مصاحبه آیت الله هاشمی رفسنجانی در خصوص IT

توسعة IT در جهان به سرعت پیش می‌رود.رویکرد شما به توسعه IT در ایران چیست؟
 ● اصولاً توسعه ITدر کشور ما و طرحهایی که تاکنون در کشور ایجاد شده، پراکنده، بدون هدف‌گذاری و در نتیجه فاقد برنامه مشخص برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده بوده و طرحهای مزبور بیشتر جنبه لیست آرزومندی‌ها (Wish List) را داشته‌اند تا طرح و برنامه اجرایی. اینکه صرفاً بگوئیم می‌خواهیم همه چیز را بصورت الکترونیکی در کشور داشته باشیم ولی در طرح خود تعیین و مشخص نکنیم که در طرح ما چه کاری مطابق چه زمان‌بندی قرار است انجام شود باعث می‌شود دست‌آورد مطلوبی نداشته باشیم. برای توسعه IT در کشور باید ابتدا برنامه مشخصی داشته باشیم که در آن ابتدا دیدگاه ملی خود (Vision) را مشخص نموده و سپس اهداف کیفی و کمی قابل دسترس را تعیین و نهایتاً استراتژی برنامه‌های عملیاتی مشخصی را برای دستیابی به این اهداف تعریف نمائیم و بدنبال آن برای نهادینه‌سازی توسعه IT در کشور ساختار سازمانی و ساز و کارهای لازم برای پیاده‌سازی موفق برنامه‌های مزبور را تعیین نمائیم و برای اینکار مانند سایر کشورهای پیشرفته ضمن استفاده از نیروهای متخصص داخلی از تجارب دیگران که فعالیتهای مشابهی را در سایر کشورها در سطح ملی انجام داده‌اند بصورت مناسب استفاده نمائیم و در تهیه این طرح و اصولاً در هر امر دیگری ضمن حفظ هویت خود، استفاده از دانش و تجارب جهان را سرلوحه برنامه‌ریزی‌ها و کارهای خود قرار دهیم.
○ از نظر شما توسعه IT در ایران چه کار کردی می‌تواند داشته باشد؟
● استفاده از IT در جهان ابتدا با هدف کاهش هزینه و بعدها به منظور افزایش درآمد و بعبارت دیگر افزایش بازدهی سازمانها بوده ولی طی یکی دو دهه گذشته و بویژه با بسط و توسعه اینترنت توسط کشورهای پیشرفته در طی دوران اخیر فن‌آوری اطلاعات جنبه استراتژیک بخود گرفته و نه تنها به عنوان ابزاری ‌برای ‌حل مسائل اقتصادی و اجتماعی بلکه بعنوان حربه‌ برنده
(Strategic Advantage)  در مقابل رقبایشان بکار گرفته می‌شود. برخی از کشورها مانند آمریکا (همانطوری که در اسناد رسمی این کشور نیز منتشر شده IT را عامل اصلی موفقیت این کشور بر بسط و توسعة و سیطرة این کشوربر جهان معرفی نموده و برخی دیگر مانند هند و مالزی از آن در جهت توسعه صادرات و افزایش اشتغال استفاده می‌کنند. اینکه رویکرد ایران در این زمینه چه باشد همانطور که در پاسخ به سؤال قبلی گفتم نیاز به کار کارشناسی جدی داشته و نتیجه آن می‌بایست بطور شفاف در سند عملی توسعه IT کشور که بنده سرلوحه دولت خود قرار خواهم داد بطور مشخص و قابل ارزیابی منعکس شود. نکته مهمی که باید بر روی آن تأکید نمایم این است که ما خوشبختانه در صنعت IT که صنعتی نوپا در جهان بوده و بجای ابزار (سخت‌افزار و نرم‌افزار) عمدتاً بر روی انسانهای آموزش دیده (مغزافزار) متکی است خیلی از سایر کشورها عقب نیستیم و با یک برنامه‌ریزی حساب شده می‌توانیم در ظرف مدت کوتاهی پیشرفتهای چشمگیری داشته باشیم و مانند کشورهای دیگری که با برنامه در این مسیر حرکت کرده‎اند. کشور خود را به جایگاه مناسبی که در خور شأن ایران است برسانیم.
○ برای ایجاد دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک چه برنامه‎ای دارید؟
● اولین برنامة من تهیه «سند ملی توسعه IT در کشور» با توجه به مزیت‎های کشورمان که مهمترین آن نیروهای جوان و مستعد کشورمان است خواهد بود چرا که قسمت ITصنعتی دانش محور (Knowledge Based) و بیش از هرچیز متکی به نیروهای جوان و آموزش دیده است و اگر نگرش ما به مقولة توسعه این چنین باشد جمعیت جوان نه تنها تهدیدی برای کشور نخواهد بود بلکه فرصتی برای موفقیت و پیشرفت در عرصه بین‎الملل،‌ ایجاد اشتغال و توسعه صادرات غیرنفتی خواهد بود. ما قطعاً در تهیه برنامه خود از تجارب کشورهای موفق در این زمینه بویژه کشورهای مشابه خودمان از قبیل هند، مالزی، امارات متحده و نیز سایر کشورها مانند ایرلند، استرالیا، نیوزلند، کانادا و آمریکا بهره‎برداری خواهیم نمود.
زمانی که برنامه کلان توسعه IT در کشور مشخص شد طبعاً اهداف و برنامه‎های زیر- شاخه‎های‌ آن مانند تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، بهداشت‌وپزشکی الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و بانکداری الکترونیکی نیز مشخص خواهد شد و بجای لیست آرزوها(Wish List) اهداف مشخص زمان‎بندی شده و برنامه‎های عملیاتی برای دستیابی به آنها را تهیه و به مردم عزیز کشورمان اعلام خواهیم کرد.
جوهره برنامه‎ریزی ما توسعه تجارت، آموزش، بهداشت و خدمات دولتی به همه در همه جا و همه وقت با استفاده از فن‎آوری اطلاعات IT خواهد بود.
○ برای فرهنگ‎سازی در حوزه IT چه برنامه‎ای دارید؟
● طبعاً در «سند ملی توسعه IT» در کشور که در سرلوحه کار دولت خود قرار داده‎ام، ضمن توجه به سایر زمینه‎ها برنامه‎های لازم فرهنگ‎سازی در کشور را نیز تدوین و اعلام خواهیم نمود.
برنامه‎های فرهنگ‎سازی ما شامل ایجاد و آشنایی با فن‎آوری اطلاعات IT و اینترنت برای عموم مردم در سطح کشور با استفاده از رسانه‎های گروهی، ایجاد مراکزIT و اینترنت رایگان (Freenet) و نمایشگاههای عمومی IT جهت دسترسی و آشنایی اقشار مختلف به IT،  بسط و توسعه دوره‎های IT در دانشگاهها و مراکز فنی و حرفه‎ای کشور، تربیت اساتید از طریق اعزام به خارج از کشور در مقطع دکترا، برگزاری سمینارها و نمایشگاه‌های تخصصی IT در کشور با هدف آگاه‎سازی و حرکت دادن مجموعه جوان و مستعد کشور به سمت آگاهی، آموزش، تحقیق و ایجاد اشتغال در این زمینه استراتژیک خواهد بود.
○ با وبلاگ‎ها چطورید؟
● ببینید، وبلاگ مانند وب، E-mail، چت و غیره ابزارهایی هستند که می‎توانند در جهت توسعه و یا ضد توسعه مورد استفاده قرار گیرند. ما با برنامه‎ریزی و اقدامات اصولی سعی خواهیم کرد از هرگونه امکاناتی که اینترنت در اختیارمان قرار می‎دهد در جهت توسعه و منافع ملی استفاده و با آثار مخرب آن از قبیل نقض امنیت شبکه، عملیات خرابکارانه، نقض حریم شخصی افراد و غیره در چهارچوب برنامه و ضوابط مشخصی مقابله نماییم.
○ دنیای ITمتعلق به نسل جوان است برای جمعیت عظیم جوانان ایرانی در حوزه IT چه برنامه‎ای دارید؟
● امروزه در صنایع پیشرفته دنیا بجای اینکه سرمایه‎های خود را به افراد باهوش بسپارند، بیشتر به افراد آموزش دیده تکیه می‎کنند. کشور ما نیز که سرشار از جوانان باهوش است و این موضوع در موقعیت‎های پیاپی این عزیزان در عرصه المپیادهای مختلف جهانی برای همه به اثبات رسیده در صورت وجود برنامه‎های مناسب آموزشی در میان این جوانان می‎توان ضمن بهره‎مندی از ظرفیت ذهنی بالای ایشان از طریق آموزش‎های عملی و فنی و حرفه‎ای مناسب امکان رشد و شکوفایی و استفاده مؤثر و مولد از ایشان را فراهم آورد.
بنابراین مهمترین برنامه‎ برای جوانان توسعه آموزش‎های IT و ایجاد امکان دسترسی برای همه مردم به اینترنت در سطح کشور خواهد بود. ما مطمئن هستیم در روستاهای دورافتاده و نقاط محروم شهرهای کشورمان استعدادهای درخشانی وجود دارد که با برنامه‎ریزی، سازماندهی و اجرای حساب شده می‎توانیم با استفاده از این نیروها در سطح ملی و بین‎المللی برای ایران اعتبار کسب نمود و با ایجاد زمینه لازم فرآیند فرار معکوس مغزها به کشور همانطوریکه در سایر کشورها مانند هند اتفاق افتاده است را در کشور به امید خدا ایجا نمائیم.
○ آیا بودجه‎ی که برای توسعه IT در برنامه چهارم توسعه درنظر گرفته شده کافی است؟
● 300 میلیارد ریالی که برای توسعه IT در برنامه چهارم درنظر گرفته شده اصلاً کارشناسی،‌نیست زیرا برآورد بودجه دقیق در زمینه توسعه IT، بدون داشتن برنامه جامع امکان‎پذیر نیست. ما اکنون در توسعه‎ی IT، بیشتر نگاهی دولتی داشته‎ایم و گروه هدف را دستگاه‎های اجرایی کشور در نظر گرفته‎ایم که به نظر می‎رسد نگاهی همه‎جانبه و فراگیر به توسعه‎ی IT در کشور، نیست و لازم است به جمعیت انبوه جوان مشتاق کشور در حوزه IT توجه ویژه کرد.
ما نباید در برنامه‎های خود IT را به عنوان یک صنعت در کنار سایر صنایع بلکه به عنوان موتور محرک توسعه در تمام عرصه‎ها ببینیم و اگر حتی از این زاویه به مسایل نگاه کنیم براحتی متوجه می‎شویم که رقم فوق حتی پاسخگوی بخش کوچکی از نیازهای IT کشور نیز نخواهد بود چرا که بودجه صنعت در بخش صنعت و بودجه کشاورزی در بخش کشاورزی مصرف می‎شود حال‌آنکه بودجه IT در کلیه عرصه‎های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
نکته مهم دیگر تأکید جدی و نه صرفاً شعاری دولت من بر بکارگیری بخش خصوصی که همواره در همه‎جای دنیا بهتر از دولت فعالیت‎های اقتصادی را انجام می‎دهد.
در عرصه IT و تنها واگذاری امور حاکمیتی و نظارتی به دولت خواهد بود که این امر نیز مستلزم برنامه‎ریزی صحیح و اصولی است و همانطوریکه در سایر کشورهای دیگر دنیا نیز با موفقیت عمل شد.
ما نیز سعی خواهیم کرد در ایران به آن جامة عمل بپوشانیم تا به این ترتیب زمینه کوچک شدن دولت و مشارکت عموم مردم در فعالیت‎های اقتصادی را فراهم کنیم و در این صورت دهها برابر منابعی که در برنامه پیش‎بینی شده و از محل بودجه عمومی به بخش IT تزریق می‎شود توسط خود مردم اعم از ایرانیان داخل و خارج کشور و نیز شرکت‎های خارجی علاقمند به سرمایه‎گذاری در ایران در بخش IT بکار گرفته خواهد شد. همانطوریکه در حال حاضر نیز هرچند در سطح محدود شاهد این قبیل سرمایه‎گذاری‎ها از سوی بخش خصوصی در شرکت‎های IT و اینترنتی هستیم با برنامه‎ای که خواهیم ریخت این قبیل سرمایه‎گذاری‎ها را بصورت جدی مورد تشویق و توسعه قرار خواهیم داد.
○ چه برنامه‎ی برای «اجلاس جامعه اطلاعاتی» که در آبان ماه امسال در تونس برگزار می‎شود دارید؟
● تا آنجایی که می‎دانم ما زمان زیادی را تا برگزاری مرحله‎ی دوم جامعه اطلاعاتی در کشور تونس نداریم و در حقیقت، برای حضور در این اجلاس نیز، در کشور ، زحمات زیادی کشیده شده که به عنوان نمونه می‎توان به اجلاس اخیر WSIS تهران اشاره کرد. در فاز دوم این اجلاس و در کشور تونس نیز برنامه‎ی عملی توسعه ICT در جهان به تصویب می‎رسد و به اعتقاد من مهمترین اقدامی که ما می‎توانیم به عمل آوریم، پیگیری اجرای تعهداتی است که در اجلاس تونس به تصویب و امضا می‎رسد و همان‎طور که می‎دانید دغدغه امروز بسیاری از کشورهای جهان، پیگیری و ادامه این تعهدات است که ما سعی خواهیم کرد نقش فعالی در این عرصه ایفا کنیم چرا که حضور صرف یک هیأت در این اجلاس، به تنهایی کافی نیست و بخش مهم و عمده در این خصوص، پیگیری‎های بعد از آن است.
○ مسوولیت IT در زمان شما برعهده‎ی چه نهادی خواهد بود؟
● بنده با ارجاع امور توسعه‎ای کشور به شخص بجای نهاد مخالفم و اصولاً علت پیش‎بینی نمایندة ویژه رئیس جمهور در اصلاحیه قانون اساسی رسیدگی فوری به امور اضطراری از قبیل سیل و زلزله و بحران بود نه سپردن امور توسعه‎ای کشور که طبعاً می‎بایست بصورت نهادی و برعهدة دستگاههای رسمی کشور گذاشته شود و نه شوراها و کمیته‎های موقتی.
البته وجود شوراها برای اتحاد تصمیمات استراتژیک در کشور ضروری  بوده و در قانون نیز پیش‎بینی شده ولی نمی‎توان اجرای امور توسعه و بویژه صنعت مهمی مثل IT را به یک فرد و یا یک شورا که شأن تصمیم‎گیری و نه اجرایی دارد. بنابراین در دولت بنده همانطوریکه در قانون نیز پیش‎بینی شده محوریت توسعه برعهدة وزارت ICT خواهد بود و البته باتوجه به فراگیر بودن مقوله IT در کلیه بخشها براساس طرح مشخصی که در چهارچوب سند ملی توسعه IT تهیه خواهد شد. مسئولیت اجرای هر بخش از برنامه‌ها و تحقق اهداف پیش‌بینی شده در برنامه طبق زمان‌بندی مشخص بر عهده یکی از دستگاهها قرار گرفته و براساس دستیابی به این اهداف، عملکرد مسؤولین دستگاههای ذیربط مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. به عنوان مثال اگر قرار است کلیه شهرک های صنعتی و یا مدارس کشور به اینترنت مجهز شوند و یا اگر در برنامه پیش‌بینی شده که کلیه دانشگاههای کشور به پهنای باند بالا (Broad band) مجهز شوند و یا اگر در برنامه هدف‌گذاری شده که چند درصد از فعالیتهای تجاری و یا دولتی کشور باید بصورت الکترونیکی و از طریق اینترنت انجام شود مردم باید بدانند که در هر سال قرار است که چه مقداری از این هدف تحقق پیدا کند و مسئولین مربوطه درقبال عملکرد خود در این موارد باید پاسخگوی مردم باشند. بنابراین روال کار به این صورت خواهد بود که ابتدا سند ملی توسعه IT در کشور توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تهیه و پس از طی مراحل تصویب وزارت ICT با همکاری دستگاههای ذیربط که وظایف تمام آنها در قبال برنامه در سند مزبور مشخص شده است، متکلف اجرای آن خواهد شد.
بنده نیز در صورت انتخاب به عنوان رئیس جمهور با توجه به اهمیت و ویژگی استراتژیک که در کلیه ابعاد اعم از سیاسی، ‌اقتصادی، ‌فرهنگی و اجتماعی برای IT و اینترنت قائلم شخصاً به تهیه، تصویب ،‌اجرا و پیشبرد اهداف برنامه نظارت مستقیم خواهم داشت.
○ گردش و دسترسی آزاد به اطلاعات در جهان از نظر شما چگونه است؟
● امروز دنیا شکل جدیدی بخود گرفته و با پیشرفت‎هایی که بویژه در عرصه فناوری اطلاعات صورت گرفته، کشورهای جهان با تعابیر امروزی در یک دهکده جهانی در کنار هم زندگی می‎کنند. وضعیت ایجاد و جریان اطلاعات نیز با توجه به این فن‎آوری بطور ماهوی دچار تحول شده و نه تنها اطلاعات براحتی و بصورت دیجیتالی تهیه می‎شوند، بلکه دیگر برای نشر اطلاعات، نیازی به چاپ و تکثیر وجود نداشته و به راحتی از طریق فن‌آوری اطلاعات اینترنت که بوسیله آن می‌توان یک دایره‌المعارف را ظرف کمتر از یک ثانیه از یکطرف جهان به طرف دیگر آن فرستاد، می‌توانیم حرفهای خود را به راحتی و به سرعت به دیگران برسانیم. با ارائه برنامه مشخص و پیاده‌سازی موفق آن به لطف خداوند از این امکان در جهت بسط و توسعه فرهنگ، دانش و اطلاعات در میان مردم کشورمان نهایت استفاده را بعمل خواهیم آورد.