است . که ما با ریسک خود ما با مدیریت خود ما پولی از جایی گرفتیم برای طرحهای معینی که از سال از بعد از معمولا 5 سال می نوشتیم بعد از فعال شدن طرح شروع کنیم به پرداخت . اینجا دیگر از محصول لازم نیست ببرید . وقتی که طرح به ثمر می نشیند . دولت یا هر کس که ضامن شده است بانک ، آنها شروع می کنند به پرداخت با وثیقه ای که از صاحب کار خانه دارند . ما در این قسمت خیلی جذب کردیم ودر اکثر موارد در برنامه هم خیلی دیده شده بود هر سال در بودجه یک بخشی برای این کار می دیدیم و این مورد خیلی پیش آمد . هم کشورها آمدند بیمه کردند مثل ، فرانسه ، آلمان ، نوع کشورها ژاپن ، و ما مقدار زیادی از این ناحیه موفق شدیم . سرمایه کسب کردیم .

سؤال : خاطرتان هست از این ارقامی از این ؟

حالا می گویم آنها را مجموعه ما ارزی که مصرف کردیم در این چهار سال امسال هنوز جزو آن نیست چهار سال اول برنامه حدود 92 % میلیارد دلار است . که قسمت حدود ، حدود می گویم . 30 میلیارد این از این نوع است مجموعآ یعنی .... بقیه بصورت بایبک یا فانیانس یا شکل دیگری خط اعتباری گرفتیم . خود کار خانه ها آمدند فروشنده ها به ما دادند بعدآ بگیرند . که همین مشکلات بدهی هم که پیدا کردیم . اینجا اتفاق افتاد که اگر از آن نوع سرمایه گذاری های اول بود ما مشکلی در پرداختش نداشتیم . این نوع سرمایه گذاری مدیریتش با خودمان است . سودش هم مال خودمان است . اما این مشکل پرداخت پیدا می کند . یا حادثه ای مثل همین ارزان شدن نفت اتفاق بیفتد  یا چیزی از این قبیل . می تواند مشکل درست بکند . که کرد برای ما این نوع مشکل را ایجاد کرد ولی ما از این طرف سودش را بردیم . یعنی عملا سرمایه گذاری کردیم و الان کار های بسیار بزرگی با این روش انجام شده است . خیلی ها هنوز دارد انجام می شود کار کوچک  ، بزرگ ، در همه بخشها کار خانه های کوچک ، کار خانه های ساخت مواد کالاهای واسطه چیز های زیاد حالا اگر آدم لیست را ببیند هزاران نوع کار انجام شده است . که این به سرعتی که ما در باز سازی داشتیم یک مقدار زیادش مرهون این ارزهایی بود که وارد کشور شد . حالا این یک بحث جدی است من هنوز خودم واقعآ قانع نیستم که یک نوع سرمایه گذاری هایی بد باشد یا آنها ترجیح داشته باشند . اگر ما مدیریت قوی داشته باشیم یکی از ادله ای که طرفداری می کند از سرمایه گذاری آن نوع اولین است که می گویم آنها مدیریت قوی هم دارند وقتی که می آیند ما هم مدیریت می گیریم . هم تکنولوژی  می گیریم . وهم ریسک نداریم در مقابلش البته آنها هم یه خاطر یک سود گزاف می آیند این چیز ها را می گیرند من چون خودم عقیده دارم به مدیریت داخل کشور و واقعآ معتقدم که ما مدیران بسیار لایقی داریم اگر میدان بدهیم دست و پای شان را نبندیم . بگذاریم آنها کار بکنند حالا یک جاهایی هم اشتباه می شود ولی عمدتآ خوب عمل می کنند . از این نوع سرمایه گذاری ما خوب می توانیم بهره بگیریم مخصوصآ بای بک که به نظرم باید بگوییم ما در برنامه اول علی رغم آن مشکلاتی که بود به این نحو سرمایه آوردیم .حالا در این حل مسئله معوقه ها یک اتفاق دیگری افتاد البته این نا خواسته بود برای ما ولی اتفاق افتاد بد نبود . که با سود ارزانی نسبتآ ، با نرخ ارازانی دوباره 4، 5 سال هم اینها را آمدیم تمدید کردیم که ما الان تمدیدهایی که می کنیم به طور معدل حدود 5 % است . با همه هزینه های مختلفی که می خورد . هزینه سود ی است که از ما می گیرند . نرخ بهره ای که آنها می برند . و این نرخ برای داخل کشور ما کار بالای 20 % است . نرخ پول می تواند مؤثر باشد برای گردش اقتصاد و استفاده کردن از این کار . ما هم آنها را حدود 7 ، 8 ، 10 میلیارد مثلا شاید 10 ، 15 میلیارد نهایتآ دوباره برای 4 ، 5 سال دیگر تمدید می کنیم این هم باز استفاده از سرمایه خارجی است .

سؤال : با این تغییراتی که اخیرآ در زمینه بخش مسائل پولی و ارزی بوجود آمده است . بعضی ها ظاهرآ به این نتیجه رسیده اند که سیاستهای اقتصادی دولت ثبات کافی و کامل ندارد و یا به صورت انفعالی گاهی اوقات با پدیده های پیش بینی شده مواجه می شود . حضرت عالی توضیح دارید در این مسئله ؟

جواب : مثلا چه تغییراتی دارد .

سؤال : مثلا بازار ارز ، اگر ما قائل بازار ارز هستیم طبیعی است که نیروهای طبیعی عرضه و تقاضای قیمت را تعیین کنند و دخالت خارجی اگر می خواهد صورت بگیرد در بازار ارز از سوی دولت دخالتی از طریق عرضه و یا کم و یا زیاد کردن حجم پول عرضه باشد نه از طریق نیروهای مکانیکی و فرستادن فرض کنید نیروی انتظامی برای جمع آوری یک عده که دارند ارز را خرید و فروش می کنند .

جواب : ما اتفاقآ در اینجا هیچ تغییراتی نداریم . اول سیاست ما همین بوده که اولا بازار ارز را باز کردیم . صرافی ها را مجاز کردیم . به صادر کننده گان ارز گرفتیم ارز شان مال خودشان است . کسانی که ارز از خارج بیاورند گفتیم ارز شان مال خودشان است . درست هم از همین ناحیه عرضه و تقاضا عمل کردیم همیشه هر وقت دیدیم که تقاضا در بازار زاید است رفتیم ارز دادیم . به یک جای معینی . و حالا هم کار عمده ما همین است .یعنی الان کاراساسی که می کنیم . در بازار به کسانی که نیاز واقعی ارز دارند ارز می دهیم که همین عرضه و تقاضا حفظ بشود . در جریان کار ....با نیروهای دیگر احساس کردند که کسانی قصد اخلال دارند از سلامت جریان رفتند بیرون برای این که مثلا ارزی دارند می‌خواهند گران بماند یا گرانتر بفروشند . یا اصولا یک دست خارجی پشت سر قضیه هست که تعادل را به هم بزند . آدمهای محلی وجود دارند به نیروهای اطلاعاتی گفته شده که شناسایی کنند که این جور آدمها را پیدا کردند اینها را ببرند از ایشان بپرسند که چرا ؟ دنبال چه هستند ؟شبکه مثلا در این سیستم ما احتیاج به شبکه خروج ارز نیست ما ارز را هر کس بخواهد اجازه دادیم . چهار پنج میلیارد صادرات در کشور هست . و هر کس می خواهد برود با صادرات چی قرار ببندد ارز ش را از خارج بگیرد . ما پیمان ارزی هم نداریم . هر کس امروز چیزی صادر بکند ارزش خودش است . می تواند به هر کسی بفروشد . این که بیایند شبکه تشکیل بدهند ارز را به صورت اسکناس خارج کنند بروند در دوبی و ترکیه یا جای دیگری به بانکها چه کنند . یا با دلالهای دیگر بسازند و اینها همه اخلال است ، اخلال در سیاست را با نیروی انتظامی ما با آن برخورد بکنیم . فکر هم می کنم همه جا تزریق هم که شما می بینید در ژاپن ، در انگلیس در هر جا وقتی که پولشان تحت فشار قرار می گیرد . معمولا با وارد کردن مقداری ارز مسئله را حل می کنند . ما هم د اریم با همان روش عمل می کنیم عمدتآ ولی در کشور ما الان جریانهای اخلالگر وجود دارد . اگر می خواستیم با همه برخورد کنیم کلا باید همه صرافی ها ، همه اینها را می بستیم که ما این کار را که نکردیم که فقط افراد معینی که دلیل داریم که اخلال می کنند . می رویم سراغ آنها اینها را هر بخشی که باشند باید برویم سراغشان .

سؤال : در مورد صادرات و واردات چطور به نظر می رسد در این زمینه هم سیاستها یکی دو سال پیش تا امروز یک مقداری ظاهرآ تغییر کرده است ؟

جواب : این درست سیاست قانونی و اعلام شده است .اگر شما سیر قانون را نگاه کنید کار معمولا این طوری بوده است که کالاهایی که در داخل ساخته می شود اگر بخواهد وارد بشود مشابه اش باید در داخل آن سازنده اعلان موافقت بکند . این همیشه در قانون ما وجود دارد . فرض کنید اگر کسی اتومبیلی بخواهد وارد بکند باید صنایع سنگین بگوید که من موافقم که وارد بشود . من نمی توانم تأمین بکنم . کمباین بخواهند وارد بکنند با صنایع سنگین بگوید که من نمی توانم نیاز را تأمین بکنم . طرحها هم همین طور است . عمدتآ کار هایی که در داخل می تواند انجام شود آن قانون است . همیشه بوده است . ما یک چیز های دیگری داشتیم که امسال محدودش کردیم . در این مقطع گاهی مثلا ما اجازه می دادیم بدون انتقال ارز یک اصلاح است .افراد را همین جور کالا هر چه خریدند بیایند وارد کنند . حالا گفتیم از سیستم بانکی عبور بکند این فکر درستی است .که ازسیستم ....چون دیگر هیچ کس منکر این نیست که به هر حال سیستم بانکی باید ....در یک مقطعی بود کالا که کالا در کشور کم بود همه چیز زیر زمین بود . بازار سیاه درست می کردند احتکار چی ها می توانستند با مخفی کردن کالاهاشان در یک مدت کوتاه کالا را فوق العاده گران بکنند . می کردند ما هنوز ....آن موقع ما موافقت کردیم یک قدری دروازه ها را باز کنیم . کالا اشباع بشود عرضه و تقاضا متعادل بشود ولی سیاست اصلی همیشه این بوده است . در این مدت باز هم همین خواهد بود . فعلا آن چیز هایی که در داخل تولید می شود با محدودیتها اجازه ورود بدهند نه این که رقابت را ببندیم . باز هم رقابت خواهد بود . مثلا اولین کار ما این بود ما آمدیم تعرفه را زیاد کردیم . بعضی چیز هایی که در داخل ساخته نمی شود . ما اصلا تعرفه نبستیم . آنهایی که در داخل ساخته می شود تعرفه بستیم برای کار های مشابه که تولید داخلی را حمایت کنیم ....این همه دنیا هم این کار را می کنند . در آزاد ترین کشور ها هم همین روش الان وجود دارد . به هر حال این یک تغییر عمده ای نبود . یا مثلا نرخ گذاری ، ما از اول اعلام کردیم که در یک مرحله ای تا اشباع شدن بازار و فعال شدن تولیدات داخلی ، ما کنترل نمی کنیم . این جزو حرفهای مکرر من است در سیاستها که اعلام کردم . در یک مقطعی قیمت گذاری می شویم . این هم به تدریج یعنی کار که الان می کنیم . عمدتآ می گوییم که اتیکت بزنید قیمتها هم آنجا روشن باشد برای خریدار . نوعآ هم تحمیل نمی کنیم . مگر کالاهای مشخص که باید قیمتهایشان تأیید بشود . در یک مرحله دیگر ممکن است برسد که قیمتهای واقعی تر می گوییم بنویسند که کنترل بکنند . ما واقعآ تغییر عمده ای در سیاستهای اعلام شده مان نمی بینیم که داده باشیم .تطوراتی دارد این تطورات را نباید به عنوان تغییر سیاست های کلان اسم برد .

سؤال : چرا ؟ مدتی بود که ار سال ارز به خارج از کشور دچار مشکل شده بود . اقلا به آن سرعت و دقتی که در سالهای اولیه ریاست جمهوری حضرتعالی بانکها عمل می کردند  ، عمل نمی کردند به خصوص ارز دانشجویی برای دانشجویان ایرانی خارج از کشور . بعضآ ارز های پزشکی اینها دیر می رسید .
این شایعه رادامن می زد که دولت منابع ارزی اش محدود شده است و به این دلیل مدتی تعلل می کند در این ارسال الان آیا ، اولا ایا این درست بوده است و ثانیآ ....

جواب : بله واقعیتی بود که ما منابع ارزی مان محدود بود . یعنی وقتی که بدهی های مان سر رسید شد . همان بحث قبلی که کردم نفت هم از هفده ، هجده دلار برگشت به 12،11 دلار طبعآ در آمدهای ما محدود شد دیگر . بانک مرکزی هم به فکر افتاد که ذخیره مطمئنی داشته باشد که این تغییرات عمده دنیا نتواند آنرا را تحت تأثیر قرار بدهد . با احتیاط عمل می کردیم . به موازات این که مسئله معوقه ها را حل می کنیم . و خرید ها ، از صورت نقدی ما یک مدتی عمدتآ خرید ها یمان نقدی شده بود از صورت نقد دوباره به شیوه های ال سی و اینها عمل بشود . همین طور به تدریج دارد این مشکل کم می شود . در مورد دانشجوها هم متأسفانه بعضی موارد گرفته بود . من اخیرآ یک بخشنامه ای دادم به همه جا که همیشه در حدود دو سه ماه قبلا ارز دانشجویی باید در کشور مورد توقف دانشجو در اختیار سر پرستی باشد . که هیچ وقت آنجا دچار مشکل نشوند. با اجرای این بخشنامه فکر می کنم برای دانشجوها ....

سؤال : اخیرآ که می فرمایید حدودش را می دانید چه وقتی ؟

جواب : دو ، سه هفته است که این بخشنامه صادر شده است . از این به بعد اینجور خواهد بود ارز دانشجویی را این جوری می دهند . معمولا سه ماه قبل ، ما چون هر سه ماهی یک بار بودجه مان را تخصیص می دهیم . بودجه بخشهای مختلف داده می شود این تحت تأثیر همان مشکلات بدهی های سر رسید شده کوتاه مدت بود به نظرم در حال حل است کل مسئله حالا .....

سؤال : شما به بیماران هم درسیاست تان اندیشیده اید ؟

جواب : بیما رها را ما سا بقآ ارز می دادیم . اخیرآ دیگر ارز به بیمار نمی دهیم اگر آن شورای پزشکی تأیید بکنند که یک بیماری باید برود خارج کمک ریالی به او بدهیم . او هم کمک ریالی اش در آن حدی که می دهیم می تواند بیاید به بانک همین ارز 175 تومانی که فقط نرخ رسمی بانک است بخرد و برود . الان اکثر کسانی که می رفتند بیماران خارج دیگر ضرورتی ندارد . ولی بیماران قلبی ، بیماران کلیوی ، بیماران .... اکثر این مسائل الان داخل کشور به خوبی دارد انجام می شود . ولی بعضی ها به هر حال دلشان می خواهد بروند . آنهایی که پول دارند خودشان جور می کنند به هر نحوی که هست . آنهایی که ندارند ما در همین حد فکر می کنیم یک میلیون تومان کمک بکنیم . سقفش یک میلیون است . مگر موارد استثنایی که دلیل دیگر نداشته باشد .

سؤال : آقای رییس جمهور بزرگترین مشکل این امر مهمی که شما تصدی اش را بر عهده دارید اگر کسی از شما بپرسد می توانید بگویید چیست یا چند تا از مشکلات عمده را بپرسد ؟

جواب : البته امروز دیگر خیلی ما مشکل نداریم و اگر آن روز هایی که شروع کردیم بگویید خیلی مشکل بود وقتی که ما کار را شروع کردیم بودجه مان 50 %  بودجه مان کسری داشت . 5 استان کشور به  کلی مخروبه بود . شهرهایی اصلا از زمین محو شده بودند .که بایست می ساختیم با حساب ما هزار میلیارد دلار خسارت جنگ داشتیم . رقم خیلی سر سام آوری بود در کشور . برقمان 4 ، 5 ساعت خاموشی داشت . همان کار خانه هامان فعال نبودند دیگر می خواستند ، اگر یک کشتی کالایی که وارد می شد حمل و نقل مان دچار بحران می شد حمل و نقلی در حقیقت نبود . ماشین آلات مهندسی نداشتیم طرحمان نوعآ و هر طرحی را که می دادیم به پیمانکار می بایست به او ماشین هم می دادیم . در شهر اتوبوس نقل و انتقال همه چیز مشکل بود . مخابراتمان خیلی سطحش پایین بود خیلی اکثر شهر ها آب و برق و فاضلابش همه چیز دچار مشکل بود . مواد غذایی مان ما آن سال اول که شروع کردیم 5 میلیون تن گندم بایست وارد می کردیم خیلی وحشتناک بود برای ما . دائمآ این کشتی ها باید می آمدند سیلوها را تزریق می کردیم اکثر نیاز های کار خانه ها وارداتی بود و مواد اولیه کالای واسطه همه جیره بندی شده بود اکثر کالا های نیاز مردم اصلا وارد نمی شد ممنوع کرده بودیم کسی متصدی وارد کردن کالا ها نبود . کار خانه ها فرسوده بودند کار نمی کردند کار گران نوعآ بی کار بودند . دانشگاهها ظرفیتشان کم بود . آنها همه مشکل بود . ولی امروز دیگر اصلا اینها نیست یعنی اینها که من همه را اسم بردم برای شما اینها دیگر مشکل من نیست . مشکل آب نداریم ، مشکل برق نداریم ، در همین تهران چقدر اتفاق می افتاد تابستان خیلی جاها آب نبود خیابانهای تهران شما می دیدید چه وضعی داشت آدم خجالت می کشید که  شهر پایتخت کشور این جوری بود اکثر شهر ها مان .

سؤال : آیا مشکلات تازه ای جای آنها را گرفته است ؟

جواب : من واقعآ الان هیچ مشکلی برای اداره کشور نمی بینم چون مسائل زیر بنایی در حد نیاز الان همه چیز وجود دارد یک مقدار کالاها گران شده است برای مردم که البته این خودش هدف بوده من فکر می کنم بالاخره یک روزی یک کسی بایستی این کار را می کرد یکی از بزرگترین مشکلات کشور قیمتهای تثبیت شده سوبسیدی وبود که هیچ کس صرفش نمی کرد تولید بکند . گوشت کیلویی 50 ، 60 تومان که ما وارد می کردیم به مردم می دادیم دیگر دامدار چه جور برود دامداری کند . اگر گندم را می خواستیم کیلویی دو تومان سه تومان از کشاورز بخریم اصلا چرا باید تولید کنیم . چای را مفت می خواستیم بدهیم به مردم هیچ کس و همه اینها داشت می خوابید دیگر الان همه این قیمتها که اصلاح شد همه شوق پیدا کردند دارند تولید می کنند کار می کنند . اقتصادی کاری هم به ما ندارند زندگی خودشان را می چرخانند . اصلاح قیمتها برای ما هم مهم بود . کسری بودجه واقعآ خیلی خطر ناک بود و کار های عمرانی نمی شد ما اعتبارات عمرانی مان و جاری مان فاصله اش وحشتناک بود . تا آخرین بار که من برنامه را بردم مجلس از سی سال چهل سال قبل تا به حال بهترین نسبتها را ارائه دادیم در قسمت عمرانی و جاری و اینها . این مشکلات الان نیست دیگر در کشور البته مردم مثلا از گرانی یک مقدار از بی انصافی بعضی از چیز ها اینها هنوز حرف دارند که ما با این کار جدیدی که بنا داریم کنترل کنیم یک مقداری بازار را امیدوارم که یک مقدار بتوانیم تا حد واقعی نمی شود وعده داد که همه چیز حل می شود . مسائل ارزی یک مشکلی پیش آورد که آن را بحمدالله حل کردیم دیگرمشکلمان به نظر رفع شده است چیزی ندارد .

سؤال : در مجموع می توانید از شیرین ترین و تلخ ترین روز دوران ریاست جمهوری تان یاد کنید یا نام ببرید آیا چنین روز هایی بوده است در دوران ریاست جمهوری تان ؟

جواب : آن چیز معینی به ذهنم نمی رسد که بگویم حالا این مثلا تلخ ترین بود . شیرینی های کار اینها است که آدم گاهی می بیند طرحهای بزرگ زیر بنایی و اصولی به نتیجه می رسد یک خدمتی برای کشور بشود وقتی که سد بزرگی افتتاح می شود من مدتی با نشاط هستم که می دانم مثلا صد سال ، دویست سال این منطقه دیگر آباد است . یک کار خانه اساسی که درست می شود نیرو گاهها شیرینی های من یک قسمتهایش اینها هستند که همین به ثمر رسیدن طرحها است یک قسمتش وضع مردم است در مردم که می روم در شهرستانها وقتی که نشاط و شادابی و لبخند مردم را می بینم ، می بینم مردم این قدر با صفا و صمیمی با خدمتگزاران شان

بر خورد می کنند اینها خیلی برای من شیرین است . تلخیهایش هم وقتی است که می بینم مثلا یک مشکلی فرض کنید مشکل دارو پیش می آید یک قدری مشکل داریم ما یک نیازی به کشور های خارجی داریم آنها می خواهند باج بگیرند . می خواهند تحمیل بکنند . از یک موضع بالایی می خواهند برخورد کنند . اینها برایم تلخ است . آن صفتی که شما می خواهید که تلخ ترین و شیرین ترین را من الان نمی توانم چیزی رویش دست بگذارم تلخی داریم شیرینی هم داریم .

سؤال : حضرت عالی علاقه دارند که یک شخصیت دینی و سیاسی هستید نویسنده و محقق هم بوده اید آیا این روز ها علی رقم این همه مشغله و گرفتاری کتابی در دست نوشتن ندارید یا اصولا آیا خاطرات روزانه خودتان را می نویسید ؟

جواب : خاطراتم را معمولا می نویسم غیر از سال اول انقلاب که  چند ماهی ننوشتم بعد معمولا هر شب یک صفحه دو صفحه می نویسم که چیز های مهم که به نظرم چیزی هست .

سؤال : قصد انتشارش را که ندارید ؟

جواب : حالا یک دفتر نشری اینها محسن درست کرده اند دارند تنظیم می کنند . بعضی چیز هایش قابل نشر نیست به این زودی ولی آنها دارند تنظیم می کنند در یک زمانی شاید در مورد کا رتحقیقی یک کار مشخصی که در دستم باشد و رویش متمرکز کار کنم این طوری ندارم من قبل از انقلاب دو ، سه تا کار مهم را شروع کرده بودم که همه عشق و امیدم آنها بود یکی قرآن بود که کلیه راهنمایی های قرآن را تهیه کرده بودم در زندان برای این که یک آقایی ایشان آنجا بودند ما گاهی کار می کردیم تقریبآ عمده وقت زندان پیش از ظهر ها را با او می گذراندم . آن را خوشبختانه دفتر تبلیغات قمی یک گروهی تشکیل داده دارد به ثمر می رساند که یک مقدار من به آنها کمک می کنم که جلد اولش هم منتشر شد . مورد توجه هم قرار گرفت . کتاب سال شد . جزو مثلا ابداعی بود یک کار تازه ای است روش جدیدی است . یک کار مهمتر دیگری هم بود مربوط به سیره ائمه بود در حقیقت تاریخ صدر تشیع این کار را هم دست جمعی شروع کرده بودیم فصل بندی کرده بودیم داشتیم فیش برداری می کردیم که دیگر من بازداشت شدم او را هم باز همان جا گروه دفتر تبلیغات یک گروه تشکیل داده او را هم دارند تکمیل می کنند از من هم کمک می گیرند بعضی وقتها . کار دیگری هم بود که الان به ذهن من نمی رسد سه تا کار مهم بود که من کار های فکری من بود چیز ی حالا یادم آمد بعدآ می گویم الان خودم دیگر وقتم به کار های روزمره و یک مقداری خواندن گزارشهای تحقیقی و اینها چون گزارش تحقیقی به  من خیلی می رسد در همه بخشها معمولا من آثار تحقیقی را می بینم طبعآ در آن بخشها یک مقدار زیادتر وقت مصرف می کنم برای روحیه علمی اینها .

سؤال : غیر از اینها فرصت مطالعه شخصی  را دارید و اگر دارید در چه زمینهایی  بیشتر علاقه دارید ؟

جواب : برای بعضی آنها کار های من است مثلا خطبه های نماز جمعه را می خواهم بخوانم باید بروم مطالعه کنم یا گاهی یک موردی پیش می آید در مسائل دینی ،فقهی ،خودم می خواهم نظر بدهم نمی خواهم تقلید بکنم می روم مطالعه می کنم نظر خودم را می خواهم عمل بکنم بله مواردی است که شبهه می کنند مثلا ما را یک نظریه می بینیم از فقها می خواهم تقلید بکنم به نظرم جور نمی آید این را می روم خودم تحقیق می کنم یا او را می پذیرم یا خودم یک چیز دیگری می شود به آن عمل می کنم .

سؤال : آیا مشکلات خاص ریاست جمهوری به شما این فرصت را می دهد که به افراد خانواده تان برسید مثلا به عنوان مثال آیا نوه های جناب عالی براحتی می توانند پدر بزرگ خودشان را ببینند و ملاقات کنند ؟

جواب : البته می بینند و لی کم دیگر حالا بعضی وقتها آنها می آیند اینجا مثلا من ظهرها که اینجا هستم آنها هم می آیند اینجا با ما نهار می خورند شبها نوعآ می روم خانه منتهی دیر می روم من هم صبح ها زود می آیم و شبها هم دیر می روم یک روز تعطیلی یا مسافرتی که بخواهم بروم آنها را با خود می برم اگر یک  جاهای مناسب باشد .

سؤال : شما را چه صدا می زنند نوه های تان ؟

جواب : به من بچه ها می گویند بابا جون نوه ها و اینها می گویند بابا جون بچه ها مستقیم می گویند بابا به هرحال محبت می کنند آنها .

علاقه مندم ولی واقعآ کمتر از زندگی معمولی من به بچه هایم می رسد .

سؤال : آیا شما علائق شخصی تان غیر از مطالعه و ما شنیدیم که به بعضی از رشتهای روزشی علاقه مندید . وقتی را می گذاشتید ؟

جواب : والیبال که در زندان کاری غیر از والیبال نمی شد بکنیم پینگ پنگ می رفتیم بازی می کردیم الان به ورزشهایی مثلا شنا یک مقدار که یک مقدار خسته می شوم دیگر اعصاب آدم، کمرم ،دکتر گفته شنا بکنم . صبح ها یک مقدار نرمش می کنم یک قدری اگر بتوانم پیاده روی می کنم .

سؤال : به طور مداوم ورزش تان را ادامه می دهید یا هر از گاهی ؟

جواب : صبح ها هر روز معمولا ده دقیقه ورزش می کنم و شنا هم سعی می کنم هفته ای یکی دو بار بروم شنا بکنم اسب هم همین جور گاهی سوار می شوم ولی اسب سواری که به صورت فن بلد باشم در ترکمنستان تا من سوار شدم اسب بنا کرد به چموشی کردن مردم رم دادند اسب را اسب هم خیلی بد اخلاقی کرد نزدیک بود بیفتم خودمان را حفظ کردیم .

سؤال : آقای هاشمی اخیرآ بمب گذاری های صهیونیستی و اسرائیلی انجام شده است و به نظر می آید که شاید یک توطئه تازه ای در حال شکل گرفتن باشد واین را منتسب می کنند به جمهوری اسلامی شما نظرتان را بفرمایید ؟

جواب : نظر ما را وزارت خارجه گفته تا به حال هم اصولا این جور کار ها را محکوم می کنیم این کار ها هیچ وقت ثمر ندارد ما حتی در دوران مبارزه با شاه هم کار های تند این طور را قبول نداشتیم اگر یادتان باشد بالاخره ما با تظاهرات و الله اکبر و دست جمعی از مسجد برویم میدان آزادی و این طور چیزها مثلا حل کردیک اصلا فکر اینکه از این راهها می شود به هدف رسید ما نداریم به نظر من حالا چون مسئله با تروریسم یک مشکل با دنیا است امروز می شود افکار عمومی را با این جریحه دارکرد فکر می کنم آنها هم که بیایند به اصولی نیستند صهیونیستها و آمریکایی ها و اینها هر تهمتی بتوانند می زنند . ضمن اینکه خودشان به  طور رسمی تروریست های شناخته شده را پناه می دهند حمایت می کنند تلویزیون و رادیو بهشان می دهند اجازه تظاهرات می دهند . در مجلس هاشان می برند . ما را این جوری متهم می کنند دیگر از حربه های شناخته  شده . منتهی متأسفانه زبان آنها دراز تر است دیگر صدا شان رساتر است این شیطنتها را می کنند اینها را ما هم جواب می دهیم .

سؤال : در سیاست خارجی ایران هیچ تغییراتی در آینده شما می بینید که لازم باشد انجام بشود ؟

جواب : نه ما همین رویه ای که در این 4 ، 5 داشتیم سیاست مصوب ما است معمولا این مسائل را مسائل کلی را ما در شورای عالی امنیت بررسی می کنیم به اطلاع رهبری می رسانیم آن چیز های که باید رهبری تصویب کنند تصویب می کنند چیز هایی هم که نیاز به تصویب ایشان نیست این  جوری عمل می کنیم .

سؤال : حضرت عالی با در جریان چاپ روزنامه اطلاعات بین المللی هستند و مستحضر هستید که با اولین و تنها روز نامه ای بین المللی فارس زبان در سراسر دنیا است و در عین حال در این وسعتی که ما عمل می کنیم یکی از 4 ، 5 روزنامه بزرگ دنیا است یعنی در خاور میانه سراسر اروپا و کانادا چاپ و منتشر می شود .

سؤال : خواستیم از حضرت عالی استدعا کنیم اگر لطف بفرمایید هم نظرتان درباره این کار و پروژه بفرمایید و هم اگر پیام خاصی خطاب به هموطنان عزیز خارج از کشور دارید بفرمایید از این طریق بتوانیم منتقل بکنیم پیام را ؟

جواب : در مورد روزنامه که خیلی من خوشحال شدم تصمیم را شما گرفتید و زحمت هم کشیدید تا راه افتاد . من نگران ایرانیان  خارج از کشور هستم که اینها به تدریج فرهنگ ملی شان را و دینی شان را از دست بدهند و جذب فرهنگهای بیگانه بشوند منجمله زبان فارسی خود زبان فارسی اصطلاحات ادبیات و اینها خیلی چیز های مهم است اینها میراثی است که برای بچه های ما خیلی لازم است روز نامه شما الان به صورت یک پلی بین ایران و کسانی که به هر دلیل خارج از کشور هستند قرار گرفته است نقطه دیگری که برای من مهم است این است که به خاطر بمب باران تبلیغاتی که ایرانیان در خارج می شوند روحیه شان را از دست می دهند و کشورشان را کم کم نمی شناسند . یک چیز دیگر در ذهن شان در می آید خیلی هم الان اتفاق افتاده است بعضی ها شان که می آیند تهران و بر می گردند همین جایی که می آیند حرفهایی می زنند که آدم می فهمد که کلی عوض شده اند یک جایی لازم است که واقعیتهای  کشور را به مردم بگویند . حالا من نمی گویم همه اش تعریف بکنیم آنچه که هست ما اگر ایرانیان خارج از کشور همان که ما هستیم آن مقدار مطلع باشند ما راضی هستیم نمی خواهیم تبلیغ بکنیم آنها را بکشانیم به این طرف . همین واقعیتها را بدانند در حد واقعیتها بتوانند تصمیم بگیرند علاقه به زادگاه‌شان محفوظ بماند این روز نامه می تواند این نقش را ایفا بکند خدمت بسیار بزرگی هم هست به هر حال حتمآ فطرت اینها فطرت دینی اسلامی و علاقه شان به ملیت و کشور شان جدی است . آسان نیست آدم از وجودش بیرون بکند . من پیامم را در ایام عید به آنها فرستادم و امیدوارم که به گوششان رسیده باشد . بالاخره عده ای از ایرانیان هستند به هر دلیل در خارج وابسته شدند مشکل است بیایند ایران آنها  که نمی توانند بیایند باید رابطه شان را حفظ بکنند . با کشورشان با بستگانشان با خاکشان رابطه داشته باشند یک وقتی سفر کنند یک وقتی ارتباط داشته باشند .

سؤال : منظورتان آنهایی که به دلایل شخصی نمی توانند بیایند ؟

جواب : آنهایی که به هر دلیلی زندگی درست کرده اند برایش سخت است که از آنجا بکند بیاید حالا یا شغلی گرفته است یا عده ای هم واهی خیال می کنند نمی توانند بیایند آنها تلاش می کنند ما کمکشان کنیم که آن وهمشان را به هم بزنیم برگردند بیایند در کشور خودشان اینجا کار بکنند زندگی بکنند . لذت ببرند به ما هم کمک بکنند . ترجیح اصلی من این است که آنها آنجا نمانند بیایند داخل اگر به هر دلیل نمی توانند بیایند رابطه شان را حفظ نمایند ما این رابطه را باید بر قرار کنیم سفارتخانه های ما دیگران هر کس که کمک بکند که اینها بتوانند بیایند داخل رابطه داشته باشند رفت و آمد داشته باشند . استفاده بکنند از منابع کشورشان و زبان شان را بخصوص من تأکید می کنم اهمیت بدهند که زبانشان عقاید شان اینها را نگه دارند .

سؤال : برای جذب نیروهای متخصص آیا سیاستهای جدیدی اتخاذ نشده است بعنوان مثال بعضی از نیروها مراجعه می کنند به سفارتخانه های ما در اروپا و آمریکا و می گویند ما مایل هستیم داخل کشور برگردیم اما به علت سالهای طولانی که خارج از کشور بودیم نمی دانیم الان برای این مدارک ما در این رشته ها چه نیازی است بعضی سفارتخانه ها به ما می گویند بروید ایران در همان جا تحقیق کنید ؟

جواب : البته این جور نباید بگویند سفارتخانه های ما در ایران یک مرکزی داریم دفتر جذب نیروها در نهاد هم هست اتفاقآ زیر نظر خود ما است کسانی که تخصصی دارند امکانی دارند اگر با این دفتر تماس بگیرند اینجا هدایتشان می کنند . اگر واقعآ ما نیاز داریم برای آنها نیاز مشخصی داریم می گویم جایشان را تعیین می کنیم اگر نداریم لااقل میدان را برایشان باز می کنیم خودشان بیایند بالاخره این پهنه وسیع کشور کار پیدا می کنند . ممکن است یک محدودیتهایی باشد به هر حال یک روزی بود در کشور خودمان نیرو کم داشتیم الان دانشگاههای ما هم دارند بسرعت  دارند بچه های ما فارغ التحصیل می شوند . نباید آنها توقع بکنند که ما کسانی را که اینجا درسی  می  خواندند در جنگ شرکت کردند در خدمت مردم بودند فداکاری کردند ما دیگران را بر اینها ترجیح بدهیم ولی میدان وسیع است خیلی آقایان گفتند آنهایی که ما نیاز داریم این دفتر جایشان را تعیین می کند سفارتخانه ها قاعدتآ باید آنها را هدایت کنند به همین دفتر و پل ارتباطی بشوند . جواب سر بالا نباید بدهند اگر ما بفهمیم یک موردی این جوری کردند باز خواست می کنیم از سفارتخانه .

سؤال : در مورد احزاب و گروههای سیاسی و آزادی و فعالیتشان برای سیاستهای جدید وجود دارد ؟

جواب : ما یک قانون بسیار محکمی برای احزاب در مجلس که من بودم نوشتیم و من وقتی که رییس جمهورهم شدم اعلام کردم که من می خواهم این قانون را اجرا کنم هر کس مایل است بیاید حزب تشکیل بدهد . به نظر می رسد که بعد از سرنوشت حزب جمهوری اسلامی در ایران خیلی کسانی ترجیح نمی دهند بیایند حزب درست کنند چون ما حزب بزرگ و وسیع درست شد و بعد هم حد اقل این که فیتیله اش را کشیدیم پایین دیگر کار نمی کند به آن صورت و خیلی ها ترجیح می دهند به صورت باندی و گروهی و جریانی در امور شرکت بکنند . قانون کشور ما قانون اساسی ما سیاستهای خودمن نظرات ما این است که احزاب بیایند علنی تشکیلات داشته باشند . البته احزاب ضد انقلاب در ایران اجازه در همان قانون اجازه نداده که بیایند در چهار چوب قانون اساسی . کادر انقلاب واقعآ ما استقبال می کنیم اگر حزبی تشکیل بشود و بخواهند کار بکند .

سؤال : شرایط آن قبول داشتن قانون اساسی است فقط ؟

جواب: همان قانون است بالاخره یک قانونی گذشته قانون مترقی هم است آن موقع ها البته شرایطی دارد شرایط هم بیشتر محور همین مسائل انقلابی است که چهار چوب انقلاب می خواهند فعالیت بکند . خیلی هم وسیع هست پهنه با سلیقه های مختلف از لحاظ فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی ، گرایش های مختلف همه چیز قابل تحمل است در ایران ولی من نمی بینم که الان حزبی در ایران فعال باشد به طور جدی از آن ثبت شده است . انجمنها و اصناف گرو ههاالان در این مایه ها بیشتر کار می کنند .

سؤال : از نهضت آزادی می شود اسم برد ؟

جواب : آنها مشکلشان از زمان امام است در زمان دولت سابق وزیر کشور نامه ای به امام نوشت و امام نظراتی داد الان نظرات امام را نمی شود نقض بکنیم حالا گفتن این هم خیلی ....ما الان مشکلمان مشکل همین است صریحآ امام گفتند کار اینها اشکال دارد .

خبرنگار : تشکر می کنم خسته تان کردیم .

رییس جمهور : نه خیر استفاده کردیم .