مرحوم هاشمی با کدخدامنشی به امور جمهوری نگاه می‌کرد
«سید مصطفی میرسلیم» هرچند نامش در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم بر سر زبان‌ها افتاد اما کسی نمی‌تواند منکر سوابق متعدد او از ابتدای انقلاب تا به حال شود. وی رئیس شورای مرکزی حزب مؤتلفه و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
میرسلیم در دولت موسوم به سازندگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. اولین مسئولیت مهم او در جمهوری اسلامی معاونت سیاسی اجتماعی وزیر کشور بود. عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی در دهه ۶۰، از ۶۱ تا ۶۸ در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای سرپرست نهاد ریاست جمهوری و مشاور عالی رئیس جمهور بود.
علاوه بر سوابق سیاسی، مصطفی میرسلیم عضو هیئت علمی مهندسی مکانیک دانشگاه امیرکبیر و مؤسس و رئیس اولین مرکز تحقیقات موتور ایران و ناظر عالی طراحی و ساخت اولین موتور پایه گازسوز است.
دولت دوم مرحوم هاشمی رفسنجانی که میرسلیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن را به‌عهده داشت
حضور او در دولت سازندگی و تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین عضویت او در مجمع تشخیص مصلحت نظام از ابتدا موجب شد تا به‌بهانه سالگرد ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به‌سراغ او برویم و تحلیل او را از زندگی و سیاست‌ورزی آیت‌الله هاشمی بدانیم.
هرچند مشغله‌های کاری او موجب شد تا فرصت مصاحبه حضوری پیدا نشود و با تمایل وی این گفت‌وگو به‌صورت مکتوب انجام شد. متن پیش‌ِرو مصاحبه خبرنگاران سیاسی تسنیم با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت آیت‌الله هاشمی است که از منظرتان می‌گذرد:
تسنیم: شما از وزرای دولت سازندگی بودید. قبل از حضور در دولت، ارتباط شما با مرحوم هاشمی در حزب جمهوری اسلامی چگونه بود؟ آیا قبل ازپیروزی انقلاب هم در دوران مبارزه ارتباطی با ایشان داشتید؟
میرسلیم: قبل از حضور در دولت، من دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بودم و ایشان رئیس آن شورای عالی بود. در چهار سال اول ریاست جمهوری، من مشاور ایشان در امور تحقیقات بودم. همچنین به‌هنگام سرپرستی وی بر وزارت کشور من معاون سیاسی و اجتماعی ایشان بودم و ایشان بر مبنای شناختی که از من در حزب جمهوری اسلامی داشت من را منصوب کرد اما قبل از انقلاب من با ایشان همکاری نداشتم.
تسنیم: با توجه به اینکه شما وزیر فرهنگ بودید، نگاه آیت‌الله هاشمی به فرهنگ چگونه بود؟ با توجه به اینکه نام دولت ایشان سازندگی بود، آیا فرهنگ در منظومه فکری ایشان جایگاهی داشت؟ آیا به فرهنگ هم به‌اندازه اقتصاد توجه می‌شد؟
میرسلیم: اهتمام ایشان به سازندگی بود و به فرهنگ نیز از همین منظر می‌نگریست و علاقه‌مند بود که مردم مشارکتی جانانه و از صمیم قلب برای باسازی داشته باشند. او اعتقاد داشت که باید با استفاده از ابزار فرهنگ به مردم نشاط روحی داد تا بازسازی با سرعت و دقت انجام بگیرد.
هاشمی با کدخدامنشی به امور جمهوری نگاه می‌کرد
تسنیم: در برهه‌ای از زمان به‌خصوص نیمه دوم دهه هفتاد طیف چپ و اصلاح‌طلبان به‌شدت به مرحوم هاشمی رفسنجانی انتقاد داشتند و از ایشان با تعابیری همچون "عالیجناب سرخپوش" یاد می‌کردند اما در سال ۸۴ همان افراد از هاشمی حمایت کردند. دلیل این حمایت آنها از هاشمی عوض شدن دیدگاه‌های آن مرحوم بود یا اینکه اصلاح‌طلبان بین بد و بدتر یکی را انتخاب کردند؟
میرسلیم: مرحوم هاشمی با کدخدامنشی به امور جمهوری نگاه می‌کرد؛ ایشان رویه خود را تغییر نداد و از همان پیروزی انقلاب که من با ایشان آشنا شدم همین مشرب را داشت اما "اصلاح‌طلبان" به‌مرور ایام شناخت دقیقتری نسبت به ایشان به‌دست آوردند و فهمیدند زیر چتر کدخدامنشانه هاشمی بهتر می‌توانند به منویات خود برسند.
افزایش جهشی نرخ خدمات و کالاها بر سبک زندگی مسئولان اثر گذاشت
تسنیم: برخی دولت سازندگی را دولت تغییر ریل نظام می‌دانند که سطح زندگی مسئولین و مردم در آن دوره تغییر یافت. این تغییرات تا چه‌حد ملموس بود و در چه‌سطحی زندگی مسئولان تغییر یافت؟
میرسلیم: در دولت سازندگی، پس از خاتمه جنگ، کار بازسازی و نوسازی در مناطق مختلف کشور به‌ویژه مناطقی که از جنگ خسارت دیده بودند آغاز شد. این اقدام نیازمند سرمایه گذاری بود و با توجه به گستردگی خرابیها، باید برای نیل به مقصود نیروی انسانی و مصالح و مواد اولیه معتنابهی به‌کار گرفته می‌شد اما محدودیتی که در هر دو زمینه در آن دوران وجود داشت یعنی کمبود نیروی باتجربه آماده به کار و نیز کمبود مصالح و لوازم در مقایسه با نیاز گسترده بازسازی، به افزایش جهشی نرخ خدمات و کالاها انجامید و این امر به‌نوبهٔ خود بر سطح معیشت و توقعات مردم و نیز سبک زندگی مسئولان اثر گذاشت.
تسنیم: نسبت آقای هاشمی و کارگزاران سازندگی را با مقوله اشرافیت چطور می‌بینید؟ رهبر انقلاب در اوایل دهه هفتاد در نماز جمعه نسبت به شکل‌گیری تجمل در دولت ایشان تذکر دادند اما مرحوم هاشمی در نماز جمعه گفته بود که باید در کشور مانور تجمل باشد
میرسلیم: مرحوم هاشمی رفسنجانی از خانواده متمولی بود و خود او و همسر و فرزندانش در رفاه زندگی می‌کردند، هرچند هیچ‌گاه احساس نکردم که مرحوم هاشمی رفسنجانی شخصاً دنیاطلب و شیفته مظاهر دنیوی بوده باشد اما دربارهٔ همکاران و نزدیکان آن مرحوم نمی‌توانم ادعا کنم که معیار زهد بر زندگی آنها حکمفرما بوده و هست.
شکل‌گیری تجمل در دوره هاشمی منشأ مفاسد در دوره‌های بعد بود
به‌علاوه ایشان اعتقاد داشت که مردم پس از تحمل سختیها و کمبودهای دوران جنگ شایسته است فرصتی بیابند تا نفس راحتی بکشند و از تنوع لذت ببرند و در واقع زندگی روند عادی قبل از محدودیتهای جنگ را به خود بگیرد. بر مبنای این بینش تعداد کمی از همکاران ایشان روش توأم با قناعت را ادامه دادند؛ عده‌ای هم به زندگی خود و خانواده‌شان گشایش معقولی دادند بدون آن‌که به انحراف کشیده شوند ولی تعدادی نیز گرفتار تجمل شدند و این منشئی برای شکل‌گیری برخی مفاسد بعدی بود.
تسنیم: نظر شما درباره سیاست‌های تعدیل اقتصادی که در دولت ایشان اجرا شد چیست؟ چرا اواخر دولت آقای هاشمی با تورم ۴۹ درصد روبه‌رو بودیم؟
میرسلیم: دلیل اصلی تعدیل اقتصادی در دوران ایشان برهم خوردن موازنه عرضه و تقاضا بود. کارهای سازندگی رونق داشت اما لوازم و مصالح و نیروی مورد نیازشان فراهم نبود و در عین حال نقدینگی فراوانی به جامعه سرازیر شد. همین امر به‌تدریج در طول ۸ سال به نهادینه شدن تورم منتهی شد.
چرا اصولگرایان به هاشمی رفسنجانی نقد داشتند؟
تسنیم: نسبت جناح راست با مرحوم هاشمی رفسنجانی چطور بود؟ چرا از مقطعی به بعد رابطه ایشان با اصولگرایان مثل سابق نبود؟ انتقادات اصولگرایان به ایشان در چه مواردی بود؟
میرسلیم: برداشت من این بود که ایشان اعتقاد داشت باید تمام گرایشهایی که به‌نوعی در پیروزی انقلاب و برپایی نظام جمهوری اسلامی مؤثر و فعال بوده‌اند برای ساختن تمدن نوین اسلامی سهیم شوند. این امر در ترکیب اعضای دولت‌های پنجم و ششم تا حدودی دیده می‌شود، بنابراین وابستگی او را به این یا آن جناح و رهبری مقطعی آنها را تأیید نمی‌کنم اما انتقاد اصولگرایان به ایشان به گرایش اقتصادی ایشان در دوران سازندگی و عدم اشراف نظارتی بر حوزه فعالیت وزرا و در حاشیه قرارگرفتن امور فرهنگی و سپس مواضع ایشان نسبت به جریان فتنه ۸۸ برمی‌گردد.
دیدار مصطفی میرسلیم و اعضای حزب مؤتلفه با خانواده مرحوم هاشمی رفسنجانی
تسنیم: عملکرد مرحوم هاشمی در فتنه ۸۸ را چطور ارزیابی می‌کنید؟ سهم فرزندان ایشان در انتقادات به آیت‌الله هاشمی چقدر بود؟ ایشان در زمان فتنه ۸۸ در جلسات مجمع موضع‌گیری خاصی علیه فتنه‌گران داشتند؟
میرسلیم: موضع اولی مرحوم هاشمی به تخلفات انتخاباتی برمی‌گشت و در جلسه مجمع من در پاسخ به ایشان گفتم که "بنابه تجربه مجموع اشکالاتی که می‌توان به انتخابات ما گرفت فراتر از ۵% نمی‌رود و ادعای تقلب در انتخابات بجا نیست" و از ایشان خواستم نظر من را به‌عنوان کارشناس انتخابات بپذیرد و تا آنجا که به‌یاد دارم بعدها ایشان دیگر روی موضوع تخلفات انتخاباتی اصرار نورزید. سهم برخی از فرزندان ایشان {نسبت به انتقاد به مرحوم هاشمی} بزرگ بود. هاشمی نسبت به سردمداران فتنه در مجمع، موضع علنی و رسمی ابراز نکردند و ایراد اولیهٔ ایشان به خود انتخابات بود.
سهم برخی از فرزندان مرحوم هاشمی {نسبت به انتقاد به ایشان} بزرگ بود. هاشمی نسبت به سردمداران فتنه در مجمع، موضع علنی و رسمی نسبت به فتنه‌گران ابراز نکردند و ایراد اولیهٔ ایشان به خود انتخابات بود.
تسنیم: دشمنان خیلی در تلاش بودند بین مرحوم هاشمی و رهبر انقلاب اختلاف بیندازند و القای دوقطبی کنند. رابطه این دو بزرگوار با یکدیگر چگونه بود و آیا خاطره خاصی از همراهی مرحوم هاشمی با رهبری در سالهای اخیر به‌یاد دارید؟
میرسلیم: آن‌هایی که این مطالب را می‌بافند از صمیمت مرحوم هاشمی با رهبر معظم انقلاب خبر ندارند. در چندین نوبت که چنان موضوعی نزد ایشان مطرح می‌شد ایشان از نسنجیده سخن گفتن مدعیان برآشفته می‌شد و بر عشق و علاقه قلبی خود نسبت به مقام رهبری تأکید می‌کردند. آخرین کلامی هم که ایشان در روز ۱۱ دی در جلسه کمیسیون امور زیربنایی مجمع پس از دو ساعت بحث مفصل که دربارهٔ موضوع انرژی انجام گرفت مطرح کرد این بود که مشکلات کشور برطرف نمی‌شود مگر بین رهبری و ریاست جمهوری زاویه‌ای نباشد و به‌عنوان نمونه دوران ریاست جمهوری خود را مثال زدند که با همدلی بین ایشان و مقام معظم رهبری و همکاری صدا و سیما و هماهنگی با سپاه پیشرفت خوبی در فعالیتهای کشور حاصل شد.